Podsumowanie minionego roku

W 2024 roku Europejski Bank Centralny przechodził kolejne etapy cyklu polityki pieniężnej. W tym cyklu można wyodrębnić trzy fazy. W pierwszej fazie, która trwała od lipca 2022 do września 2023, nastąpiło zaostrzenie polityki pieniężnej: stopy procentowe wzrosły o rekordowe 450 punktów bazowych. W drugiej fazie stopy procentowe utrzymano na stałym poziomie. Natomiast w trzeciej – fazie redukcji, która rozpoczęła się w czerwcu 2024 – polityka pieniężna stopniowo stała się mniej restrykcyjna.

Omawiany okres obejmuje dwie ostatnie fazy tego cyklu. Na początku 2024 EBC wciąż był w fazie utrzymania nastawienia polityki pieniężnej, przy stopie depozytu w banku centralnym równej 4%. W tym czasie inflacja obniżyła się o około trzy czwarte w stosunku do poziomu maksymalnego i wyniosła 2,9%. Według projekcji ekspertów w 2025 miała powrócić do docelowego poziomu 2% w średnim okresie. Istniała jednak niepewność dotycząca uporczywości inflacji.

Wskaźniki inflacji wewnętrznej były wysokie i wskazywały na lepkość cen, a wcześniejszy wzrost inflacji nadal oddziaływał na płace, przy czym oddziaływanie to było rozłożone w czasie. Projekcje ekspertów opierały się na założeniach, że przedsiębiorstwa pokryją wzrost płac zyskami, a nie podwyżkami cen, oraz że poprawi się produktywność pracy, co obniży jednostkowe koszty pracy. Oba te założenia można było zweryfikować dopiero po pewnym czasie.

Aby w tej sytuacji prowadzić skuteczną politykę, EBC – od marca 2023 – przy podejmowaniu decyzji w sprawie stóp procentowych uwzględniał trzy podstawowe kryteria: perspektywy inflacji, dynamikę inflacji bazowej i siłę transmisji polityki pieniężnej. Wprawdzie perspektywy inflacji poprawiały się, a polityka pieniężna wyraźnie przyczyniała się do osłabienia popytu, lecz kryterium inflacji bazowej uzasadniało ostrożność.

Restrykcyjne nastawienie EBC spowodowało w 2024, że inflacja w dalszym ciągu zbliżała się do docelowego poziomu. Do czerwca nie tylko perspektywy inflacji pozostały stabilne – i konsekwentnie sygnalizowały, że inflacja w 2025 dojdzie do 2% – ale także większość wskaźników inflacji bazowej spadła. To zestawienie czynników utwierdziło EBC w przekonaniu, że inflacja systematycznie powraca do wyznaczonego celu.

W związku z tym po dziewięciu miesiącach utrzymywania stóp procentowych bez zmian zaczęliśmy zmniejszać stopień restrykcyjności polityki pieniężnej. W czerwcu obniżyliśmy stopy procentowe o 25 punktów bazowych, przy czym nasze decyzje wciąż opieraliśmy na danych i nie deklarowaliśmy z góry określonej przyszłej ścieżki stóp. Jako że napływające dane nadal świadczyły o korzystnych perspektywach inflacji, dalej stopniowo zmniejszaliśmy stopień restrykcyjności polityki pieniężnej.

We wrześniu, październiku i grudniu obniżyliśmy główną stopę procentową EBC łącznie o kolejne 75 punktów bazowych. Na koniec roku byliśmy jeszcze bardziej przekonani, że proces dezinflacji wyraźnie postępuje.

W 2024 nastąpiła także dalsza normalizacja naszego bilansu – suma bilansowa zmniejszyła się o 0,5 bln EUR. Na koniec grudnia osiągnięto dwa ważne cele: uzyskano pełną spłatę środków pożyczonych przez banki w ramach trzeciej serii ukierunkowanych dłuższych operacji refinansujących oraz zakończono reinwestowanie spłat kapitału z tytułu zapadających papierów wartościowych nabytych w ramach nadzwyczajnego programu zakupów w czasie pandemii.

Ponieważ w miarę normalizacji bilansu stopniowo zmniejszała się płynność, EBC wprowadził zmiany w operacyjnych ramach realizacji polityki pieniężnej. W szczególności ogłosił, że będzie nadal sterować nastawieniem polityki pieniężnej przez dostosowanie stopy depozytu w banku centralnym, a jednocześnie będzie zmniejszać różnicę między tą stopą a stopą podstawowych operacji refinansujących. W dalszej perspektywie EBC będzie zasilać system finansowy w płynność przy użyciu wielu różnych instrumentów. Na podstawie zdobytych doświadczeń Rada Prezesów w 2026 dokona przeglądu głównych parametrów tego systemu operacyjnego.

W minionym roku nastąpiły też ważne wydarzenia w obszarze płatności. Wzrosła liczba podmiotów korzystających z usługi natychmiastowego rozliczania płatności w systemie TARGET (TIPS) – stworzonej przez Eurosystem na potrzeby dokonywania płatności natychmiastowych w całej Europie. Wskutek tego średnia dzienna liczba płatności natychmiastowych w euro zwiększyła się w ciągu roku o 72%.

W 2024 Eurosystem był w trakcie dwuletniego etapu przygotowawczego projektu cyfrowego euro. Pierwszy raport z postępu prac nad tym projektem opublikowano w czerwcu, a drugi – w grudniu. EBC kontynuował także opracowywanie zbioru zasad dotyczących schematu cyfrowego euro, który ma ujednolicić korzystanie z tej formy pieniądza i zarządzanie nią w strefie euro. Przyspieszyły również prace przygotowawcze nad nową serią banknotów euro. Rada Prezesów wybrała już motywy dla tematów przewodnich „Kultura europejska” oraz „Rzeki i ptaki”, a także powołała komisję konkursu na projekt. Konkurs będzie ogłoszony w dalszej części roku 2025.

W obliczu postępującej cyfryzacji na świecie EBC podejmuje zdecydowane kroki, by do swojej pracy włączyć technologie oparte na sztucznej inteligencji. Obecnie dla pracowników EBC dostępne są cztery duże modele językowe, z których może korzystać ponad 4500 użytkowników. Prowadzimy też szereg projektów eksperymentalnych m.in. w zakresie zautomatyzowanej komunikacji i wizualizacji danych.

W 2024 EBC rozszerzył również swoje działania dotyczące zmiany klimatu przez wprowadzenie planu na rzecz klimatu i przyrody na lata 2024–2025. Trzy główne obszary uwzględnione w tej inicjatywie to: skutki i zagrożenia związane z przejściem na zieloną gospodarkę; rosnące fizyczne oddziaływanie zmiany klimatu i wpływ adaptacji do zmiany klimatu na gospodarkę; a także zagrożenia wynikające z utraty i degradacji zasobów przyrodniczych oraz wzajemne oddziaływanie tych zagrożeń i ryzyka klimatycznego.

W 2024 obchodziliśmy pierwszą rocznicę działalności House of the Euro w Brukseli, w którym mieszczą się biura przedstawicielskie EBC i siedmiu krajowych banków centralnych. House of the Euro – utworzony w celu zacieśniania współpracy między bankami centralnymi z Eurosystemu i zwiększenia ich widoczności w mieście, w którym znajduje się wiele instytucji europejskich – stał się dynamicznym centrum współpracy, dialogu i debaty między bankami centralnymi a głównymi zainteresowanymi podmiotami.

W dobie narastającej niepewności coraz więcej Europejczyków dostrzega wartość jedności. W 2024 poparcie społeczne dla euro było rekordowo wysokie, co świadczy o powszechnym docenianiu wspólnej waluty jako projektu, który służy pokojowi i dobrobytowi w Europie. To rosnące poparcie jest również odzwierciedleniem zaangażowania pracowników EBC i innych osób działających na rzecz mieszkańców Europy.

Frankfurt nad Menem, kwiecień 2025

Christine Lagarde

Prezes

Rok w liczbach

1 Dalsze złagodzenie bazowej presji inflacyjnej pod wpływem restrykcyjnej polityki pieniężnej EBC

Globalna aktywność gospodarcza w 2024 nie słabła i jej tempo wzrostu pozostało umiarkowane. Niepewność w ciągu roku wzrosła do znaczącego poziomu w kontekście zwiększonych napięć geopolitycznych i pytań dotyczących polityki gospodarczej, zwłaszcza po wyborach prezydenckich w USA. Dynamika handlu światowego po spowolnieniu z 2023 wzrosła, w miarę jak kolejne podmioty decydowały się na przyspieszenie zaopatrzenia w towary importowane w obliczu niepewnej przyszłości geopolitycznej i handlowej. Inflacja na świecie wciąż spadała, choć utrzymująca się inflacja cen usług w gospodarkach rozwiniętych spowalniała proces dezinflacji. Euro straciło na wartości w stosunku do dolara amerykańskiego, a w mniejszym stopniu także w ujęciu nominalnym efektywnym. Gospodarka strefy euro w 2024 umocniła się, głównie dzięki dodatniej dynamice światowego wzrostu gospodarczego oraz dobrej kondycji sektora usług w warunkach obniżającej się inflacji ogółem. Jednocześnie aktywność przemysłowa pozostała słaba, do czego przyczyniały się restrykcyjne warunki finansowe, wysokie koszty energii i innych czynników produkcji, problemy strukturalne i wysoka niepewność. Choć zaostrzenie polityki pieniężnej przez EBC w poprzednich latach miało wciąż wyraźny i ujemny wpływ na aktywność gospodarczą, prowadząc w konsekwencji do spadku inflacji w 2024, rynek pracy pozostał dość prężny. Rządy państw strefy euro nadal wygaszały środki wsparcia wprowadzone w reakcji na pandemię COVID-19 oraz na skoki cen energii i szoki inflacyjne, co częściowo niwelowało skutki poprzedniego złagodzenia polityki fiskalnej. Inflacja HICP w strefie euro w 2024 dalej spadała, ale proces ten był wolniejszy niż w roku poprzednim, gdyż skutki odwrócenia trendu wzrostowego cen energii przestały być odczuwalne. Bazowa presja inflacyjna osłabła wskutek wygasania wpływu uprzednich szoków podażowych i słabszego popytu spowodowanego restrykcyjną polityką pieniężną i fiskalną oraz zaostrzonymi warunkami finansowania. Niemniej podtrzymywał ją duży wzrost płac.

1.1 Globalna aktywność gospodarcza utrzymywała się, podczas gdy inflacja HICP spadała nadal

Gospodarka światowa w 2024 była w dobrej kondycji, lecz istniało ryzyko spowolnienia, a między sektorami i krajami rysowały się rosnące różnice. Aktywność gospodarcza rosła w stałym, choć umiarkowanym tempie 3,4%, niemal niezmienionym w stosunku do roku ubiegłego, ale poniżej średniej historycznej (wykres 1.1, panel a). Aktywność ta była zróżnicowana w poszczególnych grupach państw – gospodarki rozwijające się rosły w tempie 4,1%, zaś rozwinięte w tempie 1,9% (wykres 1.1, panel a). Różnice stóp wzrostu były spójne z tendencjami historycznymi: długoterminowa średnia wzrostu na rynkach wschodzących w latach 1999-2023 była wyższa od tej w gospodarkach zaawansowanych o 3,1 pkt proc. Aktywność gospodarcza była zróżnicowana w poszczególnych sektorach, przy czym światowy wzrost gospodarczy wspierany był zwłaszcza przez silny sektor usług, podczas gdy aktywność w przetwórstwie przemysłowym była słaba. Niepewność na świecie pozostawała podwyższona i w ciągu roku nasiliły się czynniki hamujące wzrost w krótkim okresie w związku z rosnącymi napięciami geopolitycznymi i niepewnością co do polityki gospodarczej, szczególnie w wymiarze handlowym i fiskalnym, a zwłaszcza po wyborach prezydenckich w USA.

Aktywność gospodarcza w Stanach Zjednoczonych przez cały 2024 utrzymywała się na wysokim poziomie, odzwierciedlając przede wszystkim wysoki popyt wewnętrzny, szczególnie wydatki gospodarstw domowych. Niedobór pracowników na rynku pracy w USA zmniejszył się w ciągu 2024, zaś stopa bezrobocia wzrosła z 3,7% na początku roku do 4,1% pod jego koniec. W Chinach wzrost gospodarczy w 2024 spowolnił, choć bardzo nieznacznie. Niski popyt krajowy oraz niskie zaufanie konsumentów wraz z przedłużającą się słabą koniunkturą w sektorze nieruchomości odbijały się na wzroście, lecz rosnący eksport netto oraz pobudzające działania fiskalne i polityka pieniężna podtrzymały tempo wzrostu pod koniec roku.

Wykres 1.1

Światowy PKB i wymiana handlowa (z wyłączeniem strefy euro)

(roczne zmiany w proc.)

Globalna wymiana handlowa w 2024 po okresie spowolnienia znacząco się zwiększyła, zaś dynamika importu wzrosła do 4,4% z 1,2% w poprzednim roku, choć wciąż pozostała nieco niższa od średniej długoterminowej (wykres 1.1, panel b). Wzrostowi handlu światowego sprzyjało duże zapotrzebowanie na przyspieszenie transportu dóbr importowanych z powodu obaw o zakłócenia na szlakach transportowych na Morzu Czerwonym i możliwe opóźnienia dostaw pod koniec roku przed Świętami. W Stanach Zjednoczonych również przyspieszono sprowadzanie dóbr importowanych z powodu niepewności związanej ze strajkami w portach Wschodniego Wybrzeża i z przyszłą polityką handlową. Spodziewano się, że normalizacja importu towarów, na którą nakładała się wciąż niska produkcja przemysłowa oraz niezbyt korzystna struktura globalnego popytu doprowadzi do spowolnienia dynamiki handlu pod koniec roku.

Wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI) na świecie w ujęciu rocznym w 2024 nadal spadał (wykres 1.2.). W październiku 2024 wynosił on 3,0% w porównaniu z 3,4% pod koniec 2023. Spadek inflacji konsumenckiej wynikał z trendów w inflacji żywności i cen energii, jak też inflacji bazowej cen towarów (z wyłączeniem żywności i cen energii). W gospodarkach rozwiniętych utrzymywała się nadal presja na wzrost cen usług.

Wykres 1.2

Globalna inflacja konsumencka i jej główne składowe

(zmiany roczne w proc., dane miesięczne)

Głównymi czynnikami ryzyka dla perspektyw globalnego wzrostu gospodarczego pod koniec 2024 były: globalna fragmentacja gospodarcza i protekcjonizm handlowy, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, eskalacja napięć geopolitycznych na Bliskim Wschodzie lub w czasie wojny rosyjsko-ukraińskiej, częstsze występowanie skrajnych zjawisk pogodowych, a także dalsze spowolnienie w Chinach.

Jeśli chodzi o ceny energii na koniec roku, to wzrosły one w 2024 w porównaniu z 2023, ponieważ wzrost cen gazu w Europie skompensował spadek cen ropy naftowej. Ceny ropy Brent spadły o 5%, głównie pod wpływem czynników popytowych, takich jak ograniczona produkcja przemysłowa w Europie i spowolnienie aktywności gospodarczej w Chinach. Po stronie podażowej konflikt na Bliskim Wschodzie i przedłużające się ograniczenie produkcji przez kraje OPEC+ nie pozwalały na dalszy spadek cen ropy, okazały się one jednak niewystarczające, by doprowadzić do ich wzrostu. Porównując ceny gazu w Europie na koniec roku, to wzrosły one o 52%, pozostały jednak znacznie poniżej szczytowego poziomu z 2022. Ceny gazu początkowo spadły w wyniku utrzymującego się niskiego poziomu konsumpcji w Europie, zwłaszcza w sektorze przemysłowym. Jednakże od drugiego kwartału ceny stale rosły w wyniku presji podażowych, w tym nieplanowanych przerw w dostawach gazu norweskiego, okresów eskalacji w wojnie rosyjsko-ukraińskiej oraz obaw dotyczących wygaśnięcia umowy na tranzyt gazu między Rosją a Ukrainą. Na koniec 2024 ilość zmagazynowanego gazu ziemnego w Europie była niższa niż w latach 2022 i 2023, była też poniżej średniej na koniec roku dla okresu sprzed kryzysu energetycznego, co podkreśla jakim wyzwaniem jest dla Europy zapobiegawcze utrzymanie odpowiedniego bufora w perspektywie długoterminowej.

Po fluktuacjach w trakcie roku euro zakończyło rok 2024 kursem, który w ujęciu nominalnym efektywnym był o -1,1% niższy niż pod koniec 2023, wskutek częściowo równoważących się zmian dwustronnych kursów walutowych. Z jednej strony euro straciło na wartości w stosunku do dolara amerykańskiego (-6,0%) ze względu na niespodziewanie dobre dane gospodarcze ze Stanów Zjednoczonych, przesunięcie inwestycji do bezpieczniejszych aktywów w obliczu globalnych napięć geopolitycznych oraz, pod koniec roku, ze względu na spodziewane działania nowej amerykańskiej administracji. Następnie, wraz z tym jak dane gospodarcze dla strefy euro pogorszyły się w czwartym kwartale 2024, rynkowe stopy procentowe antycypowały poważniejsze cięcia przyszłych stóp procentowych w strefie euro i mniejsze cięcia w USA, co ze swej strony wpływało na dalsze pogorszenie kursu euro w stosunku do dolara. Podobnie oczekiwania konsekwentnie restrykcyjnej polityki pieniężnej w Wielkiej Brytanii wzmocniły funta szterlinga, zarówno w ujęciu ogólnym, jak i względem euro. W 2024 euro straciło na wartości również w stosunku do chińskiego renminbi, chociaż w mniejszym stopniu (-3,4%), w miarę jak kurs renminbi słabł wraz z nasilającymi się problemami gospodarczymi w Chinach. Z drugiej strony euro wzmocniło się wobec walut większości pozostałych głównych partnerów handlowych. Wśród nich wymienić można jena japońskiego, który przez większość 2024 znajdował się pod presją na zniżkę kursu ze względu na utrzymujące się niskie stopy procentowe w Japonii, które miały prowadzić do przepływów typu „carry trade” w kierunku walut o wyższych stopach zwrotu.

1.2 Po okresie spowolnienia aktywność gospodarcza w strefie euro zaczęła stopniowo rosnąć

Realny PKB strefy euro w 2024 wzrósł o 0,9%, w porównaniu z 0,4% w 2023 (wykres 1.3). Kwartalne stopy wzrostu przyjęły wartości dodatnie na początku 2024 po pięciu z rzędu kwartałach stagnacji, lecz pod koniec roku znów spadły. Do przyspieszenia wzrostu przyczynił się głównie sektor usług, który nadal korzystał na postpandemicznych zmianach strukturalnych, w tym szybszym przejściu na gospodarkę w większym stopniu opartą na wiedzy, transformacji ekologicznej i zmieniającej się strukturze wydatków konsumenckich. Zwiększenie realnych dochodów po okresie spadku, ożywienie globalnej wymiany handlowej i program Next Generation EU (NGEU) również korzystnie wpływały na wzrost gospodarczy. Jednocześnie produkcja przemysłowa była niska, co wynikało zarówno z czynników strukturalnych jak i cyklicznych. Sektor przemysłowy odczuł bowiem bardziej niż sektor usług utrzymujące się restrykcyjne warunki monetarne wprowadzone w ostatnim cyklu zaostrzania polityki pieniężnej oraz wysokie koszty nakładów. Podczas gdy większość modeli wskazuje, że szczytowy wpływ zaostrzania polityki pieniężnej na aktywność gospodarczą przypadał na przełom 2023 i 2024, cykl łagodzenia polityki pieniężnej, który rozpoczął się w połowie 2024, nie znalazł jeszcze odzwierciedlenia w gospodarce. Na kondycji sektora przemysłowego odbiła się również utrata przez strefę euro udziału w rynkach eksportowych oraz wyzwania regulacyjne i wzmożona niepewność związana z wydarzeniami politycznymi i geopolitycznymi. Ogólnie wzrost w 2024 wynikał z dodatniego udziału spożycia prywatnego i publicznego oraz salda wymiany handlowej, podczas gdy inwestycje i zmiany stanu zapasów obniżały wielkość wzrostu.

Wykres 1.3

Realny PKB strefy euro

(zmiana roczna w proc. i wkład w pkt proc.)

W 2024 spożycie prywatne wzrosło o 1% w porównaniu z poprzednim rokiem. Pomimo wysokiego spożycia usług, spożycie prywatne ogółem w pierwszej połowie roku wzrosło jedynie w niewielkim stopniu, gdyż popyt na towary był wciąż niewielki (wykres 1.4). Wzrosło ono znacząco w trzecim kwartale, do czego przyczyniły się czynniki przejściowe, takie jak Olimpiada i Paraolimpiada w Paryżu w 2024, jednak w kolejnym kwartale tempo wzrostu znów spadło. Wzrost realnych dochodów do dyspozycji przyczynił się do wzrostu wydatków gospodarstw domowych w 2024, w miarę jak przyspieszał nominalny wzrost płac, spadała inflacja i utrzymywał się wzrost zatrudnienia. Niemniej jednak wciąż trudne warunki finansowania nadal niekorzystnie odbijały się na wydatkach gospodarstw domowych, a poziom oszczędności generalnie pozostał wysoki.

Wykres 1.4

Spożycie, inwestycje niebudowlane oraz inwestycje mieszkaniowe w strefie euro

(wskaźniki: IV kw. 2019 = 100)

a) Spożycie prywatne

b) Inwestycje

Inwestycje mieszkaniowe w 2024 mocno spadły z powodu wciąż trudnych warunków finansowania i niskiego popytu. Inwestycje mieszkaniowe spadły o 4,0% w porównaniu z 2023, co stanowi największy roczny spadek od 2009, tj. od czasu kryzysu finansowego. Spadek ten był w głównej mierze spowodowany opóźnionym oddziaływaniem zaostrzenia polityki pieniężnej, wynikającym z wysokiego oprocentowania kredytów hipotecznych i zaostrzenia kryteriów udzielania kredytów. Mimo że dochody realne odrabiały straty, a wzrost cen nieruchomości był niewielki, zaostrzone warunki finansowania ograniczały przystępność cenową mieszkań i mocno obniżyły popyt na nieruchomości mieszkaniowe. Niemniej jednak, dzięki silnemu ożywieniu inwestycji mieszkaniowych po pandemii, częściowo wspieranemu przez (obecnie wygasłe) hojne zachęty podatkowe we Włoszech, inwestycje mieszkaniowe pod koniec 2024 utrzymały się na poziomie 1,3% powyżej poziomu sprzed pandemii, co jednak było gorszym wynikiem niż w przypadku spożycia prywatnego na poziomie 3,1%, czy inwestycji niebudowlanych (5.2% po wyłączeniu kategorii dóbr niematerialnych i prawnych w Irlandii).

W 2024 inwestycje niebudowlane (najlepszy wskaźnik zastępczy dla inwestycji przedsiębiorstw w rachunkach narodowych) spadły ponownie w związku ze słabym popytem wewnętrznym i zagranicznym, trudnymi warunkami finansowania i dużą niepewnością w różnych aspektach. W 2024 inwestycje niebudowlane w ujęciu ogólnym spadły o 2,3% w porównaniu z 2023, choć zaznaczyć należy, że w ciągu roku wykazywały znaczną zmienność kwartalną (zob. wykres 1.4). Jeśli wyłączyć charakteryzujące się dużą zmiennością inwestycje w dobra niematerialne i prawne poczynione przez duże koncerny międzynarodowe w Irlandii, inwestycje niebudowlane spadły w 2024 o 0,5%^[1]. Wielkość ta odzwierciedla zarówno utrzymujący się niski poziom inwestycji w maszyny i urządzenia, jak też spadek dynamiki inwestycji w dobra niematerialne i prawne odnotowany w ostatnich latach. W warunkach słabego popytu krajowego i słabszego eksportu długoterminowe oczekiwania dotyczące produkcji – zazwyczaj stanowiące kluczowy czynnik stymulujący inwestycje – pozostały na niskim poziomie w ciągu całego roku, co ograniczało skłonność firm do inwestowania. Obawy dotyczące utraty konkurencyjności, spadająca rentowność oraz duża i obejmująca rożne aspekty niepewność, a więc niepewność wynikająca z uwarunkowań geopolitycznych, z rosnących obaw o fragmentację wymiany handlowej i braku konkretnej wizji przyszłej polityki gospodarczej – również odbiła się na inwestycjach przedsiębiorstw w 2024.

Eksport w strefie euro nieco wzrósł w 2024, ale wciąż był niski. Do ograniczenia wzrostu przyczyniło się kilka czynników stanowiących przeciwwagę dla rosnącego popytu zagranicznego. Strefa euro odczuła opóźnione negatywne skutki aprecjacji swojej waluty w przeszłości. Koszty energii wciąż stanowiły powód do niepokoju, jako że stosunkowo wysokie ceny gazu zwiększały koszty produkcji eksporterów ze strefy euro, obniżając ich marżę zysku i zmniejszając konkurencyjność. Słaby popyt ze strony Chin, zwłaszcza popyt na dobra inwestycyjne, oraz rosnąca konkurencja ze strony chińskich producentów również stwarzała wyzwania dla strefy euro. Import rósł wolno z powodu słabego popytu wewnętrznego i niskiego poziomu inwestycji. Ogółem, wymiana handlowa netto miała niewielki pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy. Bilans wymiany handlowej w strefie euro w 2024 nadal wzrastał w porównaniu z 2023.

Rynek pracy

Rynek pracy w strefie euro w 2024 znajdował się ogólnie w dobrej kondycji, choć wzrost zatrudnienia zwolnił w stosunku do lat ubiegłych, a wskaźniki z badań ankietowych wskazywały, że koniunktura na rynkach pracy w ciągu roku ulegała schłodzeniu. Stopa bezrobocia spadła z 6,5% w styczniu do 6,2% w grudniu, tzn. do najniższej wartości od czasu wprowadzeniu euro i 1,3 pkt proc. poniżej poziomu sprzed pandemii odnotowanego w styczniu 2020. Stopa bezrobocia w ostatnim kwartale 2024 również wynosiła średnio 6,2% (wykres 1.5). Zarówno poziom całkowitego zatrudnienia, jak i łączna liczba przepracowanych godzin wzrosły w 2024 o 1%, odzwierciedlając ogólny trend wzrostu gospodarczego. Skutkowało to zasadniczo płaską krzywą wydajności pracy. Niewielki wzrost wydajności pracy wynikał głównie z czynników cyklicznych, takich jak słaby popyt. Ponadto firmy utrzymywały w drugiej połowie 2023 nadmiarową liczbę pracowników w oczekiwaniu na poprawę koniunktury. Niemniej jednak czynniki strukturalne mogły również odegrać pewną rolę. Średnia liczba przepracowanych godzin spadła o 0,1% w 2024, a w ostatnim kwartale 2024 była o 0,9% niższa niż przed pandemią. Krzywa średniej liczby przepracowanych godzin nadal odzwierciedlała takie czynniki jak utrzymywanie przez firmy w drugiej połowie 2023 nadmiarowej liczby pracowników oraz utrzymujący się wysoki poziom zwolnień chorobowych. Wskaźnik aktywności zawodowej w grupie wiekowej 15–74 lat wzrósł w czwartym kwartale 2024 do poziomu 66%, tj. 1,2 pkt proc. powyżej poziomu sprzed pandemii. Do wzrostu liczby siły roboczej w największym stopniu przyczyniły się kobiety, starsi pracownicy, osoby z wyższym wykształceniem i pracownicy zagraniczni. Popyt na pracę osłabił się w 2024 w porównaniu z poprzednimi latami, zaś wskaźnik wakatów ponownie obniżył się z najwyższego poziomu z drugiego kwartału 2022 do poziomu 2,5% w czwartym kwartale 2023, wciąż jednak utrzymując się powyżej poziomu sprzed pandemii, który wynosił 2,3% w ostatnim kwartale 2019^[2]. Dostosowywanie płac nominalnych do skutków inflacji sprzyjało dostosowaniu dynamiki zatrudnienia i produkcji, a także lepszemu dopasowaniu płac realnych do wzrostu wydajności pracy, który nastąpił po okresie jej spadku. Dlatego polityka pieniężna EBC biorąca pod uwagę perspektywę średniookresową i prowadzona bez uszczerbku dla utrzymania stabilności cen przyczyniała się do wzrostu zatrudnienia i wydajności, które należą do tych celów Unii Europejskiej, do których realizacji może przyczyniać się EBC.

Wykres 1.5

Rynek pracy

(skala po lewej stronie: zmiany proc. kwartał do kwartału; skala po prawej stronie: w proc.)

1.3 Zaostrzenie kursu polityki fiskalnej w strefie euro

Deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych strefy euro w 2024 najprawdopodobniej ponownie się obniżył, osiągając poziom nieznacznie przekraczający próg 3% PKB (wykres 1.6) w porównaniu z poziomem 3,6% w roku 2023. Wynika to przede wszystkim z zaostrzenia polityki fiskalnej w 2024 w wyniku stopniowego wygaszania programów rządowych uruchomionych w latach 2022-2023, a rekompensujących gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom wysokie ceny energii i inflację^[3]. Jednocześnie wydatki na obsługę długu publicznego, zwłaszcza w krajach o wysokim zadłużeniu, wpływały niekorzystnie na stan budżetów^[4].

Oczekuje się, że wskaźnik zadłużenia do PKB w strefie euro wzrósł nieznacznie z już podwyższonego poziomu, sięgając niemal 88% w 2024 wobec 87,4% w 2023; tak więc utrzymuje się on znacznie powyżej poziomu sprzed kryzysu, czyli na poziomie 83,6% w roku 2019 (wykres 1.6). Czynnikiem tego wzrostu był prawdopodobnie deficyt pierwotny i dodatnie korekty stosunku deficytu do długu publicznego.

Wykres 1.6

Saldo budżetu i zadłużenie sektora instytucji rządowych i samorządowych strefy euro

(procent PKB; kurs polityki fiskalnej: pkt proc. potencjalnego PKB)

Pod koniec 2024 przewidywano, że w 2025 nastąpi dalsze zacieśnienie kursu polityki fiskalnej, choć w wolniejszym tempie niż w poprzednich latach. Jednakże ta perspektywa fiskalna była postrzegana jako obarczona dużą niepewnością. Ryzyko polityczne wynikało z planów fiskalnych dużych krajów strefy euro, a także z przyszłych decyzji nowej administracji USA i reakcji Europy. Ryzyko to nakłada się na długoterminową presję fiskalną wynikającą ze starzenia się społeczeństwa. Ponadto oczekuje się, że polityka fiskalna stanie w obliczu wzmożonej konieczności zapewnienia strategicznych dóbr publicznych w celu wzmocnienia gospodarki europejskiej dzięki postępom w zakresie transformacji ekologicznej i cyfrowej oraz zwiększeniu bezpieczeństwa gospodarczego i obronności. Istotny wkład w postępy w zakresie transformacji ekologicznej i cyfrowej wniesie program NGEU do czasu jego wygaśnięcia pod koniec 2026 (zob. ramka 1).

Zreformowane ramy zarządzania gospodarczego UE weszły w życie 30 kwietnia 2024. Ramy te mają przede wszystkich zagwarantować zdolność do obsługi zadłużenia i utrzymania stabilnych i zrównoważonych finansów publicznych, przy jednoczesnym zapewnieniu zachęt do wprowadzania reform strukturalnych i dokonywania inwestycji^[5]. Głównym elementem nowych ram jest ogłaszanie średnioterminowych planów fiskalno-strukturalnych poszczególnych krajów. Plany te wyznaczają ścieżkę wzrostu nakładów netto, a także określają podstawowe założenia makroekonomiczne oraz, w przypadku krajów dążących do przedłużenia okresu dostosowawczego z czterech do siedmiu lat, planowane środki fiskalno-strukturalne, dzięki którym dług publiczny miałby się znaleźć na prawdopodobnej ścieżce spadkowej w perspektywie średnioterminowej.

W dniach 26 listopada i 18 grudnia Komisja Europejska opublikowała pakiet jesienny, rozpoczynając tym samym pierwszy cykl wdrażania nowych ram zarządzania gospodarczego. Pakiet zawiera oceny średniookresowych planów fiskalno-strukturalnych poszczególnych krajów na lata 2025-2028 oraz projekty planów budżetowych na rok 2025. Komisja Europejska stwierdziła, że 15 z 16 średniookresowych planów fiskalno-strukturalnych przedstawionych przez kraje strefy euro spełnia wymogi nowych ram. W przypadku czterech krajów strefy euro (Hiszpanii, Francji, Włoch i Finlandii), na przedstawiony przez nie wniosek, zalecany okres dostosowania fiskalnego został wydłużony z czterech do siedmiu lat. W celu uzyskania przedłużenia okresu dostosowawczego kraje muszą podjąć wiele zobowiązań w zakresie inwestycji i reform, które mają m.in. przyczynić się do trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu w celu wsparcia stabilności fiskalnej^[6].

Zgodnie z rekomendacją Komisji Europejskiej w lipcu 2024 Rada ECOFIN podjęła decyzję o wszczęciu procedury nadmiernego deficytu wobec pięciu krajów strefy euro, tj. Belgii, Francji, Włoch, Malty i Słowacji. W celu skorygowania nadmiernych deficytów Komisja zaleciła opracowanie wieloletnich ścieżek wydatków netto zgodnych ze średniookresowymi planami fiskalno-strukturalnymi. Wieloletnia ścieżka wydatków netto stała się głównym wskaźnikiem nadzoru w nowych ramach zarządzania gospodarczego.

Całościowe, przejrzyste i niezwłoczne wdrożenie zreformowanych ram zarządzania gospodarczego ma pomóc rządom w trwałym obniżeniu deficytów budżetowych i wskaźników zadłużenia.

1.4 Inflacja ogółem w dalszym ciągu się obniżała, zbliżając się do celu

Inflacja ogółem w strefie euro mierzona za pomocą zharmonizowanego wskaźnika cen konsumpcyjnych (HICP) w 2024 utrzymywała się na ścieżce dezinflacyjnej. W grudniu wynosiła ona 2,4%, czyli 0,5 pkt proc. mniej niż rok wcześniej (wykres 1.7). Chociaż motorem procesu dezinflacji w 2023 było ustępowanie wcześniejszych szoków podażowych, w 2024 proces ten w coraz większym stopniu odzwierciedlał efekty restrykcyjnej polityki pieniężnej. Stopniowe wycofywanie publicznych programów wsparcia uruchomionych w reakcji na pandemię oraz wstrząsy wywołane cenami energii sprzyjały dezinflacji, ograniczając popyt zagregowany. Z drugiej strony, spowolniło to proces dezinflacji, ponieważ programy wsparcia miały hamować wzrost inflacji. W związku z tym zmiany inflacji HICP w ciągu roku zależały w głównej mierze od inflacji cen energii, w tym od jej wzrostu pod koniec roku. Głównym czynnikiem sprzyjającym dalszej dezinflacji było kształtowanie się cen nieenergetycznych dóbr przemysłowych, przy czym zarówno komponenty HICP obejmujące żywność, jak i nieenergetyczne dobra przemysłowe (NEIG) odnotowały niższe stopy inflacji w grudniu 2024 w porównaniu z grudniem poprzedniego roku, odpowiednio o 3,5 pkt proc. i 2,0 pkt proc. W przypadku NEIG stopy inflacji osiągnęły poziom zbliżony do długoterminowej średniej sprzed pandemii, wynoszącej 0,6% (mierzonej w latach 1999-2019). Spadki obu składników odzwierciedlały stopniowe zmniejszanie się presji wynikającej z wcześniejszych szoków kosztowych i ogólnie bardziej sprzyjające międzynarodowe otoczenie cenowe. Natomiast komponent usługowy HICP pozostał stosunkowo „oporny” i w ciągu całego roku oscylował wokół 4,0%. Utrzymywanie się tego poziomu odzwierciedlało stosunkowo silny wpływ presji płacowej na wiele usług oraz wpływ takich usług (np. ubezpieczeniowych, wynajmu mieszkań itp.) których ceny z opóźnieniem reagowały na wcześniejsze nadzwyczajne wstrząsy inflacyjne (ang. „late mover”).

Wykres 1.7

Inflacja HICP i jej główne składniki

(zmiana roczna w proc. i wkład w pkt proc.)

Inflacja cen energii w 2024 była średnio nieco niższa niż w 2023 i przez większą część roku utrzymywała się na ujemnym poziomie. Ujemne roczne stopy inflacji energii na początku roku wynikały głównie ze zmian cen gazu i energii elektrycznej, natomiast w okresie od sierpnia były kształtowane przez ceny paliw transportowych. Zmienność na hurtowych rynkach energii spowodowana takimi wydarzeniami jak wojna Rosji z Ukrainą, a efekty bazy wynikające z wydarzeń z poprzedniego roku przyczyniły się do nierównomiernej inflacji cen energii w 2024. Inflacja cen żywności silnie wspierała dezinflację, szczególnie w związku z gwałtownymi spadkami odnotowanymi w pierwszych miesiącach roku, kiedy nastąpił spadek rocznych wskaźników cen żywności zarówno przetworzonej, jak i nieprzetworzonej. Wynikało to z wygasania presji związanej z wcześniejszymi skokami cen energii i surowców żywnościowych^[7]. Następnie inflacja cen żywności odnotowała pewną zmienność, która w dużej mierze odzwierciedlała wahania cen żywności nieprzetworzonej, w szczególności cen warzyw, co było prawdopodobnie związane z niekorzystnymi warunkami pogodowymi.

Wskaźniki inflacji bazowej mają na celu uchwycenie trwałego lub wspólnego składnika inflacji, wskazując obszary, w których spodziewana jest stabilizacja inflacji zasadniczej w średnim okresie po ustąpieniu czynników tymczasowych. Jednakże, ze względu na to, że same te wskaźniki zostały mocno podwyższone przez wcześniejsze silne wstrząsy podażowe, oczekiwano, że będą się kształtować na umiarkowanym poziomie w procesie ogólnej dezinflacji^[8]. Inflacja bazowa mierzona inflacją HICP z wyłączeniem zmiennych cen energii i żywności spadła z 3,4% w grudniu 2023 do 2,7% w kwietniu 2024, a następnie utrzymywała się zasadniczo w trendzie bocznym. W grudniu 2024 inflacja również osiągnęła poziom 2,7%. Spadek inflacji bazowej w 2024 odzwierciedla spadek inflacji cen żywności oraz nieenergetycznych dóbr przemysłowych (NEIG), natomiast inflacja cen usług utrzymywała się na zasadniczo niezmienionym poziomie przez cały rok, oscylując wokół stopy 4,0%. Aby nastąpił spadek inflacji cen usług potrzeba zazwyczaj więcej czasu niż w przypadku innych składników inflacji, ponieważ wiele usług reaguje z opóźnieniem na ogólne wstrząsy inflacyjne (np. mieszkania, ubezpieczenia, usługi szpitalne i zorganizowane wyjazdy wakacyjne). Utrzymywanie się inflacji usług w 2024 jest również związane z istotnym wzrostem płac, których udział w kosztach jest większy w sektorze usług niż w przetwórstwie przemysłowym. W ciągu roku odnotowano również spadki innych wskaźników inflacji bazowej, przy czym widoczna była tutaj pewna zmienność, zwłaszcza w pierwszej połowie roku. Ogólnie rzecz biorąc, spadki te odzwierciedlają ustępujące skutki poprzednich szoków podażowych, a także słabszy popyt w warunkach zaostrzonej polityki pieniężnej. Ten ostatni czynnik pomaga również wyjaśnić bardziej wyraźną dezinflację cen dóbr niż cen usług, gdyż waga tych pozycji, które według szacunków są wrażliwe na politykę pieniężną, jest większa w kategorii dóbr niż w kategorii usług^[9].

Krajowa presja na koszty, mierzona wzrostem deflatora PKB, spadła w 2024 do 2,9%z 5,9% w 2023. Odzwierciedlało to niższy udział zarówno jednostkowych kosztów pracy, jak i jednostkowych zysków (wykres 1.8). Udział zysków jednostkowych zmniejszył się, ponieważ zyski w coraz większym stopniu były buforami wciąż podwyższonej presji wzrostowej ze strony jednostkowych kosztów pracy^[10]. Jednocześnie presja ta obniżyła się w wyniku osłabienia wzrostu płac, mierzonego jako wynagrodzenie przypadające na pracownika oraz nieco silniejszego wzrostu wydajności pracy. Roczny wzrost wynagrodzenia przypadającego na jednego pracownika spadł do 4,5% w 2024 z 5,3% w 2023, ale pozostał znacznie powyżej średniej sprzed pandemii (2,2%), odzwierciedlając utrzymujące się napięte rynki pracy i presje inflacyjne. Umiarkowany wzrost wynagrodzenia na jednego pracownika odzwierciedlał szybszą reakcję dryfu płacowego niż wzrost wynegocjowanych wynagrodzeń^[11]. Odzwierciedlało to, między innymi, możliwość, że dostosowania mające na celu zrekompensowanie inflacji przestały być częścią dryfu płacowego, a stały się częścią wynegocjowanych wynagrodzeń. Pod koniec 2024 płace realne w strefie euro zasadniczo powróciły do poziomów sprzed gwałtownego wzrostu inflacji.

Wykres 1.8

Deflator PKB i jego składowe

(zmiana roczna w proc. i wkład w pkt proc.)

Długoterminowe oczekiwania inflacyjne wyrażone w ankiecie EBC przeprowadzonej przez zawodowych analityków spadły z 2,1% pod koniec 2023 do 2,0% w ankiecie opublikowanej w pierwszym kwartale 2024 i utrzymały się na dobrze zakotwiczonym poziomie w kolejnych miesiącach roku (wykres 1.9). Z danych pochodzących z innych badań ankietowych, takich jak badanie ankietowe EBC Survey of Monetary Analysts czy Consensus Economics, również wynikało, że długoterminowe oczekiwania inflacyjne kształtowały się wokół 2% celu EBC. Restrykcyjna polityka pieniężna wspierała dezinflację nie tylko poprzez tłumienie popytu, ale także poprzez trwałe zakotwiczenie długoterminowych oczekiwań inflacyjnych, ograniczając w ten sposób ryzyko wystąpienia efektów drugiej rundy. Długoterminowe rynkowe miary kompensacji inflacji, takie jak pięcioletnia stopa swapów indeksowanych inflacją (ILS)) odnotowały nieco większą zmienność w trakcie roku, lecz pod koniec roku zbliżyły się do poziomów bliskich 2%. Obserwowana w ciągu roku zmienność najprawdopodobniej wynikała ze zmian premii za ryzyko inflacyjne, przy szacowanych relatywnie stabilnych rzeczywistych oczekiwaniach inflacyjnych na poziomie ok. 2%. Po stronie konsumentów mediana oczekiwań inflacyjnych na okres najbliższych trzech lat spadała od drugiego kwartału roku do października, osiągając 2,1%, najniższy poziom od lutego 2022, kiedy Rosja dokonała inwazji zbrojnej na Ukrainę. Jednakże przez pozostałą część roku oczekiwania rosły powyżej tego poziomu ze względu na wyższą inflację i podwyższoną niepewność, choć utrzymywały się na niższym poziomie niż na początku roku^[12].

Wykres 1.9

Ankietowe i rynkowe wskaźniki oczekiwań inflacyjnych

(roczne zmiany w proc.)

1.5 Stopniowo łagodzono warunki finansowania, przy zachowaniu ich restrykcyjności

Wraz ze stopniowym ustępowaniem presji inflacyjnej (zob. punkt 1.4) w roku 2024 EBC złagodził stopień restrykcyjności polityki pieniężnej, obniżając od czerwca podstawowe stopy procentowe (zob. podrozdział 2.1). W pierwszej połowie 2024 wolny od ryzyka 10-letni swap indeksowany stopą jednodniową (ang. overnight index swap, OIS) stopniowo wzrastał, zwiększając się ogółem o około 50 pkt bazowych i osiągając latem najwyższy poziom w 2024. Następnie, ze względu na spadek oczekiwań dotyczących stóp procentowych na rynkach finansowych i niższych premii terminowych, dziesięcioletnia stopa OIS stopniowo obniżała się, osiągając w grudniu 2024 średni poziom 2,2% (wykres 1.10), czyli o około 20 pkt bazowych mniej niż średnia notowana w grudniu 2023. Rentowność długoterminowych obligacji skarbowych na koniec 2024 była na ogół wyższa niż na początku roku. We Francji rentowność obligacji skarbowych była znacznie wyższa niż w roku poprzednim, co wynikało z podwyższonej niepewności związanej z prognozami fiskalnymi tego kraju i wydarzeniami politycznymi. Różnice (spready) pomiędzy rentownością długoterminowych obligacji skarbowych i odpowiadającymi im stopami wolnymi od ryzyka zasadniczo wzrosły w ostatnim kwartale roku. Było to związane ze złagodzeniem niedoboru zabezpieczeń w warunkach wyższej (spodziewanej) emisji długu rządowego i redukcji sumy bilansowej Eurosystemu, We Włoszech kompresja spreadów, która nastąpiła na skutek bardziej korzystnej prognozy ratingu, przyczyniła się do spadku rentowności obligacji długoterminowych w 2024. Średnia nominalna rentowność 10-letnich obligacji skarbowych strefy euro, ważona PKB, wyniosła w grudniu 2024 średnio 2,7%, czyli o 10 pkt bazowych poniżej poziomu sprzed roku.

Wykres 1.10

Długoterminowe stopy procentowe oraz koszt kredytów dla przedsiębiorstw i kredytów mieszkaniowych dla gospodarstw domowych

(proc. rocznie)

W 2024 wzrosły ceny akcji zarówno sektora niefinansowego, jak i - w większym stopniu - finansowego, wzrosły. W tym drugim przypadku prym wiódł sektor bankowy, który korzystał na wysokich poziomach rentowności. Na koniec 2024 szerokie indeksy cen akcji przedsiębiorstw niefinansowych i banków strefy euro zanotowały poziomy wyższe odpowiednio o 3% i 21% niż na koniec roku 2023. Spadek premii za ryzyko z tytułu cen akcji, oczekiwania wyższych zysków krótkoterminowych, wyższe wypłaty dywidend i niższe długoterminowe stopy wolne od ryzyka wspierały wzrost cen akcji. Ze względu na spadek stóp wolnych od ryzyka i kompresję spreadów, rentowność obligacji przedsiębiorstw obniżyła się zarówno w segmencie obligacji o ratingu inwestycyjnym (ang. high-grade) jak i o ratingu spekulacyjnym (ang. high-yield) i w grudniu 2024 była niższa niż rok wcześniej.

Pod koniec 2024 wartość depozytów bankowych przestała spadać i zaczęła odnotowywać wzrosty, a wraz ze zmniejszeniem stopnia restrykcyjności polityki pieniężnej nastąpiło ożywienie szerokiego pieniądza (M3). W grudniu 2024 roczna stopa zmian pieniądza M3 osiągnęła 3,4% w porównaniu z poziomem zerowym w grudniu 2023 (wykres 1.11). Ożywieniu sprzyjał napływ środków netto z zagranicy, który odzwierciedlał znaczną nadwyżkę na rachunku obrotów bieżących, wynikającą ze słabego importu i zainteresowania podmiotów zagranicznych obligacjami strefy euro z uwagi na atrakcyjne rentowności. Napływ środków zasadniczo zrównoważył odpływ płynności wynikający z redukcji bilansu Eurosystemu. Ze względu na spłatę środków pożyczonych w ramach trzeciej serii ukierunkowanych dłuższych operacji refinansujących (spłata nastąpiła w całości do końca roku) i kurczenie się portfeli aktywów Eurosystemu, banki nadal sięgały po droższe rynkowe źródła finansowania. Jednakże koszty finansowania banków stopniowo spadały ze szczytowych poziomów notowanych w 2023, choć w mniejszym stopniu niż stopy procentowe. Bilanse banków zasadniczo utrzymywały się na stabilnym poziomie.

W 2024 warunki finansowania w strefie euro pozostawały restrykcyjne, chociaż obniżki podstawowych stóp procentowych EBC zmniejszyły stopień restrykcyjności polityki pieniężnej. Nominalny koszt kredytu dla firm i gospodarstw domowych nieco spadł, po osiągnięciu najwyższych poziomów od prawie 15 lat w roku 2023. Łączna stopa oprocentowania kredytów bankowych dla przedsiębiorstw niefinansowych wyniosła 4,4% w grudniu, co oznacza spadek o około 90 pkt bazowych w porównaniu z końcem 2023, a analogiczna stopa dla gospodarstw domowych na zakup mieszkań spadła o około 60 punktów bazowych do poziomu 3,4% (wykres 1.10). Znaczna różnica (spread) między oprocentowaniem kredytu dla firm i gospodarstw domowych, którą odnotowano w fazie zacieśniania polityki pieniężnej, została zatem tylko nieznacznie ograniczona. Dysproporcje między oprocentowaniem pożyczek i kredytów w poszczególnych krajach pozostały ograniczone, co wskazuje na to, że transmisja polityki pieniężnej EBC była przebiegała płynnie w całej strefie euro.

Akcja kredytowa banków skierowana do przedsiębiorstw i gospodarstw domowych była nadal słaba ze względu utrzymujące się restrykcyjne warunki kredytowania i słaby popyt zagregowany (wykres 1.11), natomiast w drugiej połowie 2024 wykazywała oznaki ożywienia. Jak wynika z ankiety dotyczącej kredytów bankowych w strefie euro, standardy udzielania kredytów (tj. wewnętrzne wytyczne lub kryteria zatwierdzania wniosków kredytowych ) dla przedsiębiorstw pozostały bez zmian w trzecim kwartale 2024, po ponad dwóch latach sukcesywnego zaostrzania. Według badania ankietowego dotyczącego dostępu przedsiębiorstw do finansowania, dostępność kredytów bankowych poprawiła się tylko nieznacznie, a następnie spadła w czwartym kwartale. W grudniu roczna stopa wzrostu kredytów bankowych dla przedsiębiorstw wyniosła 1,7%. Ogólnie finansowanie przedsiębiorstw za pomocą kredytów utrzymywało się na niskim poziomie, a przepływy netto finansowania zewnętrznego do firm były znacznie poniżej długoterminowej dynamiki, pomimo wzrostu emisji i wycen akcji notowanych na giełdzie (wykres 1.12). Jeżeli chodzi o kredyty dla gospodarstw domowych, wzrost rocznej dynamiki kredytów bankowych dla tego sektora do poziomu 1,1% w grudniu następował głównie za sprawą kredytów hipotecznych. Było to zgodne z ogólną tendencją łagodzenia standardów kredytowania oraz ponownym wzrostem popytu na kredyty zgłaszanym w badaniu ankietowym kredytów bankowych w drugim kwartale 2024 jak również z planami wzrostu zakupu mieszkań, które deklarowano w badaniu oczekiwań konsumentów w ciągu roku. Jednocześnie pod koniec roku odsetek gospodarstw domowych zgłaszających w tym badaniu pogorszenie dostępu do kredytów nadal przewyższał odsetek gospodarstw domowych zgłaszających poprawę. Jeżeli chodzi o kredyty konsumenckie, stałe korzystanie z tych kredytów koncentrowało się wśród gospodarstw domowych o niższych dochodach. Ponadto, banki nadal informowały o zaostrzeniu standardów udzielania kredytów konsumenckich w całym roku 2024.

Wykres 1.11

Wzrost podaży pieniądza M3 i wzrost kredytów dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych

(roczne zmiany w proc.)

Wykres 1.12

Przepływy netto zewnętrznego finansowania przedsiębiorstw

(przepływy rocznie w mld EUR)

Ramka 1
Trwały wpływ pandemii COVID-19 i zmian strukturalnych na wzrost wydajności

Strefa euro przechodzi okres transformacji, charakteryzujący się wstrząsami gospodarczymi i głębokimi zmianami strukturalnymi, mającymi wpływ na wzrost wydajności w średnim i długim okresie. W ostatnim czasie strefa euro przechodzi okres bezprecedensowych zakłóceń i postępujących zmian strukturalnych, które wpływają na wzrost wydajności w złożony i trudny do przewidzenia sposób. Pandemia COVID-19, szybka transformacja cyfrowa oraz transformacja ekologiczna i zmiany demograficzne są kluczowymi czynnikami wpływającymi na średnio- i długoterminowe perspektywy wydajności. Każdy z tych elementów pociąga za sobą odrębne mechanizmy, które wpływają na wydajność, a interakcje pomiędzy nimi jeszcze bardziej różnicują krajobraz gospodarczy. Niniejsza ramka przedstawia analizę tej dynamiki i jej wpływu na wzrost wydajności. Opiera się ona na ostatniej pracy nad wydajnością autorstwa zespołu ekspertów z Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC)^[13].

Trwały wpływ pandemii na wzrost wydajności

Pandemia wywołała wszechobecne zmiany we wszystkich krajach, sektorach i przedsiębiorstwach, które w różnorodny sposób wpłynęły na wzrost wydajności. Powszechnie panujący kryzys, w połączeniu z lockdownem oraz zmianami w strukturze pracy i konsumpcji, a także szeroko zakrojone wsparcie dla przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, sprawiły, że krajobraz gospodarczy przedstawiał się zupełnie inaczej niż w przypadku poprzednich okresów dekoniunktury.

Odpowiedź ze strony polityki pieniężnej pozwoliła zapobiec powszechnym bankructwom, ale osłabiła realokację zasobów podnoszących wydajność. Dostępne dane wskazują, że wskutek kryzysu firmy o niskiej wydajności ograniczyły zakres swojej działalności w większym stopniu niż firmy o wyższej wydajności lub były bardziej skłonne do opuszczenia rynku, co pomogło w realokacji zasobów w krótkim terminie (wykres A). Efekt ten był jednak mniej wyraźny niż w przypadku poprzednich kryzysów, co wynikało z kompleksowego wsparcia ze strony polityki pieniężnej, które pomogło wielu firmom utrzymać się na rynku i zapobiegło spadkowi ich aktywności gospodarczej. Z analizy przeprowadzonej przez zespół ekspertów z ESBC wynika, że przydział dotacji dla przedsiębiorstw z czasem coraz bardziej zniekształcał rynek, pomimo braku zmian kryteriów kwalifikowalności.

Pandemia przyspieszyła proces cyfryzacji, zmieniła zachowania konsumentów i wpłynęła na wzorce korzystania ze zwolnień chorobowych oraz poziom osiąganego wykształcenia, co miało potencjalnie długoterminowe konsekwencje. Potępy w zakresie cyfryzacji gospodarki, w tym zwiększenie znaczenia pracy zdalnej, wspierane przez inicjatywy takie jak program NGEU, stwarzają obiecujące perspektywy. Jednocześnie pandemia wywarła długotrwały wpływ na siłę roboczą, a jej długoterminowych konsekwencji pod kątem wzrostu wydajności nie można jeszcze w pełni ocenić pod względem ilościowym.

Wykres A

Rozkład produktywności firm, które nie utrzymały się na rynku w porównaniu z firmami, którym udało się kontynuować działalność w tym samym sektorze w roku 2020

(gęstość)

Transformacja cyfrowa a wzrost wydajności

Technologie cyfrowe mogą zwiększyć wydajność pracowników umożliwiając wykonywanie dodatkowych zadań i outsourcing działalności niezwiązanej z działalnością podstawową. Ponadto, cyfryzacja zwiększa konkurencyjność rynkową, umożliwia zwiększenie skali działalności bez zwiększania fizycznej obecności na rynku i zwiększa dostęp do rynku za pośrednictwem handlu elektronicznego. Dane na poziomie przedsiębiorstw pochodzące z takich państw jak Francja i Austria pokazują, że inwestycje w technologie cyfrowe mogą prowadzić do trwałego wzrostu wydajności, jednakże dopiero po okresie dostosowań, w dodatku na początkowym etapie i na stosunkowo niewielką skalę.

Wzrost wydajności wynikający z cyfryzacji jest bardzo zróżnicowany w poszczególnych sektorach i przedsiębiorstwach. Chociaż średni wpływ inwestycji cyfrowych jest stosunkowo niewielki, w sektorach, które mogą skorzystać na cyfryzacji, ich wpływ jest 17 razy większy nie średnia. Ponadto, tylko około 30% firm, zazwyczaj tych najbardziej przedsiębiorczych, aby zwiększyć wydajność zarządza nowymi technologiami cyfrowymi w sposób innowacyjny, a nawet przełomowy; może tego dokonać dzięki posiadanym już umiejętnościom i komplementarnym wartościom niematerialnym i prawnym, które są niezbędne w tym procesie (wykres B). Jeśli chodzi o łączny wpływ, wzrost wydajności osiągnięty dzięki cyfryzacji pociągnął za sobą istotny wzrost wydajności pracy. Świadczą o tym symulacje, z których wynika, że bez wzrostu wydajności osiągniętego dzięki cyfryzacji, wzrost wydajności ogółem w krajach takich jak Niemcy i Francja byłby znacznie niższy.

Wpływ zielonej transformacji na wzrost wydajności

Pilna potrzeba ograniczenia emisji gazów cieplarnianych doprowadziła do wdrożenia polityki promującej przyjęcie rozwiązań niskoemisyjnych, co może mieć wpływ na wzrost wydajności ogółem. Dwoma głównymi kanałami, za pośrednictwem których transformacja ekologiczna wpływa na wydajność, są inwestycje w zielone innowacje i realokacja zasobów. Konieczność zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych zachęca przedsiębiorstwa do wprowadzania innowacji i wdrożenia bardziej wydajnych i zrównoważonych praktyk do swojej działalności. Jednocześnie gospodarka przesuwa się w kierunku bardziej ekologicznych sektorów, przekierowując siłę roboczą i kapitał z gałęzi przemysłu i firm powodujących zanieczyszczenie środowiska. Taka realokacja może zwiększyć ogólną wydajność, jeżeli zasoby zostaną wykorzystane w sposób bardziej efektywny.

Wykres B

Szacunkowy wpływ cyfryzacji na wzrost łącznej produktywności czynników produkcji (TFP) w firmach o różnych początkowych poziomach TFP

(pkt proc.)

Empiryczne dowody wskazują, że rygorystyczna polityka środowiskowa może pobudzić innowacje ekologiczne w perspektywie długoterminowej, ale może mieć negatywny wpływ na wzrost łącznej produktywności czynników produkcji (TFP) w perspektywie krótkoterminowej. Z analizy przeprowadzonej przez grupę ekspertów wynika, że aby przejść na gospodarkę niskoemisyjną, potrzebna jest strategia polityczna łącząca jednoczesne nałożenie podatków od emisji dwutlenku węgla, wprowadzenie odpowiednich przepisów i udzielenie wsparcia dla technologii ekologicznych. Transformacja będzie jednak kosztowna w krótkim okresie gdyż będzie wymagać od przedsiębiorstw odpowiednich dostosowań, co będzie mieć negatywny wpływ na wzrost łącznej produktywności czynników produkcji (TFP), w szczególności w małych firmach powodujących zanieczyszczenie środowiska ze względu na ich ograniczony dostęp do finansowania. Polityka ochrony środowiska zachęca jednak do innowacji ekologicznych, o czym świadczy znaczny wzrost wniosków patentowych w sektorze zielonej technologii składanych przez przedsiębiorstwa odpowiedzialne za zanieczyszczenie środowiska Ten wzrost zielonych innowacji prawdopodobnie doprowadzi w dłuższej perspektywie do wyższego wzrostu wydajności.

Wpływ realokacji zasobów na wzrost wydajności będącej wynikiem polityki transformacji różni się w poszczególnych sektorach. Na poziomie wydajności sektorowej, realokacja zasobów pomiędzy poszczególnymi sektorami automatycznie zmniejszyłaby wydajność biorąc pod uwagę fakt, że wydajność wysokoemisyjnych sektorów jest zazwyczaj większa. Jednakże intensywność emisji dwutlenku węgla na poziomie przedsiębiorstwa i wydajność pracy niekoniecznie są ze sobą skorelowane. W związku z tym przeniesienie zasobów z wysokoemisyjnych przedsiębiorstw na przedsiębiorstwa niskoemisyjne niekoniecznie prowadzi do zwiększenia wydajności. Informacje na poziomie przedsiębiorstw z unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji pokazują, że w większości sektorów najbardziej wysokoemisyjne przedsiębiorstwa są również najbardziej wydajne. Oznacza to, że przy obecnym poziomie wydajności, realokacja zasobów do bardziej ekologicznych firm doprowadzi do wzrostu wydajności pracy w tych sektorach, bez zmiany pozostałych czynników. Jednakże w przypadku innych sektorów, takich jak przemysł celulozowy i papierniczy oraz sektor produkcji metali żelaznych sytuacja będzie wręcz odwrotna. W tych sektorach realokacja zasobów będzie skutkowała spadkiem wydajności.

Uwagi końcowe

Wzajemne zależności między niedawnymi wstrząsami a bieżącymi trendami w zakresie zmian strukturalnych tworzą złożone środowisko dla średnio- i długoterminowego wzrostu wydajności. Pandemia, transformacja cyfrowa i transformacja ekologiczna stworzyły nieznane dotąd możliwości i wyzwania. Jak sugeruje niedawno opublikowany raport Mario Draghiego, decydenci polityczni muszą uważnie śledzić tę dynamikę, aby stworzyć warunki sprzyjające trwałemu wzrostowi wydajności, wykorzystując technologie cyfrowe i ekologiczne, a jednocześnie łagodzić ewentualne skutki interwencji powodujących zakłócenia^[14]. W miarę postępowania zmian w gospodarce światowej decydenci w strefie euro muszą brać pod uwagę te interakcje, tak aby skutecznie kształtować i wspierać trajektorie wzrostu wydajności w przyszłości.

2 Rozpoczęto stopniowe luzowanie polityki pieniężnej przy zachowaniu restrykcyjnego kursu

W roku 2024 Rada Prezesów złagodziła skalę restrykcyjności polityki pieniężnej. Obserwowano bowiem oznaki systematycznego zmierzania inflacji ku celowi na poziomie 2%. Wzrost gospodarczy strefy euro był natomiast słaby (zob. podrozdział 2.1). W ciągu niemal całej pierwszej połowy roku stopy procentowe pozostawały bez zmian. Następnie Rada Prezesów obniżyła stopę depozytu w banku centralnym o 25 pkt bazowych w czerwcu, i jeszcze raz we wrześniu, sygnalizując zwrot ku mniej restrykcyjnej polityce pieniężnej. Decyzje co do odpowiedniego stopnia restrykcyjności polityki pieniężnej podejmowano zawsze w oparciu o aktualne dane, na bieżąco na każdym posiedzeniu. W trzecim kwartale dynamika aktywności gospodarczej, wspierana przez wyższą konsumpcję i popyt zewnętrzny, była nadal słaba, z pewnymi oznakami stagnacji. Rada Prezesów – coraz bardziej przekonana o stopniowym spadku inflacji – w październiku i grudniu ponownie obniżyła stopę depozytu w banku centralnym o 25 pkt bazowych.

W ramach rozpoczętej w 2022 normalizacji bilansu Eurosystemu (zob. podrozdział 2.2), w roku 2024 sumę bilansową Eurosystemu zredukowano o 0,5 bln EUR, do 6,4 bln EUR. Spadek ten był efektem przedterminowych spłat i zapadania trzeciej serii dłuższych celowanych operacji TLTRO III, a także spadku wartości portfela skupu aktywów (APP) oraz – do pewnego stopnia – również portfela nadzwyczajnego programu skupu pandemicznego PEPP, przy czym w przypadku tego ostatniego od lipca dokonywano częściowych reinwestycji. W marcu 2024 Rada Prezesów zatwierdziła zmiany w systemie operacyjnym realizacji polityki pieniężnej (zob. ramka 2), a pod koniec roku zaprzestała reinwestycji w ramach programu PEPP.

W roku 2024 Eurosystem udoskonalił zasady w trosce o efektywną pod względem ryzyka realizację polityki pieniężnej. Na początku roku, w warunkach wysokich oficjalnych stóp procentowych, EBC poniósł straty z tytułu ujemnych przychodów odsetkowych, które zostaną odliczone od przyszłych zysków (zob. podrozdział 2.3 i roczne sprawozdanie finansowe EBC za rok 2024). W nadchodzących latach oczekuje się ponownego wzrostu dochodów odsetkowych netto Eurosystemu, co umocni jego odporność finansową.

2.1 Łagodzenie stopnia restrykcyjności polityki pieniężnej

W styczniu 2024 Rada Prezesów oceniała, że po stagnacji utrzymującej się przez cały rok 2023, gospodarka jest nadal osłabiona. Krótkoterminowe perspektywy wzrostu gospodarczego sugerowały umiarkowaną aktywność gospodarczą i handlową na świecie, a także „ciasne” warunki finansowania w obliczu ryzyka związanego ze wzrostem napięć geopolitycznych wywołanych konfliktem na Bliskim Wschodzie oraz inwazją Rosji na Ukrainę. Jednak część wyprzedzających wskaźników ankietowych wskazywała na przyspieszony wzrost w dalszej przyszłości. Pomimo słabej dynamiki gospodarczej, sytuacja na rynku pracy – przy dość konsekwentnym spadku bezrobocia od września 2020 – pozostała korzystna. W wyniku efektu bazy związanego z cenami energii w grudniu 2023, inflacja wzrosła i utrzymała się na wysokim poziomie 2,9%. Jednocześnie większość miar inflacji bazowej obniżała się systematycznie w miarę ustępowania skutków wcześniejszych wstrząsów podażowych i hamowania popytu przez restrykcyjną politykę pieniężną. Rada Prezesów potwierdziła stanowisko, zgodnie z którym podstawowe stopy procentowe EBC kształtowały się na poziomie, który – utrzymany odpowiednio długo – w istotnym stopniu pomógłby przywrócić inflację do średniookresowego celu na poziomie 2% w przewidzianym terminie. W związku z tym na styczniowym posiedzeniu postanowiono utrzymać stopy procentowe na poziomie z września 2023. Potwierdzono zamiar utrzymania stóp na odpowiednio restrykcyjnym poziomie przez niezbędny okres.

W związku ze słabnącym efektem cen energii, w marcowych projekcjach makroekonomicznych analityków EBC obniżono prognozy inflacji, zwłaszcza na rok 2024. Prognozy te wskazywały na stopniowy spadek inflacji ku celowi EBC. Inflacja całkowita obniżyła się w lutym, utrzymywała się natomiast silna wewnętrzna presja cenowa, po części związana z wysokim wzrostem płac i spadkiem wydajności pracy. Gospodarka strefy euro była nadal osłabiona. Oceniono, że wydatki konsumpcyjne były ograniczane, inwestycje straciły tempo, a eksport skurczył się z powodu osłabienia popytu zewnętrznego i pewnej utraty konkurencyjności przez przedsiębiorstwa strefy euro. Analitycy EBC obniżyli krótkoterminowe prognozy wzrostu. Przewidywano przy tym, że z czasem nastąpi ożywienie, a wzrost gospodarczy, wspierany najpierw przez konsumpcję, a potem również inwestycje, przyspieszy. W warunkach malejącej inflacji i wzrostu płac oczekiwano w szczególności ponownego wzrostu dochodów realnych. Pomimo utrzymania restrykcyjnych warunków finansowania, spodziewano się stopniowego ustępowania hamującego wpływu na popyt wcześniejszych podwyżek stóp procentowych oraz ożywienia eksportu. Stosując podejście oparte na danych oraz własną ocenę perspektyw inflacji, dynamiki inflacji bazowej i siły transmisji polityki pieniężnej, w marcu Rada Prezesów postanowiła utrzymać 3 podstawowe stopy procentowe EBC na niezmienionym poziomie.

Rada Prezesów podkreśliła również znaczenie rozwoju unii rynków kapitałowych dla stabilizacji wzrostu gospodarczego w sytuacjach lokalnych wstrząsów w poszczególnych krajach, na które nie można zareagować przy pomocy polityki pieniężnej. Lepiej zintegrowany i zdywersyfikowany system finansowy pozwoliłby zwiększyć zakres współdzielenia ryzyka pomiędzy krajami, pomógłby złagodzić fragmentację finansową i zapewnił skuteczną transmisję polityki pieniężnej w całej strefie euro.

W marcu Rada Prezesów zatwierdziła też zmiany w zasadach operacyjnych realizacji polityki pieniężnej. Modyfikacja ram operacyjnych ogłoszona w grudniu 2022 określiła podstawowe zasady i parametry realizacji polityki pieniężnej i udostępniania płynności przez bank centralny w warunkach stopniowego spadku nadpłynności w systemie bankowym (zob. ramka 2). W szczególności Rada Prezesów postanowiła kontynuować wyznaczanie kursu polityki pieniężnej poprzez kształtowanie stopy depozytu w banku centralnym, a także elastyczne udostępnianie płynność w zależności od potrzeb banków przy pomocy szerokiej gamy instrumentów, w tym – na późniejszym etapie – strukturalnych długoterminowych operacji kredytowych i strukturalnego portfela papierów wartościowych. Zatwierdzono również zmniejszenie różnicy (spreadu) między oprocentowaniem podstawowych operacji refinansujących a stopą depozytu w banku centralnym z 50 do 15 pkt bazowych, ze skutkiem od 18 września 2024.

Inflacja obniżyła się ponownie w marcu, do poziomu 2,4%; spadła również większość miar inflacji bazowej, potwierdzając sygnały stopniowego słabnięcia presji cenowej. Natomiast inflacja cen usług pozostała wysoka – 4,0% – w związku ze wzrostem cen krajowych. W ostatnim kwartale roku 2023 płace nadal rosły, choć w wolniejszym tempie niż oczekiwano. Wyższe koszty pracy częściowo pokrywano z zysków firm, dzięki czemu ograniczono ich wpływ na ceny konsumenckie. Z drugiej strony, wzrost jednostkowych kosztów pracy był nadal szybki w związku ze słabym wzrostem produktywności – choć zwolnił on w porównaniu z wcześniejszym wysokim tempem.

Z upływem czasu stawało się coraz bardziej oczywiste, że restrykcyjna polityka stóp procentowych Rady Prezesów istotnie wpływa na gospodarkę, a tym samym inflację. W pierwszym kwartale roku 2024 wysokie koszty finansowania przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, a także zaostrzenie kryteriów udzielania kredytów, doprowadziły do ograniczenia planów inwestycyjnych i zakupów mieszkań, a także do dalszego spadku popytu na kredyt. O ile wydatki na usługi pozostały wysokie, popyt na wyroby przedsiębiorstw przemysłowych był słaby. Skala produkcji pozostała niewielka, zwłaszcza w sektorach energochłonnych. Oczekiwano jednak przyspieszonego wzrostu eksportu strefy euro w związku z ożywieniem gospodarki światowej i wzrostem popytu na towary podlegające wymianie handlowej.

W kwietniu Rada Prezesów ogłosiła, że utrzyma 3 podstawowe stopy procentowe EBC na niezmienionym, restrykcyjnym poziomie. Podkreśliła ona swoją determinację w kwestii stosowania podejścia opartego na danych i podejmowania decyzji na bieżąco na poszczególnych posiedzeniach – bez określania z góry konkretnej ścieżki stóp procentowych. Po raz pierwszy Rada Prezesów poinformowała, że gdyby ocena Rady dotycząca perspektyw inflacji, dynamiki inflacji bazowej i siły transmisji polityki pieniężnej w dalszym ciągu uzasadniała przekonanie, że inflacja konsekwentnie zmierza do celu, właściwe byłoby złagodzenie stopnia restrykcyjności polityki pieniężnej.

Właściwa chwila nadeszła w czerwcu: po 9 miesiącach utrzymywania stóp bez zmian, Rada Prezesów postanowiła obniżyć 3 podstawowe stopy procentowe EBC o 25 pkt bazowych. Od ostatniej podwyżki stóp procentowych przez Radę Prezesów we wrześniu 2023, inflacja obniżyła się o ponad 2,6 pkt proc., a jej prognoza znacznie się poprawiła. Obniżyły się również miary inflacji bazowej, potwierdzając oznaki ustępowania presji cenowej, oczekiwania inflacyjne zaś spadły we wszystkich horyzontach. Polityka pieniężna nadal narzucała restrykcyjne warunki finansowania. Tłumienie popytu i wspieranie mocnego zakotwiczenia oczekiwań inflacyjnych w wielkim stopniu przyczyniło się to do spadku inflacji.

Pomimo wspomnianych korzystnych zmian, wewnętrzna presja cenowa pozostała silna, a wzrost płac wysoki, co rekompensowało pracownikom wcześniejszy wzrost inflacji. Inflacja prawdopodobnie pozostanie powyżej celu w ciągu całego kolejnego roku. Analitycy Eurosystemu skorygowali lekko w górę prognozy inflacji na lata 2024 i 2025 w stosunku do prognozy z marca, przewidując wahania inflacji w pozostałych miesiącach roku 2024, m.in. z powodu efektów bazowych związanych z cenami energii. Oczekiwano jednak, że dzięki zahamowaniu wzrostu kosztów pracy, coraz wyraźniejszym efektom restrykcyjnej polityki pieniężnej oraz ustępującym konsekwencjom kryzysu energetycznego i pandemii, inflacja obniży się do poziomu celu w drugiej połowie 2025.

W maju, pomimo wolniejszego wzrostu cen zarówno żywności jak i innych towarów, inflacja wzrosła do 2,6%. Po roku spadków w ujęciu rocznym, niewielki wzrost odnotowała inflacja cen energii; inflacja cen usług wzrosła do 4,1% z 3,7% w kwietniu.

Po 5 kwartałach stagnacji, w pierwszym kwartale 2024 gospodarka strefy euro zanotowała wzrost o 0,3%. Dotyczył on sektora usług, natomiast przemysł przejawiał oznaki stabilizacji na niskim poziomie. Zatrudnienie w pierwszym kwartale wzrosło o 0,3% – od grudnia 2023 utworzono około 500 000 nowych miejsc pracy. Oczekiwano, że w najbliższym czasie koniunktura pozostanie słaba, po czym – dzięki wyższym płacom, poprawie terms of trade i zwiększonym dochodom – realnym nastąpi ożywienie. Koszty finansowania ustabilizowały się na restrykcyjnym poziomie, a akcja kredytowa pozostała słaba na skutek wcześniejszych podwyżek stóp procentowych. Ponadto w czerwcu 2024 banki spłaciły znaczną część środków pożyczonych w ramach operacji TLTRO III, co doprowadziło do istotnej redukcji nadwyżki płynności.

Również w czerwcu Rada Prezesów potwierdziła, że w drugiej połowie roku ograniczy zasoby papierów wartościowych Eurosystemu w ramach PEPP średnio o 7,5 mld EUR miesięcznie. Zastosowano tu podobne podejście, jak w przypadku APP.

W terminie lipcowego posiedzenia Rady Prezesów, większość czerwcowych miar inflacji była – zgodnie z oczekiwaniami – stabilna lub z tendencją spadkową, pomimo utrzymania się silnej wewnętrznej presji cenowej i wysokiej inflacji cen usług. Płace nadal rosły w przyspieszonym tempie, ale ich inflacyjny efekt tego wzrostu po części łagodziło obniżenie marż zysku. Bieżące informacje zasadniczo potwierdzały wcześniejszą ocenę średniookresowych perspektyw inflacji, w związku z czym podczas lipcowego posiedzenia Rada Prezesów postanowiła utrzymać stopy procentowe na niezmienionym poziomie. Rada potwierdziła zamiar kontynuowania restrykcyjnej polityki pieniężnej przez niezbędny okres.

W sierpniu inflacja obniżyła się do 2,2% z 2,6% w lipcu. Wewnętrzna presja cenowa i inflacja cen usług pozostały jednak wysokie, głównie ze względu na dynamikę płac. Presja kosztów pracy, choć nadal ustępująca, również pozostawała silna. Wrześniowe projekcje ekspertów EBC potwierdziły wcześniejsze prognozy inflacyjne, uzasadniając pogląd o stopniowym i konsekwentnym powrocie inflacji do poziomu 2%. Oczekiwano wzrostu inflacji pod koniec roku, a następnie jej spadku i konwergencji do celu w drugiej połowie roku 2025. Ze względu na wyższą od oczekiwań inflację cen usług, prognozy inflacji bazowej (inflacji z wyłączeniem energii i żywności) w latach 2024 i 2025 skorygowano nieznacznie w górę; nadal jednak sugerowały one silną tendencję spadkową.

W chwili wrześniowego posiedzenia Rady Prezesów warunki finansowania pozostawały restrykcyjne, wzrost akcji kredytowej przy słabym popycie był powolny, a aktywność gospodarcza ograniczona. W drugim kwartale roku 2024 gospodarka rosła w tempie 0,2% – wolniej niż w pierwszym kwartale i poniżej oczekiwań. Do wzrostu przyczyniał się głównie eksport netto i wydatki publiczne. Konsumpcja prywatna i inwestycje, które zgodnie z oczekiwaniami miały być motorem ożywienia, pozostały słabe, prawdopodobnie z powodu wysokiego ryzyka geopolitycznego. W związku z tym analitycy EBC obniżyli prognozy wzrostu w stosunku do czerwca ze względu na słabszą dynamikę popytu krajowego w ciągu najbliższych kilku kwartałów. Z czasem oczekiwano umocnienia gospodarki i wzrostu o 0,8% w roku 2024, a następnie przyspieszenia do 1,3% w roku 2025 i 1,5% w roku 2026. Czynnikami ożywienia miały być wzrost konsumpcji, stopniowo ustępujące skutki zaostrzenia polityki pieniężnej oraz rosnący popyt zewnętrzny i eksport.

W świetle nowych informacji, które umocniły przekonanie Rady Prezesów o stopniowym obniżaniu się inflacji do celu EBC, we wrześniu postanowiła ona obniżyć stopę depozytową, za pomocą której wyznacza kurs polityki pieniężnej, o 25 pkt bazowych, czyniąc w ten sposób kolejny krok w kierunku łagodzeniu stopnia polityki pieniężnej. Jak ogłoszono już 13 marca 2024, od 18 września weszły w życie pewne zmiany w zasadach operacyjnych realizacji polityki pieniężnej (zob. ramka 2). W szczególności różnica między stopą procentową podstawowych operacji refinansujących a stopą depozytu w banku centralnym została zredukowana do 15 pkt bazowych, natomiast spread między stopą kredytu w banku centralnym a stopą podstawowych operacji refinansujących pozostał na niezmienionym poziomie 25 pkt bazowych. We wrześniu nadwyżka płynności w strefie euro zmniejszyła się do poniżej 3 bln EUR, głównie za sprawą spłat przez banki kredytów udzielonych w ramach TLTRO III. Do spadku nadpłynności w coraz większym stopniu przyczyniała się stopniowa redukcja reinwestycji zapadających obligacji z portfeli polityki pieniężnej Eurosystemu.

We wrześniu inflacja spadła do 1,7%, poziomu najniższego od kwietnia 2021, potwierdzając przekonanie, że proces dezinflacji przebiega prawidłowo. Większość miar inflacji bazowej we wrześniu obniżyła się lub pozostała bez zmian. Ceny energii odnotowały znaczny spadek: ich dynamika wyniosła -6% r/r, a większość miar długoterminowych oczekiwań inflacyjnych oscylowała wokół 2%. Na perspektywy inflacji wpływ miała słabsza od oczekiwań aktywność gospodarcza. Według wskaźników krótkoterminowych, nadal kurczyła się produkcja przemysłowa. Chociaż wydawało się, że pomyślny sezon letni sprzyjał działalności usługowej, krótkoterminowe wskaźniki wskazywały na jej spadek w trzecim kwartale 2024. Wzrost inwestycji przedsiębiorstw był powolny, a eksport osłabł. Pomimo wyższych dochodów, w drugim kwartale 2024 – ostatnim, za który dostępne były dane – gospodarstwa domowe ograniczały konsumpcję na rzecz oszczędności. W reakcji na te zjawiska i ich implikacje dla inflacji, Rada Prezesów podjęła decyzję o dalszym złagodzeniu kursu polityki pieniężnej i obniżeniu podstawowych stóp procentowych EBC o 25 pkt bazowych w październiku, w wyniku czego stopa depozytowa wynosiła 3,25%.

Pod koniec roku wstępny szacunek wskazywał na nieznaczny wzrost inflacji – do poziomu 2,3% w listopadzie, z 2,0% w październiku. Wzrost ten był oczekiwany i wynikał z wcześniejszego spadku cen energii, który znalazł się poza okresem, dla którego wyliczano wskaźnik roczny. Pomimo spadku cen żywności i usług, inflacja krajowa była nadal wysoka ze względu na presję płacową oraz fakt, że niektóre sektory usług z opóźnieniem reagowały na wcześniejszy gwałtowny wzrost inflacji. Inflacja bazowa natomiast kształtowała się w zasadzie zgodnie z konsekwentną tendencją zmierzania do celu. W projekcjach grudniowych analitycy Eurosystemu przewidywali, że inflacja ogółem wyniesie średnio 2,4% w roku 2024, 2,1% w roku 2025, 1,9% w roku 2026 i 2,1% w roku 2027, w którym zacznie działać rozszerzony unijny system handlu uprawnieniami do emisji.

W trzecim kwartale 2024 wzrost gospodarczy w strefie euro wyniósł 0,4%, czyli powyżej oczekiwań, głównie za sprawą wzrostu konsumpcji i budowania zapasów przez firmy. Poziom inwestycji z kolei pozostał niski ze względu na wysoką niepewność. Wskaźniki krótkoterminowe dostępne dla czwartego kwartału roku 2024 sugerowały, że wzrost gospodarczy traci dynamikę. Badania ankietowe wskazywały, że produkcja nadal się kurczy, a wzrost w sektorze usług hamuje. Rynek pracy nadal opierał się niekorzystnym tendencjom. Stopa bezrobocia w strefie euro wyniosła 6,3% w październiku 2024, czyli tyle samo, co we wrześniu. Od września 2020 stopa bezrobocia (8,6%) niemal nieprzerwanie spadała, osiągając w listopadzie najniższy poziom od czasu wprowadzenia euro (6,2%). Chociaż warunki finansowania pozostały trudne, ostatnie obniżki stóp procentowych stopniowo obniżały koszty kredytu dla firm i gospodarstw domowych. Grudniowe projekcje EBC zakładały, że gospodarka będzie się z czasem umacniać, choć w wolniejszym tempie niż wcześniej przewidywano. Oczekiwano, że wzrost płac realnych przyczyni się do zwiększenia wydatków gospodarstw domowych, a tańszy kredyt – do wyższej konsumpcji i inwestycji. Uważano, że jeśli nie dojdzie do eskalacji napięć w handlu, w miarę wzrostu popytu globalnego eksport będzie prawdopodobnie wspierał ożywienie.

W związku z powyższym, na grudniowym posiedzeniu Rada Prezesów podjęła decyzję o obniżeniu podstawowych stóp procentowych EBC o 25 pkt bazowych i potwierdziła zobowiązanie do zapewnienia trwałej stabilizacji inflacji na poziomie 2% w średnim okresie. W komunikacie nie zawarto tym razem stwierdzenia, że stopy procentowe banku centralnego będą utrzymywane na odpowiednio restrykcyjnym poziomie tak długo, jak to będzie konieczne. W wyniku obniżki podstawowych stóp procentowych stopa depozytowa EBC obniżyła się do 3,00%, a jej łączny spadek w roku 2024 wyniósł 100 pkt bazowych (wykres 2.1).

Wykres 2.1

Zmiany podstawowych stóp procentowych EBC

(pkt proc.)

Grudzień przyniósł również zakończenie dwóch programów, które odegrały wielką rolę w okresie niskiej inflacji i pandemii: PEPP i TLTRO III. Rada Prezesów zakończyła częściową reinwestycję środków w ramach PEPP z końcem roku 2024. Od stycznia 2025 EBC nie reinwestuje już wpływów z zapadających kwot głównych papierów wartościowych w portfelu PEPP. Ponadto 18 grudnia banki spłaciły nieuregulowane zobowiązania zaciągnięte w ramach TLTRO, zamykając ten etap procesu normalizowania bilansu. Podstawowe stopy procentowe EBC są nadal głównym narzędziem, dzięki któremu można osiągnąć konsekwentny powrót inflacji do celu.

2.2 Normalizacja bilansu Eurosystemu

W roku 2024 kontynuowano rozpoczętą 2 lata wcześniej stopniową normalizację bilansu Eurosystemu. Do końca roku suma bilansowa obniżyła się do 6,4 bln EUR (z 6,9 bln EUR na koniec roku 2023). Spadek ten wynikał z przedterminowych spłat i zapadania operacji TLTRO III, a także spadku wartości portfela APP oraz – w pewnym stopniu – również portfela PEPP, przy czym w przypadku tego ostatniego od lipca dokonywano częściowych reinwestycji.

Na koniec roku 2024 wartość aktywów związanych z polityką pieniężną w bilansie Eurosystemu wynosiła 4,3 bln EUR, czyli o 0,8 bln EUR mniej w porównaniu z końcem 2023. Pożyczki dla instytucji kredytowych strefy euro stanowiły 1% sumy aktywów (spadek z 6% na koniec roku 2023), natomiast aktywa skupowane dla celów polityki pieniężnej stanowiły około 67% tej sumy (wzrost z 68% na koniec roku 2023). Wartość pozostałych aktywów finansowe w bilansie, głównie aktywów denominowanych w walutach obcych, złota oraz denominowanych w euro portfeli niezwiązanych z polityką pieniężną, wzrosła o 0,3 bln EUR.

Po stronie pasywów suma rezerw instytucji kredytowych i wykorzystania depozytu jednodniowego zmniejszyła się do 3,0 bln EUR na koniec roku 2024 (z 3,5 bln EUR rok wcześniej), co stanowiło 47% pasywów (w porównaniu z 51% na koniec roku 2023). Wartość banknotów w obiegu praktycznie nie uległa zmianie i wynosiła 1,6 bln EUR, co stanowiło 25% pasywów (wzrost z 23%).

Wykres 2.2

Ewolucja skonsolidowanego bilansu Eurosystemu

(mld EUR)

Zmiany w portfelach APP i PEPP

Eurosystem zakończył skup aktywów w ramach programu PEPP od 1 kwietnia 2022, a w ramach programu APP od 1 lipca 2022. Aby utrzymać dobre warunki płynnościowe i odpowiedni kurs polityki pieniężnej, kontynuowano reinwestycję całości spłat kapitału z zapadających papierów wartościowych zakupionych w ramach tych programów. W przypadku programu APP Eurosystem zakończył reinwestycje w lipcu 2023. W przypadku programu PEPP spłaty kapitału papierów wartościowych zapadających w pierwszej połowie roku 2024 nadal reinwestowano w całości, natomiast w drugiej portfel redukowano o średnio 7,5 mld EUR miesięcznie. Reinwestycji w ramach programu PEPP zaprzestano pod koniec grudnia 2024. Oczekuje się, że portfele APP i PEPP będą redukowane systematycznie i w przewidywalnym tempie, ponieważ Eurosystem nie będzie już reinwestował żadnych spłat kapitału z zapadających papierów wartościowych.

Portfel aktywów programu APP zmniejszył się z 3,0 bln EUR (według kosztów zamortyzowanych) pod koniec roku 2023, do 2,7 bln EUR rok później. Większość tych aktywów – 2,1 bln EUR, czyli 79% całkowitych aktywów programu APP na koniec roku – stanowiły aktywa programu skupu aktywów sektora publicznego (PSPP). Średni ważony termin zapadalności aktywów w ramach PSPP na koniec 2024 wynosił 6,86 roku, z pewnymi różnicami pomiędzy jurysdykcjami. Na koniec roku aktywa programu skupu papierów wartościowych zabezpieczonych aktywami (asset-backed securities purchase programme, ABSPP) stanowiły mniej niż 1% (7 mld EUR) całkowitych zasobów APP, aktywa trzeciego programu skupu listów zastawnych (third covered bond purchase programme, CBPP3) – 9% (253 mld EUR), a aktywa programu skupu aktywów sektora przedsiębiorstw (corporate sector purchase programme, CSPP) – 11% (288 mld EUR).

Wartość aktywów zgromadzonych w PEPP osiągnęła 1,6 bln EUR na koniec 2024 (według kosztów zamortyzowanych). Listy zastawne stanowiły mniej niż 1% (6 mld EUR) całkowitej wartości instrumentów, obligacje sektora przedsiębiorstw – 3% (45 mld EUR), a sektora publicznego – 97% (1,6 bln EUR)^[15]. Średni ważony termin zapadalności papierów wartościowych sektora publicznego w ramach PEPP na koniec 2024 wynosił 7,14 roku.

W przypadkach, w których Eurosystem kontynuował skup papierów wartościowych przedsiębiorstw, nadal preferowano emitentów o wyższych standardach środowiskowych. W roku 2024 EBC opublikował drugie sprawozdanie finansowo-klimatyczne; do jego zakresu włączono sektor publiczny Eurosystemu oraz portfele obligacji zabezpieczonych utrzymywane na potrzeby polityki pieniężnej (zarówno w ramach APP, jak i PEPP), zawierający podrozdział dotyczący rezerw walutowych EBC (zob. podrozdział 11.5). EBC opublikował również drugi raport klimatyczny dotyczący portfeli niezwiązanych z polityką pieniężną, a mianowicie funduszu emerytalnego pracowników EBC i portfeli funduszy własnych EBC.

Stopniowe wycofywanie się z reinwestycji środków odbyło się sprawnie i zostało dobrze przyjęte przez rynki finansowe^[16].

Wykup papierów wartościowych sektora prywatnego w ramach programów APP i PEPP w 2024 wyniósł 74 mld EUR, a sektora publicznego w ramach PSPP i PEPP – 466 mld EUR. Reinwestycje w ramach PEPP wyniosły 2,6 mld EUR w przypadku papierów wartościowych sektora prywatnego i 157 mld EUR w przypadku papierów wartościowych sektora publicznego. Reinwestycyjny skup obligacji przedsiębiorstw i listów zastawnych w ramach PEPP prowadzono z uwzględnieniem wskaźników odniesienia (benchmarks), odzwierciedlających strukturę kapitalizacji rynkowej wszystkich kwalifikowanych – odpowiednio – obligacji przedsiębiorstw i listów zastawnych pozostających w obiegu. Ze względu na wysokie kwoty i nierównomierny rozkład wykupów, reinwestycje sektora publicznego wyrównywano odpowiednio w poszczególnych jurysdykcjach i okresach, aby zapewnić stałą i zrównoważoną obecność na rynku, z należytym uwzględnieniem poziomu cen rynkowych i kwestii związanych z funkcjonowaniem rynku. Mechanizm wyrównawczy powodował przejściowe odchylenia struktury aktywów PEPP od alokacji zgodnej z kluczem kapitałowym Eurosystemu; w większości przypadków ustępowały one jednak przed końcem „okresu wyrównania”, czyli roku kalendarzowego, w którym nastąpił wykup^[17].

Aktywa zakupione w ramach PSPP, CSPP, CBPP3 i PEPP udostępniano nadal na potrzeby pożyczek papierów wartościowych w celu wsparcia płynności rynku obligacji i repo. W roku 2024 dostępność zabezpieczeń poprawiła się znacznie w porównaniu poprzednimi latami, co znalazło odzwierciedlenie w niższej kwocie tych pożyczek.

Zmiany w operacjach refinansujących Eurosystemu

Na koniec roku 2024 kwota nierozliczonych operacji refinansujących Eurosystemu wynosiła 34 mld EUR, czyli o 376 mld EUR mniej niż na rok wcześniej. Zmiana ta odzwierciedla głównie zakończenie programu TLTRO III, przy dobrowolnych spłatach przedterminowych i zapadających operacjach sięgających 392 mld EUR. W związku z tym średni ważony termin zapadalności nierozliczonych operacji refinansujących Eurosystemu skrócił się z około 5,2 miesięcy na koniec 2023 do około 1,3 miesięcy na koniec roku 2024.

Sytuacja w zakresie kwalifikowanych aktywów zbywalnych i przedłożonych zabezpieczeń

Nominalna kwota zbywalnych aktywów kwalifikowanych jako zabezpieczenie operacji refinansujących Eurosystemu w roku 2024 wzrosła o 526 mld EUR, osiągając na koniec roku 18,3 bln EUR (wykres 2.3). Największą kategorię aktywów (10,4 bln EUR) stanowiły papiery wartościowe instytucji rządowych szczebla centralnego. Pozostałe główne klasy aktywów to niezabezpieczone obligacje bankowe (2,2 bln EUR), obligacje przedsiębiorstw (2,0 bln EUR) i bankowe listy zastawne (1,9 bln EUR). Obligacje samorządowe (644 mld EUR), papiery wartościowe zabezpieczone aktywami (617 mld EUR) i inne aktywa zbywalne (1,6 bln EUR) stanowiły mniejszą część ogółu kwalifikowanych aktywów.

Wykres 2.3

Zmiany kwalifikowanych aktywów zbywalnych

(mld EUR)

W roku 2024 wartość uruchomionych zabezpieczeń zmniejszyła się o 231 mld EUR, do 1,5 bln EUR (wykres 2.4). Stanowi to 60% spadku pozostającej do spłaty kwoty operacji refinansujących Eurosystemu netto w ciągu roku. Spadek wartości aktywnych zabezpieczeń nastąpił w ponad połowie po zapadnięciu operacji TLTRO III w marcu 2024, na które przypadło ponad 135 mld EUR uwolnionych zabezpieczeń. W pozostałych miesiącach roku całkowita wartość aktywnych zabezpieczeń pozostała stosunkowo stabilna. Analizując zmiany według klas aktywów, największy spadek zaobserwowano w przypadku należności kredytowych, a następnie papierów wartościowych zabezpieczonych aktywami, bankowych listów zastawnych i obligacji przedsiębiorstw.

Wykres 2.4

Zmiany wartości aktywnych zabezpieczeń

(mld EUR)

Przegląd zasad dotyczących dodatkowych należności kredytowych i powiązanych rodzajów zabezpieczeń

W listopadzie 2024 EBC ogłosił zmiany w systemie zabezpieczeń Eurosystemu, które dotyczyły „dodatkowych należności kredytowych” i powiązanych rodzajów zabezpieczeń^[18]. Zmiany te mają na celu zwiększenie spójności, elastyczności i odporności instrumentarium zabezpieczeń na ryzyko, przy jednoczesnym zachowaniu jego różnorodności. Zgodnie z tymi celami, Rada Prezesów podjęła decyzję o włączeniu niektórych tymczasowych rozwiązań w ogólne ramy dotyczące zabezpieczeń, a jednocześnie – m.in. w związku z zapadaniem ostatnich operacji TLTRO i wynikającym z tego spadkiem ogólnego zapotrzebowania na zabezpieczenia – o zaprzestaniu stosowania tymczasowych środków zabezpieczających, które nie były już niezbędne^[19].

Środki tymczasowe, które zostaną objęte zasadami ogólnymi, obejmują kwalifikację następujących kategorii aktywów jako zabezpieczeń: a) papierów wartościowych zabezpieczonych aktywami o drugiej najwyższej ocenie wiarygodności kredytowej na poziomie stopnia 3 w zharmonizowanej skali ocen ratingowych Eurosystemu i spełniających kryteria kwalifikacji określone w Wytycznych w sprawie zabezpieczeń tymczasowych („zasady tymczasowe”)^[20]; oraz b) aktywów zbywalnych denominowanych w dolarach amerykańskich, funtach szterlingach i jenach japońskich. Ponadto akceptowane będą wewnętrzne systemy oceny wiarygodności kredytowej krajowych banków centralnych jako dodatkowe źródło oceny wiarygodności kredytowej (zob. podrozdział 2.3).

Europejski Bank Centralny będzie nadal stopniowo wycofywać tymczasowe środki łagodzenia zabezpieczeń związane z kryzysem, które nie są już niezbędne, w oparciu o swoje poprzednie decyzje z 24 marca 2022 i 30 listopada 2023. Wycofanie to dotyczy następujących rodzajów aktywów, które kwalifikowano w ramach zasad tymczasowych: (a) osób prywatnych w roli kwalifikowanych dłużników oraz puli wierzytelności kredytowych zabezpieczonych nieruchomościami w roli kwalifikowanych rodzajów aktywów, w przypadku dodatkowych wierzytelności kredytowych; (b) indywidualnych wierzytelności kredytowych o wiarygodności kredytowej poniżej trzeciego stopnia wiarygodności kredytowej; oraz (c) kredytów denominowanych w walutach obcych – dolarach amerykańskich, funtach szterlingach i jenach japońskich. Ponadto EBC będzie stopniowo wycofywać tymczasowe złagodzenie niektórych wymogów technicznych dotyczących możliwości kwalifikowania dodatkowych należności kredytowych, takich jak należności kredytowe uprawnione do częściowej gwarancji sektora publicznego związanej z COVID-19. Wreszcie zaprzestanie on kwalifikowania detalicznych instrumentów dłużnych zabezpieczonych hipoteką i nierynkowych instrumentów dłużnych zabezpieczonych kwalifikowanymi wierzytelnościami kredytowymi, które kwalifikowano zgodnie z Ogólnymi wytycznymi dotyczącymi dokumentacji w sprawie wdrażania ram polityki pieniężnej Eurosystemu^[21],[22].

Oprócz tych decyzji, Rada Prezesów upoważniła odpowiednie komitety Eurosystemu do przeprowadzenia prac przygotowawczych związanych z przyszłym objęciem puli należności kredytowych od przedsiębiorstw niefinansowych ogólnymi zasadami, w tym odpowiednimi zasad kontroli ryzyka i wszystkimi niezbędnymi wymogami technicznymi.

Zmiany te zapewnią utrzymanie szerokich ram zabezpieczeń dla operacji refinansujących, które będą nadal przeprowadzane w drodze procedur przetargowych opartych na stałym oprocentowaniu z pełnym przydziałem i pomogą zagwarantować, aby realizacja polityki EBC była w dalszym ciągu skuteczna, stabilna, elastyczna i efektywna, zgodnie ze zmienionymi ramami operacyjnymi realizacji polityki pieniężnej.

2.3 Zarządzanie ryzykiem finansowym instrumentów polityki pieniężnej

Eurosystem na bieżąco zarządza ryzykiem finansowym nieodłącznie towarzyszącym operacjom polityki pieniężnej. Zespół zarządzania ryzykiem dąży do optymalizacji działań w kontekście ryzyka, czyli realizacji celów polityki pieniężnej przy możliwie najniższym jego poziomie^[23].

Dążąc do ograniczenia inflacji w zaplanowanym terminie do poziomu średniookresowego celu, czyli 2% (zob. podrozdział 2.1), w pierwszej połowie roku EBC nie zmieniał poziomu podstawowych stóp procentowych. W związku z tym wzrósł koszt pasywów w bilansach banków centralnych Eurosystemu, podczas gdy dochód z papierów wartościowych w portfelach APP, PEPP i TLTRO III pozostał skromny. W wyniku tej rozbieżności większość banków centralnych Eurosystemu odnotowała ujemny dochód odsetkowy netto. W przypadku niektórych z tych banków centralnych ujemne saldo dochodów odsetkowych będzie można wyrównać zapasami gotówki zgromadzonymi w poprzednich latach. Natomiast wszelkie straty, których nie będzie można zrównoważyć w ten sposób, mogą zostać zaksięgowane w bilansach poszczególnych banków centralnych. Zostaną one następnie pokryte z przyszłych zysków. Straty te nie będą miały wpływu na zdolność Eurosystemu do realizacji zadania stabilizowania cen ani do sprawnego działania. W miarę zmniejszania się rozbieżności pomiędzy oprocentowaniem aktywów i pasywów Eurosystemu oczekuje się stopniowej poprawy jego rentowności^[24]. Zgodnie z zasadami sformułowanymi w kontekście zmian ram operacyjnych realizacji polityki pieniężnej ogłoszonych przez Radę Prezesów w marcu 2024 (zob. ramka 2), ramy te będą w dłuższej perspektywie wspierać siłę bilansu Eurosystemu, a tym samym niezależność banku centralnego.

Najważniejsza zmiana zasad zarządzania ryzykiem Eurosystemu w 2024 polegała na dalszej dywersyfikacji systemów oceny kredytowej zabezpieczeń. W fazie stopniowego wygaszania reinwestycji w APP i PEPP, ryzykiem tych portfeli w dalszym ciągu zarządzano zgodnie z ustalonymi mechanizmami kontroli ryzyka.

Dywersyfikacja systemów oceny kredytowej stosowanych w ocenie zabezpieczeń

W roku 2024 do Europejskiego Systemu Oceny Kredytowej Eurosystemu (Credit Assessment Framework, ECAF) włączono dodatkowe systemy oceny kredytowej. ECAF jest jednym z narzędzi stosowanych w celu ograniczenia ryzyka kredytowego aktywów wykorzystywanych w operacjach polityki pieniężnej. Określa ono procedury, zasady i techniki, dzięki którym wymogi Eurosystemu co do wysokiej jakości kredytowej wszystkich kwalifikowanych aktywów zostają spełnione. ECAF opiera się na systemach oceny kredytowej pochodzących z jednego z trzech źródeł: zewnętrznych agencji ratingowych (zwanych zewnętrznymi instytucjami oceny kredytowej, ECAI), wewnętrznych systemów oceny kredytowej krajowych banków centralnych (KBC) oraz wewnętrznych systemów ratingowych kontrahentów.

Po zaaprobowaniu w roku 2023 Scope Ratings GmbH jako piątej zewnętrznej instytucji oceny kredytowej w 2024 zakończono proces włączania jej ocen do infrastruktury informatycznej Eurosystemu. Od 16 grudnia 2024 Eurosystem zaczął korzystać z ratingów przedstawianych przez Scope Ratings GmbH w ocenie jakości kredytowej aktywów rynkowych mających być przedmiotem zastawu w ramach zabezpieczeń operacji polityki pieniężnej. Stosuje się je obecnie obok ocen wcześniej autoryzowanych instytucji ECAI (Morningstar DBRS, Fitch Ratings, Moody's i S&P Global Ratings). Obejmują one oceny papierów wartościowych zabezpieczonych aktywami, dla których Scope Ratings GmbH stwierdził zgodność z kryteriami kwalifikacyjnymi Eurosystemu w ciągu roku 2024.

Rada Prezesów postanowiła ponadto włączyć wewnętrzne statystyczne systemy oceny kredytowej krajowych banków centralnych (S-ICAS) Eurosystemu do ogólnych ram oceny zabezpieczeń w kontekście polityki pieniężnej. W reakcji na pandemię COVID-19 w kwietniu 2020 Rada Prezesów podjęła decyzję o rozszerzeniu zakresu systemów oceny kredytowej, które mogłyby być stosowane w dodatkowych mechanizmach oceny należności kredytowych KBC, w tym własnych ostrożnych metod oceny kredytowej. Niektóre KBC zaczęły następnie stosować S-ICAS, które oceniają zdolność kredytową dłużników/poręczycieli z sektora przedsiębiorstw niefinansowych w kontekście dodatkowych należności kredytowych objętych zasadami dla zabezpieczeń tymczasowych (zob. podrozdział 2.2.4), stosując głównie metodologie ilościowe – obok zwykłych wewnętrznych systemów oceny kredytowej, które wymagają również oceny eksperckiej. 19 grudnia 2024 Rada Prezesów zatwierdziła jednolite ramy dla systemów S-ICAS, dzięki czemu będą one stanowić dodatkowe źródło oceny kredytowej w ogólnych ramach zabezpieczeń^[25]. Wszystkie obecnie istniejące wewnętrzne statystyczne systemy oceny kredytowej muszą osiągnąć zgodność z tymi zharmonizowanymi ramami. Systemy te pozwalają stworzyć bogatą gamę zabezpieczeń, w tym zabezpieczeń opartych na kredytach bankowych dla sektora przedsiębiorstw, zwłaszcza małych i średnich podmiotów.

Zarządzanie ryzykiem skupu aktywów w programach APP i PEPP

W roku 2024 kontynuowano reinwestycje spłat kapitału z tytułu zapadających papierów wartościowych w ramach programu PEPP, najpierw w całości, a następnie częściowo. Od połowy roku 2023 nie reinwestowano natomiast zapadających papierów wartościowych z programu APP (patrz podrozdział 2.2.1). Na obydwa programy, realizowane ze względu na potrzeby polityki pieniężnej, składają się różne rodzaje klas aktywów, a mianowicie dłużne papiery wartościowe sektora publicznego i sektora przedsiębiorstw, a także papiery wartościowe zabezpieczone aktywami i listy zastawne. W zarządzaniu ryzykiem finansowym tych programów wykorzystuje się konkretne mechanizmy kontroli ryzyka, uwzględniające cele poszczególnych programów oraz profile ryzyka różnych skupowanych aktywów. Ramy te obejmują kryteria kwalifikacji, ocenę ryzyka kredytowego i procedury należytej staranności, zasady ustalania cen, benchmarki i limity. Podobnie jak w fazie skupu netto będą one obowiązywały dotąd, dopóki aktywa będą pozostawały w bilansie Eurosystemu. Nadal obowiązują najważniejsze elementy tych mechanizmów, opisane w skrócie w rozdziale 2.3 Raportu rocznego EBC 2022, tabela 2.1.

Ramka 2
Modyfikacja ram operacyjnych w roku 2024

Ramy operacyjne EBC to zestaw instrumentów i procedur, w tym operacji rynkowych i operacji kredytowo-depozytowych, które służą realizacji obranego przez Radę Prezesów kursu polityki pieniężnej. Funkcją ram operacyjnych jest utrzymywanie krótkoterminowych stóp rynku pieniężnego na poziomie odpowiadającym poziomowi stóp polityki pieniężnej wyznaczonemu przez Radę Prezesów, tak aby zamierzony kurs polityki pieniężnej był realizowany.

W grudniu 2022 EBC ogłosił weryfikację ram operacyjnych, która miała zapewnić ich dalszą skuteczność w warunkach stopniowego spadku poziomu płynności w miarę normalizacji bilansu Eurosystemu. Przy obecnym stanie aktywów polityki pieniężnej system bankowy dysponuje wysoką nadwyżką płynności (wykres A).

Wykres A

Ewolucja bilansu Eurosystemu

(bln EUR)

13 marca 2024 Rada Prezesów uzgodniła zbiór zasad, którymi będzie się kierować w realizacji przyszłej polityki pieniężnej. Zasady te odnoszą się do skuteczności i efektywności ram operacyjnych w realizacji pożądanego kursu polityki pieniężnej, ich niezawodności w różnych konfiguracjach polityki pieniężnej, a także różnych warunkach finansowych i płynnościowych, ich elastyczności w zaspokajaniu potrzeb dużego i zróżnicowanego sektora bankowego strefy euro oraz ich spójności z płynnym i uporządkowanym funkcjonowaniem rynków (zasada otwartej gospodarki). Ponadto jeśli różne konfiguracje zasad operacyjnych w równym stopniu wspierają skuteczną realizację kursu polityki pieniężnej, w dalszej kolejności mają one wspierać realizację drugiego celu EBC, czyli wspierania ogólnej polityki gospodarczej UE – w szczególności transformacji w kierunku zielonej gospodarki – bez uszczerbku dla podstawowego celu EBC, czyli stabilności cen.

Zgodnie z powyższym Rada Prezesów przyjęła następujący zbiór podstawowych parametrów i właściwości swoich ram operacyjnych:

• Rada Prezesów będzie nadal wyznaczać kurs polityki pieniężnej za pomocą stopy depozytowej banku centralnego.
• Eurosystem będzie udostępniał płynność za pośrednictwem szerokiej gamy instrumentów.
• Podstawowe operacje refinansujące będą nadal przeprowadzane w drodze przetargów kwotowych z pełnym przydziałem. Mają one odgrywać zasadniczą rolę w zaspokajaniu zapotrzebowania banków na płynność, a ich wykorzystanie przez kontrahentów jest integralną częścią sprawnej realizacji polityki pieniężnej.
• Nadal będą przeprowadzane – w drodze przetargów kwotowych z pełnym przydziałem – 3-miesięczne dłuższe operacje refinansujące.
• Począwszy od 18 września 2024, stopa procentowa podstawowych operacji refinansujących ma zostać korygowana w taki sposób, że różnica (spread) między tą stopą a stopą depozytową wynosiłaby 15 pkt bazowych. Stopa procentowa oprocentowania kredytu w banku centralnym ma być korygowana w taki sposób, że spread między tą stopą a stopą podstawowych operacji refinansujących wynosiłaby 25 pkt bazowych.
• W późniejszym terminie, gdy suma bilansowa Eurosystemu zacznie znowu systematycznie wzrastać, zostaną uruchomione nowe strukturalne dłuższe operacje refinansujące oraz strukturalny portfel papierów wartościowych obejmujący „odziedziczone” zasoby obligacji.
• Stopa rezerwy przy ustalaniu wymogów dotyczących utrzymywania przez banki rezerwy obowiązkowej pozostaje na niezmienionym poziomie 1%. Oprocentowanie rezerwy obowiązkowej pozostaje na niezmienionym poziomie 0%.
• Na użytek operacji refinansujących akceptowana będzie nadal szeroka gama zabezpieczeń.

Na podstawie zdobytych doświadczeń Rada Prezesów dokona przeglądu głównych parametrów ram operacyjnych w 2026 i w razie potrzeby jest gotowa wcześniej dostosować ich strukturę i parametry tak, aby realizacja polityki pieniężnej pozostała zgodna z ustalonymi zasadami.

3 Europejski sektor finansowy: podwyższona podatność na zagrożenia dla stabilności finansowej w niestabilnym otoczeniu

Zagrożenia dla stabilności finansowej i jej podatności na zagrożenia w strefie euro pozostały podwyższone w ciągu roku 2024, ponieważ nastąpiło przesunięcie obaw o utrzymującą się na wysokim poziomie inflację w stronę obaw o czynniki ryzyka osłabiające wzrost gospodarczy. Ponadto wzrosły zagrożenia o charakterze geopolitycznym oraz niepewność polityki gospodarczej, co zwiększyło prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzeń skrajnych. W tym kontekście władze krajowe starały się zapewnić wystarczająco dużo przestrzeni do prowadzenie polityki makroostrożnościowej, by przeciwdziałać potencjalnej materializacji zagrożeń. Związanemu z tym budowaniu buforów podlegających rozwiązaniu sprzyjały rentowność banków, pomagając im zachować odporność po postępach, jakie poczyniły w poprzednich latach, i stałe zaangażowanie nadzoru. Istotny postęp osiągnięto także w zakresie utworzenia solidnych ram regulacyjnych dla sektora finansowego – zwłaszcza transpozycji ostatecznych reform Bazylea III do prawa unijnego dla banków, a także prac przygotowawczych dotyczących sektora niebankowego pośrednictwa finansowego (NBFI) oraz budowy unii rynków kapitałowych.

3.1 Stabilność finansowa w roku 2024

Zagrożenia dla stabilności finansowej w strefie euro pozostały na podwyższonym poziomie w 2024, przy czym nastąpiło przesunięcie kluczowych zagrożeń z obaw o utrzymywanie się wysokiej inflacji w stronę obaw o poziom wzrostu gospodarczego. Ponieważ inflacja cen towarów i usług konsumpcyjnych obniżyła się, cykl zmian stóp procentowych w strefie euro i kilku innych najważniejszych gospodarkach zaawansowanych uległ odwróceniu. Niższe referencyjne stopy procentowe przyczyniły się od obniżenia ogólnych kosztów finansowania, chociaż nadal istniały pewne obszary podatne na zagrożenia związane z ograniczoną zdolnością niektórych kredytobiorców do obsługi zadłużenia. Podatność na zagrożenia w sektorze publicznym niektórych krajów strefy euro rosła w obliczu wyzwań natury fiskalnej i obaw o niską wydajność, które przyczyniły się do słabego wzrostu gospodarczego. Jednocześnie zagrożenia geopolityczne i niepewność polityki gospodarczej również rosły. Pomimo tego i kilku krótkotrwałych skoków zmienności, rynki finansowe i system bankowy pozostawały solidne. Niemniej jednak te okresy zmienności uwypukliły – w obliczu niekorzystnej dynamiki – podstawowe słabości systemu finansowego. W związku z tym perspektywy stabilności finansowej dla strefy euro pozostają kruche.

Chociaż podatność na zagrożenia nadal była ograniczona w całej strefie euro, w  2024 w niektórych krajach wzrosła. Ze względu na słaby trend wzrostowy pojawiły się obawy o zdolność do obsługi zadłużenia państwowego z powodu niepewności geopolitycznej i polityki gospodarczej, a także wysokiego poziom długu państwowego i deficytu publicznego w niektórych krajach. Doprowadziło to do zwiększenia się spreadów obligacji skarbowych niektórych krajów – zwłaszcza we Francji po letnich wyborach i okresie niepewności politycznej – czego kulminacją było obniżenie ratingów kredytowych pod koniec roku. Mając na względzie obawy o poziom wzrostu gospodarczego i wydajności w strefie euro w średnim okresie, przestrzeń fiskalna krajów do wspierania swoich gospodarek przed niekorzystnymi wstrząsami w przyszłości może zostać zmniejszona przez wysokie koszty finansowania zewnętrznego oraz słabe fundamenty fiskalne. Ponadto wzrost rentowności benchmarkowych obligacji skarbowych mogą mieć reperkusje dla szeroko pojętej gospodarki.

Ogólnie rzecz biorąc w 2024 sektor przedsiębiorstw strefy euro pozostał odporny. Wysokie stopy procentowe nadal odbijały się na zyskowności, co doprowadziło do istotnego wzrostu przypadków niewykonania zobowiązań w niektórych sektorach i krajach, chociaż wskaźniki niewywiązywania się dłużników ze zobowiązań pozostały niskie. Zdolność małych i średnich przedsiębiorstw do obsługi zadłużenia wydała się być szczególnie podatna na spowolnienie aktywności gospodarczej i wysokie koszty finansowania. Jednocześnie sektor nieruchomości komercyjnych w ciągu roku 2024 ponosił straty spowodowane wyzwaniami o charakterze zarówno cyklicznym jak i strukturalnym. Jednakże stosunkowo niewielki rozmiar tego sektora złagodził wszelkie skutki systemowe dla sektora bankowego.

Zmniejszyła się podatność na zagrożenia w sektorze gospodarstw domowych strefy euro z powodu niższego poziomu zadłużenia, odporności rynków pracy, silnego wzrostu dochodów oraz wysokich stóp oszczędności. Jednakże zdolność do obsługi zadłużenia gospodarstw domowych posiadających niskie dochody i kredyty hipoteczne o zmiennym oprocentowaniu została podważona i może zostać dodatkowo osłabiona w razie spowolnienia wzrostu gospodarczego i osłabienia rynków pracy. Rynki nieruchomości mieszkaniowych pozostawały stabilne, choć ryzyko utrzymywało się na rynkach o wysokim poziomie zadłużenia z tytułu kredytów hipotecznych i na rynkach, gdzie ceny nieruchomości są zawyżone.

W roku 2024 nastąpiło kilka okresów zmienności cen na rynkach finansowych strefy euro i świata, spowodowanych podwyższoną niepewnością makrofinansową i geopolityczną. Chociaż skutki uboczne tej zmienności dla strefy euro zostały ograniczone, okresy te uwypukliły podstawową podatność rynku finansowego na zagrożenia. Rekordowo niskie premie za ryzyko związane z akcjami i zmniejszone spready obligacji przedsiębiorstw wskazują, że prawdopodobieństwo wystąpienia niekorzystnych scenariuszy mogło być przez inwestorów niedoszacowane. Ponadto wysoka koncentracja kapitalizacji rynku akcji wśród kilku amerykańskich spółek technologicznych wywołała obawy o wystąpienie bańki cenowej aktywów związanych ze sztuczną inteligencją i sprawiła, że portfele stały się bardziej podatne na nagłe korekty cen i dynamikę wzmocnienia (zob. ramka 3). Wraz z pogłębiającą się integracją światowych rynków akcji nastroje rynkowe związane z ryzykiem były bardzo wrażliwe na negatywne zaskoczenia, zwiększając możliwość wystąpienia gwałtownych korekt cen i niekorzystnych skutków ubocznych na świecie.

Od początku 2023 współczynniki kapitału podstawowego Tier 1 (CET1) banków strefy euro wynosiły około 15%, co dało im solidne podstawy do zachowania odporności w wielu okresach niepewności w latach 2023 i 2024. Chociaż w 2024 portfele małych i średnich przedsiębiorstw oraz rynków nieruchomości komercyjnych niektórych krajów strefy euro zanotowały straty, wskaźniki kredytów zagrożonych pozostawały bliskie najniższego w historii poziomu, a solidne bufory kapitałowe i płynnościowe banków umożliwiły im wygodne absorbowanie wszelkich strat. Banki w dalszym ciągu wykazywały silny wzrost zyskowności, który wynikał między innymi z wysokich marż odsetkowych netto i niższych kosztów operacyjnych.

W roku 2024 sektor niebankowego pośrednictwa finansowego był nadal odporny na epizody zmienności rynkowej i nadal wspierał rynkowe źródła finansowania w strefie euro we wszystkich kategoriach ryzyka kredytowego. Jednak źródłem obaw pozostawała podatność na zagrożenia związane ze skoncentrowanymi ekspozycjami, niedopasowaniem płynności i wysokim poziomem dźwigni finansowej w części sektora funduszy inwestycyjnych. Istniała możliwość wystąpienia szoków związanych z wyceną, prowadzących do nagłego odpływu środków i wezwań do uzupełniania depozytów zabezpieczających, co spotęgowało niekorzystną dynamikę rynku i wywołało negatywne efekty zewnętrzne w innych częściach systemu finansowego. Ryzyko to pozostało szczególnie istotne, ponieważ portfele niebankowe były narażone na zwiększone ryzyko kredytowe w warunkach niepewności geopolitycznej i słabnącego wzrostu gospodarczego.

Kilka problemów strukturalnych, w tym zagrożenia związane ze zmianami klimatu i słabości w zakresie cyberbezpieczeństwa, nadal wpływały na stabilność finansową, potencjalnie zwiększając istniejące już słabości. Ponadto rosnący poziom rozdrobnienia geopolitycznego wzbudził obawy o odwrócenie dotychczasowej integracji gospodarczej, handlowej i finansowej na świecie. Takie słabości strukturalne wymagają ostrożności, ponieważ zwiększają możliwość dalszej zmienności, zwłaszcza jeśli miałyby się urzeczywistnić w okresie cyklicznych słabości i wywołać niekorzystne sprzężenie zwrotne.

3.2 Polityka makroostrożnościowa: zapewnienie odporności w czasach przeciwności i niepewności

Zadaniem EBC jest ocena makroostrożnościowych środków kapitałowych, proponowanych bankom przez władze krajowe państw uczestniczących w Jednolitym Mechanizmie Nadzorczym (SSM). Co ważne w razie potrzeby EBC posiada również uprawnienie do stosowania bardziej rygorystycznych środków kapitałowych. Ścisłe monitorowanie przez EBC nastawienia polityki makroostrożnościowej na poziomie krajowym w 2024 nie wskazało na taką potrzebę, ponieważ kilka krajów już wdrożyło nowe środki makroostrożnościowe lub zwiększyło istniejące, by wzmocnić odporność swoich systemów bankowych na skumulowane zagrożenia i ryzyka pogorszenia sytuacji.

Zachowanie odporności systemu finansowego ma nadal kluczowe znaczenie

W czerwcu 2024 Rada Prezesów wydała oświadczenie wzywające krajowe organy makroostrożnościowe do utrzymania obecnych wymogów w zakresie buforów kapitałowych w celu zachowania odporności sektora bankowego i zagwarantowania ich dostępności na wypadek pogorszenia się sytuacji sektora bankowego lub warunków makrofinansowych. W oświadczeniu zauważono również, że w niektórych krajach pożądane jest dalsze tworzenie wymogów w zakresie buforów kapitałowych podlegających rozwiązaniu w celu wyeliminowania podatności na zagrożenia i powiększenia przestrzeni makroostrożnościowej, podczas gdy panujące w sektorze bankowym warunki ograniczają ryzyko procykliczności. Rada Prezesów wezwała także władze krajowe do utrzymania istniejących środków ukierunkowanych na kredytobiorców, by zachować solidne i trwałe kryteria kredytowe. W grudniu 2024 EBC wzmocnił zasady oceny buforów kapitałowych innych instytucji o znaczeniu systemowym (O-SII), by uwzględnić systemowe znaczenie tych instytucji dla unii bankowej jako całości. Ulepszona metodologia EBC wyznaczania dolnego limitu buforów ma zostać w pełni wdrożona do 1 stycznia 2028^[26].

W tym kontekście w 2024 organy krajowe nadal zacieśniały politykę makroostrożnościową w celu zwiększenia odporności banków, przy czym do końca roku wszystkie kraje unii bankowej wdrożyły jakąś formę wymogu dotyczącego bufora kapitałowego podlegającego rozwiązaniu. Sprzyjały temu rentowność banków oraz elastyczność kapitałowa, które utrzymały się średnio na wysokim poziomie. W roku 2024 trzy kraje strefy euro ogłosiły wprowadzenie antycyklicznego bufora kapitałowego, a jeden kraj ogłosił wprowadzenie bufora ryzyka systemowego^[27]. Odzwierciedla to nieustające wysiłki organów krajowych na rzecz zwiększenia przestrzeni makrostrożnościowej w postaci podlegających rozwiązaniu buforów kapitałowych, nawet jeśli cykliczne warunki ryzyka w ich krajach nie wskazują na podwyższone ryzyko^[28]. Ponadto niektóre kraje dostosowały poziomy bufora O-SII dla poszczególnych instytucji po pełnym wdrożeniu 1 stycznia 2024 metodologii wyznaczania dolnego limitu bufora O-SII. Wreszcie, oprócz środków opartych na kapitale 2 kraje ogłosiły wdrożenie środków ukierunkowanych na kredytobiorców, zwiększając do 17 liczbę krajów stosujących takie środki^[29].

W roku 2024 EBC przedstawiał swoje analizy i poglądy na tematy dotyczące polityki makroostrożnościowej. W rozdziałach poświęconych polityce makroostrożnościowej majowego i listopadowego wydania Financial Stability Review podkreślał silne wsparcie dla inicjatyw regulacyjnych mających na celu stworzenie przestrzeni makroostrożnościowej i poprawę skuteczności i efektywności unijnych ram makroostrożnościowych dla banków^[30]. Bank również nadal analizował implikacje dla stabilności finansowej inicjatyw prawnych mających na celu nakładanie podatków nadzwyczajnych na instytucje kredytowe i zwrócił uwagę na swoje obawy w trzech opiniach^[31]. Wreszcie EBC ponownie podkreślił znaczenie wzmocnienia ram makroostrożnościowych dla podmiotów niebędących bankami, w celu zapewnienia stabilnego źródła finansowania w całym cyklu finansowym (zob. podrozdział 3.4).

Współpraca z Europejską Radą ds. Ryzyka Systemowego

Europejski Bank Centralny prowadzi sekretariat Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego (ERRS) oraz udziela mu wsparcia analitycznego, statystycznego, logistycznego i administracyjnego^[32]. Oprócz udzielania regularnego wsparcia w roku 2024 EBC nadal wnosił istotny wkład w prace ERRS. Prace te obejmowały współprzewodnictwo grupie roboczej ERRS ds. instrumentów (IWG), grupie roboczej ERRS ds. analiz (AWG) oraz grupie zadaniowej ERRS ds. testów warunków skrajnych. Kompetencje EBC w zakresie analizy i modelowania były szczególnie korzystne dla prac grupy zadaniowej ds. testów warunków skrajnych przy opracowywaniu niekorzystnego scenariusza ogólnounijnego testu warunków skrajnych Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego (EUNB) w 2025 i przeprowadzaniu pierwszego testu warunków skrajnych w zakresie płynności obejmującego cały system finansowy UE. Z wypełnianiem tych funkcji było także powiązane współprzewodniczenie przez EBC pracom zespołu, sporządzającego zasady monitorowania systemowego ryzyka płynności.

Ponadto EBC był razem z ERRS współautorem raportu na temat zwiększonego stosowania przez państwa członkowskie antycyklicznego bufora kapitałowego do budowania odporności na wczesnym etapie cykl finansowego, a tym samym łagodzenia wpływu zapaści kredytowych^[33]. Nadal wspierał też prace ERRS nad szerokim zakresem tematów, w szczególności nad: a) narzędziami makroostrożnościowymi służącymi zwiększaniu odporności na zagrożenia cybernetyczne^[34], b) monitorowaniem podatności na zagrożenia związane z niebankowym pośrednictwem finansowym^[35], c) podatnością na zagrożenia w sektorze nieruchomości i działaniami następczymi związanymi z zaleceniem ERRS z 2023 w sprawie rynku nieruchomości komercyjnych^[36],[37], d) implikacjami dla polityki makrostrożnościowej zmian stóp procentowych oraz e) wpływem na politykę makroostrożnościową podwyższonego poziomu niepewności i pojawiających się ryzyk (w szczególności w relacji do rozwoju sytuacji geopolitycznej, w zakresie zmian klimatu i w obszarze technologii). Ponadto grupa wysokiego szczebla ds. przeglądu ERRS przeprowadziła drugi przegląd rozporządzenia ERRS^[38], analizując pracę ERRS i jej doświadczenia w ciągu ostatniego dziesięciolecia. Grupa przedstawiła propozycje zwiększenia zdolności Rady w zakresie nadzoru makroostrożnościowego, w szczególności poprzez bardziej całościową ocenę ryzyka systemowego uwzględniającą wzajemne powiązania, współzależności i skutki uboczne^[39]. Bardziej szczegółowe informacje znajdziesz na stronie internetowej ERRS i w jej raportach rocznych.

3.3 Działania mikroostrożnościowe zapewniające bezpieczeństwo poszczególnym bankom i ich dobrą kondycję

Europejskie banki pozostawały odporne przez cały rok 2024. Banki nadzorowane bezpośrednio przez EBC utrzymywały solidną pozycję kapitałową i płynnościową. W trzecim kwartale 2024 łączny współczynnik kapitału podstawowego Tier 1 (CET1) wyniósł 15,72%, a ogólne warunki płynnościowe pozostawały korzystne. Wskaźnik kredytów zagrożonych wyniósł około 2,3% w trzecim kwartale 2024 i był bliski najniższego w historii poziomu. Rentowność banków utrzymywała się na wysokim poziomie, głównie pod wpływem wyższych stóp procentowych.

Niemniej jednak banki stanęły w obliczu przedłużającego się okresu utrzymujących się napięć geopolitycznych, charakteryzujących się dużą niepewnością i większą zmiennością, a także trudną sytuacją w zakresie ryzyka, w tym ryzyka klimatycznego i środowiskowego. W związku z tym działania nadzorcze EBC nadal koncentrowały się na skuteczności funkcji kontroli wewnętrznej i zasad zarządzania wewnętrznego oraz na zapewnieniu nadzorowanym bankom kapitału wystarczającego do przetrwania wiarygodnych niekorzystnych scenariuszy.

W tym kontekście proces przeglądu i oceny nadzorczej (SREP) zrealizowany w 2024 nie spowodował większych zmian w wynikach banków ani w ogólnych wymogach w ramach filaru II. Ogólne wymogi kapitałowe i wytyczne nieznacznie wzrosły do 15,6% aktywów ważonych ryzykiem, z 15,5% w roku 2023^[40].

W roku 2024 Nadzór Bankowy EBC nadal silnie skupiał się na zarządzaniu ryzykiem kredytowym, usuwając niedociągnięcia w ramach MSSF 9 oraz prowadząc ukierunkowane przeglądy portfeli nieruchomości i MŚP w celu złagodzenia pogarszania się jakości aktywów. Nieprawidłowości w zakresie agregacji danych dotyczących ryzyka i sprawozdawczości, które utrudniają skuteczne podejmowanie decyzji, skłoniły organy nadzoru do zwiększenia wysiłków na rzecz udoskonalenia systemów informatycznych banków i wyeliminowania luk w zabezpieczeniach informatycznych. Ryzyko operacyjne i ryzyko technologii informacyjno-komunikacyjnych nadal stanowiły powody do niepokoju, co podkreśla potrzebę przyspieszenia procesu cyfryzacji i wzmocnienia odporności cybernetycznej. EBC przeprowadził test warunków skrajnych odporności cybernetycznej, który wykazał, że banki wdrożyły zasady reagowania i odzyskiwania danych, ale nadal istnieją obszary wymagające poprawy. W odniesieniu do ryzyka klimatycznego i środowiskowego EBC nadal monitorował przestrzeganie przez banki terminów wyznaczonych w 2022 na spełnienie wszystkich oczekiwań nadzorczych do końca roku 2024. Podobnie jak w 2023 w następstwie działań nadzorczych prowadzono stały dialog, wysyłano pisma z informacjami zwrotnymi, a w razie potrzeby podejmowano wiążące decyzje nadzorcze przewidujące naliczanie okresowych kar pieniężnych^[41]. EBC wykorzystywał również narzędzia prognostyczne do oceny dostosowania finansowania banków do celów klimatycznych UE.

W ciągu roku 2024 Nadzór Bankowy EBC nadal stosował podejście oparte na dynamice i ryzyku. W maju Rada Nadzorcza podjęła decyzję o rozpoczęciu reformy SREP w celu a) skoncentrowania ocen ryzyka poprzez wzmocnienie podejścia wieloletniego, b) lepszej integracji działań nadzorczych, c) wykorzystania pełnego zestawu narzędzi nadzorczych, d) poprawy komunikacji, e) zapewnienia stabilności metodologii oraz f) lepszego wykorzystania systemów informatycznych i analityki. Ponadto EBC i EUNB utworzyły wspólny komitet ds. sprawozdawczości banków w celu zharmonizowania i zintegrowania sprawozdawczości danych przez sektor bankowy, aby poprawić efektywność i obniżyć związane z tym koszty.

W dniu 6 listopada 2024 Jednolity Mechanizm Nadzorczy obchodził dziesiątą rocznicę powstania. Z tej okazji cały rok stał się „rokiem integracji”, podczas którego odbyło się wiele specjalnych wydarzeń, w tym uruchomienie pierwszego programu Fundacji SSM. Jest on częścią szkoleń oferowanych przez SSM i ma na celu m.in. wspieranie spójnej kultury nadzoru bankowego w całej Europie.

Priorytety nadzorcze EBC na lata 2025-2027 mają na celu a) zwiększenie zdolności banków do oceny zagrożeń makrofinansowych, w szczególności wstrząsów geopolitycznych, i zarządzania nimi, b) zapewnienie skutecznego i szybkiego usuwania utrzymujących się niedociągnięć zidentyfikowanych w ramach kontroli nadzorczej, c) zapewnienie bankom możliwości radzenia sobie z nowymi wyzwaniami wynikającymi z cyfryzacji i korzystania z nowych technologii.

W ramach nieustających wysiłków na rzecz zwiększania przejrzystości w 2024 EBC należycie uwzględnił uwagi zgłoszone podczas konsultacji społecznych w sprawie znowelizowanego Przewodnika po modelach wewnętrznych. Ostateczna wersja zmienionego Przewodnika po modelach wewnętrznych została opublikowana w lutym 2024. W ciągu roku EBC rozpoczął także konsultacje społeczne dotyczące Projektu przewodnika po zarządzaniu ryzykiem i kulturze ryzyka, Przewodnika po outsourcingu usług w chmurze do dostawców usług w chmurze oraz zmienionych zasad dotyczących opcji i uprawnień dyskrecjonalnych przysługujących organom nadzoru na mocy prawa unijnego. EBC opublikował także kompleksową metodologię oceny ryzyka stopy procentowej i ryzyka spreadu kredytowego oraz zaktualizował metodologię SREP w zakresie ryzyka operacyjnego i ryzyka technologii informacyjno-komunikacyjnego. Ponadto EBC opublikował najlepsze praktyki dotyczące korekt wyników modeli strat kredytowych MSSF 9 oraz zarządzania ryzykiem utraty płynności śróddziennej.

W roku 2024 EBC nałożył sankcje na trzy banki^[42].

W dniu 5 czerwca 2024 Rada Prezesów powołała do Rady Nadzorczej trzech nowych przedstawicieli EBC: Sharon Donnery, Pedra Machado i Patricka Montagnera.

Więcej szczegółowych informacji można znaleźć na stronie internetowej EBC poświęconej nadzorowi bankowemu i w Raporcie rocznym EBC z działalności nadzorczej 2024.

3.4 Wkład EBC w europejskie i globalne inicjatywy strategiczne

W roku 2024 osiągnięto istotne postępy w doskonaleniu ram regulacyjnych dla sektora finansowego. EBC przyczynił się do wdrożenia ostatecznych reform pakietu Bazylea III w UE oraz przygotowania propozycji wzmocnienia unijnego systemu zarządzania kryzysowego i gwarantowania depozytów. Poczyniono również istotne postępy w zakresie uregulowania kwestii kryptoaktywów, skupiając się na ich wdrażaniu, oraz na projekcie cyfrowego euro. Jednocześnie EBC uczestniczył w bieżących debatach politycznych i przygotowaniach do dalszych prac legislacyjnych dotyczących sektora niebankowego pośrednictwa finansowego i unii rynków kapitałowych.

Istotne zmiany w zakresie ram regulacyjnych dla banków

Zmienione rozporządzenie w sprawie wymogów kapitałowych^[43] i zmieniona dyrektywa w sprawie wymogów kapitałowych^[44] – często określane jako unijny pakiet bankowy – zostały formalnie przyjęte i opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej w dniu 19 czerwca 2024. W szczególności dwa wspomniane akty prawne transponowały ostateczne reformy pakietu Bazylea III do prawa UE, dodatkowo zwiększając odporność unijnego systemu bankowego na różne rodzaje ryzyka. Rozszerzyły one także zestaw narzędzi nadzorczych, w tym w zakresie przeciwdziałania ryzyku związanemu z klimatem i innym zagrożeniom dla zrównoważonego rozwoju. EBC przyczynił się do powstania pakietu bankowego, wnosząc swoją wiedzę techniczną do rozmów trójstronnych między Komisją Europejską, Radą UE i Parlamentem Europejskim. Wspierał również i nadal wspiera organy regulacyjne, w szczególności EUNB, w rozpoczęciu wdrażania elementów pakietu bankowego, np. poprzez procesy konsultacji w sprawie stosownych wykonawczych standardów technicznych i regulacyjnych standardów technicznych. Ze względu na konieczność zapewnienia równych warunków konkurencji wdrożenie zasad dotyczących ryzyka rynkowego w UE określonych w pakiecie Bazylea, a mianowicie wprowadzenie wymogu regulacyjnego dotyczącego fundamentalnego przeglądu portfela handlowego, zostało odroczone do stycznia 2026.

W ciągu 2024 Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej przyjęły stanowiska w sprawie reformy bankowych zasad zarządzania kryzysowego i gwarantowania depozytów w następstwie wniosku ustawodawczego Komisji Europejskiej z kwietnia 2023. Cele wniosku obejmowały rozszerzenie zakresu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji o mniejsze i średnie banki oraz zapewnienie narzędzi ułatwiających korzystanie z systemów gwarantowania depozytów w zarządzaniu kryzysowym. Wynik negocjacji trójstronnych powinien zapewnić osiągnięcie tych celów i dalsze wzmocnienie unijnych ram zarządzania kryzysowego i gwarantowania depozytów.

Wdrożenie ram regulacyjnych dotyczących kryptoaktywów

W roku 2024 EBC wspierał finalizację i wdrażanie ram regulacyjnych dotyczących kryptoaktywów zarówno na poziomie unijnym jak i międzynarodowym. Na poziomie unijnym EBC uczestniczył w pracach nad standardami technicznymi i wytycznymi, które były koordynowane przez EUNB i Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych na potrzeby rozporządzenia w sprawie rynków kryptoaktywów^[45]. EBC wydał również opinię na temat projektu rozporządzenia i dyrektywy w sprawie usług płatniczych i usług związanych z pieniądzem elektronicznym, której celem było zapewnienie odpowiednich zabezpieczeń i wymogów ostrożnościowych dla tokenów będących pieniądzem elektronicznym, oraz wezwał do przeprowadzenia oceny skutków usług pożyczania kryptowalut^[46]. Na forach międzynarodowych, takich jak Rada Stabilności Finansowej (FSB), koncentrowano się na promowaniu i monitorowaniu wdrażania rozwiązań regulacyjnych w odniesieniu do kryptoaktywów. W tym względzie EBC przyczynił się do powstania sprawozdania FSB-MFW na temat statusu wdrożenia dotyczącego planu działania w sprawie wdrażania polityki G20 w zakresie kryptoaktywów. Uczestniczył również w prowadzonej przez FSB analizie tokenizacji i jej wpływu na stabilność finansową.

Wspieranie postępów w budowie unii rynków kapitałowych i wzmocnienie ram regulacyjnych dotyczących niebankowego pośrednictwa finansowego

Szereg raportów wysokiego szczebla na przestrzeni roku nadało nowy impuls unii rynków kapitałowych i podkreśliło znaczenie mobilizowania rynków kapitałowych do pogłębiania jednolitego rynku i zapewniania odpowiedniego finansowania innowacyjnym i produktywnym firmom w Europie^[47]. EBC uczestniczył w tej debacie, określając priorytety w oświadczeniu Rady Prezesów w sprawie przyspieszenia budowy unii rynków kapitałowych. W różnych publikacjach i wystąpieniach przedstawił również trzy kluczowe przyszłe cele unii rynków kapitałowych, a) zapewnienie europejskich produktów oszczędnościowych, które są dostępne, przejrzyste i przystępne cenowo, co umożliwi wprowadzenie większej części europejskich oszczędności na rynki kapitałowe, b) wspieranie konsolidacji środowiska obrotu oraz rozliczania i ich rozrachunku; oraz c) rozwój ekosystemu finansowania przedsiębiorstw innowacyjnych, zwłaszcza kapitału wysokiego ryzyka, który w Europie jest opóźniony^[48]. EBC przyczynił się również do rozwoju infrastruktury rynków finansowych w ramach unii rynków kapitałowych (zob. rozdział 4). Ponadto uczestniczył w dyskusjach Eurogrupy na temat przyszłości europejskich rynków kapitałowych i finansowych oraz wniósł wkład w ukierunkowane konsultacje Komisji Europejskiej w sprawie funkcjonowania unijnych ram sekurytyzacji, które mają doprowadzić do podjęcia działań legislacyjnych.

Ponadto EBC nadal podkreślał znaczenie eliminowania słabości strukturalnych w sektorze NBFI i poprawy właściwych ram polityki z perspektywy makroostrożnościowej. Jednocześnie podkreślał potrzebę pełnego i szybkiego wdrożenia międzynarodowych zaleceń mających na celu przeciwdziałanie ryzyku płynności w funduszach otwartych i funduszach rynku pieniężnego. EBC uczestniczył w przygotowaniu odpowiedzi Eurosystemu na konsultacje Komisji Europejskiej w sprawie polityki makroostrożnościowej dla NBFI^[49]. Był również zaangażowany w prace Rady Stabilności Finansowej nad strategią przygotowania płynności na żądanie uzupełnienia depozytu zabezpieczającego i zabezpieczenia przez niebankowych uczestników rynku oraz aktywnie uczestniczył w bieżących pracach nad strategią mającą na celu przeciwdziałanie ryzyku wynikającemu z dźwigni finansowej NBFI^[50].

Ramka 3
Zmiany ryzyka koncentracji w funduszach akcji strefy euro

W roku 2024 nastąpił istotny wzrost ryzyka koncentracji w funduszach akcji strefy euro

Ryzyko koncentracji powstaje, gdy fundusze posiadają znaczny odsetek swoich inwestycji w zaledwie kilku dużych podmiotach, regionach geograficznych lub sektorach gospodarczych. Analiza posiadanych przez fundusze inwestycyjne portfeli akcji pokazuje, że 30% ich łącznego portfela akcji przedsiębiorstw niefinansowych na koniec 2024 było skoncentrowane w zaledwie 25 spółkach (wykres A, panel a). Stan ten wynika z istotnie wyższych udziałów w portfelu przypisanych do największych pozycji funduszy, przy czym ponad 3% całego portfela akcji przedsiębiorstw niefinansowych zainwestowano tylko w jedną spółkę (wykres A, panel b).

Wykres A

Koncentracja portfela akcji posiadanych przez fundusze inwestycyjne strefy euro w miarę upływu czasu

a) Odsetek posiadanego przez fundusze inwestycyjne portfela akcji przedsiębiorstw niefinansowych przypisanych do 25 największych emitentów

(procent portfela akcji przedsiębiorstw niefinansowych)

b) Zmiany w koncentracji 25 największych emitentów w portfelach akcji przedsiębiorstw niefinansowych posiadanych przez fundusze inwestycyjne

(procent portfela akcji przedsiębiorstw niefinansowych)

Rosnąca koncentracja portfeli wynikała zarówno ze zmiany w strategiach inwestycyjnych, jak i zmian wyceny

Rosnąca popularność pasywnych strategii inwestycyjnych oraz wysoki wzrost cen akcji spółek amerykańskich skupionych na technologii stanowiły w ostatnich latach kluczowe czynniki wzrostu ryzyka koncentracji. Inwestycja pasywna ma na celu odzwierciedlenie wyniku całego rynku. Oznacza to, że pasywnie zarządzane fundusze inwestycyjne zazwyczaj powielały indeksy giełdowe, które orientowały swoje portfele w stronę większych emitentów ujętych w głównych wskaźnikach referencyjnych. W rezultacie struktura największych pozycji funduszy kapitałowych strefy euro w 2024 w coraz większym stopniu odzwierciedlała dominację kilku dużych amerykańskich spółek technologicznych na światowych rynkach akcji (wykres B, panel a). Znaczne wzrosty cen takich akcji zwiększyły ich względną wartość w portfelach, przy czym jednocześnie przyciągnęły one stosunkowo większe przepływy do funduszy technologicznych niż do innych funduszy akcji (wykres B, panel b).

Wykres B

Przesunięcie w stronę akcji amerykańskich spółek i funduszy kapitałowych skupionych na technologii

a) Struktura 25 największych emitentów z sektora przedsiębiorstw niefinansowych w funduszach inwestycyjnych strefy euro, według siedziby emitenta

(procent)

b) Skumulowane zmiany w przepływach w funduszach kapitałowych strefy euro i wartość aktywów netto w roku 2024, według rodzaju funduszu

(procent aktywów netto ogółem)

Skoncentrowane portfele są podatne na nagłe korekty cen i dynamikę wzmocnienia

Szoki, których doświadczają firma lub sektor, w którym portfele funduszy inwestycyjnych są silnie skoncentrowane, mogą prowadzić do powstania znacznych strat z tytułu wyceny całego funduszu i skłaniać inwestorów do wyprzedaży swoich udziałów w funduszach. Z kolei fundusze inwestycyjne mogą być zmuszone do szybkiego upłynnienia aktywów w celu pokrycia odpływu środków. Może to jeszcze bardziej obniżyć ceny takich akcji i wzmocnić spiralę spadków. Zwiększa to również ryzyko finansowego efektu domina poprzez wywieranie presji na ceny aktywów, które pierwotnie nie ucierpiały z powodu tego szoku, potencjalnie prowadząc do większych zakłóceń na rynku. Ryzyko nagłej korekty cen w 2024 wzrosło z powodu wyższego ryzyka geopolitycznego, niepewności makroekonomicznej i obaw o zawyżenie cen na niektórych rynkach akcji. W tym kontekście coraz większe znaczenie dla zachowania szerzej rozumianej stabilności finansowej ma wzmocnienie odporności sektora funduszy inwestycyjnych na takie szoki.

4 Sprawne funkcjonowanie infrastruktury rynkowej i płatności

Eurosystem odgrywa centralną rolę w rozwoju, obsłudze i nadzorowaniu infrastruktury rynkowej i płatności. W 2024 zwiększył się ruch we wszystkich usługach TARGET obsługiwanych przez Eurosystem, których funkcje, w tym usługi rozrachunku wielowalutowego, nadal ewoluowały. W celu przyspieszenia cyfryzacji płatności detalicznych i hurtowych oraz rynków papierów wartościowych Eurosystem położył podwaliny pod potencjalną emisję cyfrowego euro i pomyślnie zakończył prace rozpoznawcze nad wykorzystaniem technologii rozproszonego rejestru (DLT) w transakcjach hurtowych rozliczanych w pieniądzu banku centralnego. Rozwijające się zagrożenia cybernetyczne zostały uwzględnione zarówno pod kątem operacyjnym, jak i nadzorczym. Rozpoczęto prace nad usprawnieniem globalnych płatności transgranicznych / wielowalutowych, aby wesprzeć tworzenie szybszego, tańszego, bardziej przejrzystego i dostępnego globalnego ekosystemu płatności.

4.1 Usługi TARGET

Usługi systemu TARGET obejmują 3 usługi rozrachunku: T2 – system rozrachunku brutto w czasie rzeczywistym dla transakcji płatności w euro związanych z operacjami polityki pieniężnej Eurosystemu, jak również transakcji międzybankowych i transakcji handlowych; TARGET2-Securities (T2S) – jednolita, ogólnoeuropejska wielowalutowa platforma rozrachunku papierów wartościowych oraz TARGET Instant Payment Settlement (TIPS) – system rozrachunku płatności natychmiastowych, który rozlicza płatności natychmiastowe w pieniądzu banku centralnego.

W 2024 EBC osiągnął znaczne postępy w zakresie rozwoju wszystkich usług TARGET, podejmując skoordynowane działania mające na celu wzmocnienie zdolności T2 i T2S do odzyskania sprawności w przypadku poważnego incydentu (w tym cyberataku) oraz dalsze udoskonalanie funkcji usług TARGET w celu zaspokojenia zmieniających się potrzeb rynku. W celu utrzymania bezpośredniego przetwarzania w kontekście płatności transgranicznych, komunikaty T2 zostały zaktualizowane zgodnie z najnowszymi zmianami w standardach rynkowych dla systemów płatności o wysokiej wartości (tj. HVPS Plus). Znaczące osiągnięcia T2S obejmują pełne wdrożenie nowych usług sprawozdawczych, rozszerzenie funkcji rozrachunku transakcji z centralnymi depozytami papierów wartościowych poza platformą T2S, dalszy rozwój usług zarządzania gotówką dla banków uczestniczących oraz kontynuację prac mających na celu przygotowanie do przyszłej integracji nowych rynków inwestorów końcowych. Ponadto organy zarządzające T2S odegrały kluczową rolę w krytycznych inicjatywach strategicznych i regulacyjnych, takich jak przyszłe skrócenie cyklu rozrachunku papierów wartościowych w UE (do T+1) oraz przegląd systemu dyscypliny rozrachunku, ze szczególnym uwzględnieniem udoskonalenia mechanizmu kar w celu poprawy wydajności. Postępy w rozwoju wszystkich usług TARGET przyczyniły się do znacznego wzrostu wydajności rynku.

Funkcja wielowalutowości usług TARGET umożliwia świadczenie usług rozrachunku w walutach innych niż euro, jeżeli odpowiednie banki centralne podejmą taką decyzję. Do 2024 funkcja ta była wykorzystywana wyłącznie w T2S do rozrachunku papierów wartościowych w koronach duńskich. Od lutego 2024 funkcja wielowalutowości jest również wykorzystywana w TIPS do rozrachunku płatności natychmiastowych w koronach szwedzkich. Będzie ona również wykorzystywana po uruchomieniu rozrachunku płatności w koronach duńskich w systemach T2 i TIPS w kwietniu 2025.

W uzupełnieniu do trzech usług rozrachunkowych (T2, T2S i TIPS) Eurosystem opracowuje w systemie TARGET nową usługę – system zarządzania zabezpieczeniami Eurosystemu (Eurosystem Collateral Management System, ECMS), w celu zarządzania aktywami wykorzystywanymi jako zabezpieczenie w operacjach kredytowych Eurosystemu we wszystkich jurysdykcjach strefy euro. Uruchomienie ECMS zostało przesunięte z listopada 2024 na czerwiec 2025, aby dać użytkownikom więcej czasu na ukończenie testów funkcji ECMS w stabilnym środowisku.

W 2024 ruch płatniczy wzrósł we wszystkich usługach TARGET. T2 rozliczał średnio 421 875 płatności dziennie, co stanowi wzrost o 3,2% w porównaniu z rokiem poprzednim, głównie za sprawą płatności komercyjnych. T2S rozliczał średnio 791 416 transakcji dziennie, co stanowi wzrost o 13,1%, rozłożony na wiele segmentów rynku i uczestników. Dalszy wzrost liczby uczestników TIPS i rozpoczęcie w lutym operacji rozrachunku dla pierwszej waluty innej niż euro (zob. powyżej) doprowadziło do istotnego wzrostu liczby płatności TIPS w 2024. Analizując wolumeny denominowane w euro, średnia dzienna wzrosła z 963 894 płatności dziennie w grudniu 2023 do 1 657 421 w grudniu 2024 (+72,0%). Płatności denominowane w koronach szwedzkich wynosiły średnio 2 686 745 dziennie w okresie od lutego 2024 do końca roku.

4.2 Innowacje i integracja infrastruktury rynkowej i płatności

W dniu 18 lipca 2024 Rada Prezesów zatwierdziła politykę Eurosystemu dotyczącą dostępu dostawców usług płatniczych niebędących bankami do wszystkich systemów płatności obsługiwanych przez banki centralne strefy euro oraz do rachunków w bankach centralnych^[51]. Ogólna zasada określa, że dostęp do systemów płatniczych obsługiwanych przez banki centralne strefy euro ma być przyznawany niebankowym dostawcom usług płatniczych, którzy spełniają wszystkie wymogi w zakresie ograniczania ryzyka. Eurosystem nie będzie oferował niebankowym dostawcom usług płatniczych dostępu do rachunków w celu zabezpieczenia środków klientów; posiadanie rachunku w banku centralnym oznacza lokowanie środków niezbędnych do wypełnienia zobowiązań rozrachunkowych. W celu złagodzenia obaw banków centralnych dotyczących stabilności finansowej i polityki pieniężnej, Eurosystem nałoży maksymalny limit utrzymywanej kwoty dla posiadaczy rachunków prowadzonych przez niebankowych dostawców usług płatniczych. Polityka ta jest następstwem uchwalenia rozporządzenia w sprawie płatności natychmiastowych^[52], które zmieniło m.in. dyrektywę w sprawie zamknięcia rozliczeń^[53], aby umożliwić niebankowym dostawcom usług płatniczych udział w wyznaczonych systemach płatności. Eurosystem wdrożył te zasady w drodze decyzji podjętej przez Radę Prezesów 27 stycznia 2025^[54], a następnie wprowadził odpowiednie aktualizacje wytycznych dotyczących systemu TARGET^[55] przyjęte w czerwcu 2025.

W sierpniu 2024 EBC opublikował zharmonizowane zasady i ustalenia dotyczące uruchamiania zabezpieczeń i zarządzania nimi w operacjach kredytowych Eurosystemu, co stanowi krok w kierunku dalszej integracji finansowej w strefie euro i unii rynków kapitałowych.

W ramach ciągłego wspierania tworzenia unii rynków kapitałowych Grupa Doradcza Eurosystemu ds. Infrastruktur Rynku Papierów Wartościowych i Zabezpieczeń (AMI-SeCo) kontynuowała monitorowanie zgodności rynków krajowych ze standardami harmonizacji T2S, jak też z jednolitym zbiorem zasad zarządzania zabezpieczeniami dla Europy (SCoRE) oraz europejskimi standardami zdarzeń korporacyjnych. W raporcie dotyczącym zgodności ze standardami dotyczącymi zdarzeń korporacyjnych z 2024 oraz w raporcie SCoREBOARD za drugie półrocze 2024 podkreślono ograniczone postępy i opóźnienia dotyczące zgodności ze standardami AMI-SeCo, chociaż oczekuje się, że wiele zaległych luk zostanie usuniętych do czerwca 2025. Jednym z czynników wpływających na zgodność z wymogami jest stosowanie wspólnego standardu przesyłania wiadomości, zgodnie z wymogami określonymi w standardach SCoRE, co ma kluczowe znaczenie dla poprawy automatyzacji przetwarzania działań korporacyjnych i zarządzania zabezpieczeniami w ramach transakcji trójstronnych. Grupa zadaniowa AMI-SeCo ds. strategii migracji ISO 20022 opracowuje strategię przejścia całego rynku na ISO 20022, najnowszy dostępny standard przesyłania wiadomości.

W 2024 Eurosystem pomyślnie zakończył prace rozpoznawcze nad testowaniem wykorzystania technologii rozproszonego rejestru (DLT) w transakcjach hurtowych rozliczanych w pieniądzu banku centralnego^[56]. W ciągu 6 miesięcy przetestowano jej użycie w 58 różnych przypadkach. Ogółem Eurosystem przetworzył ponad 200 transakcji o łącznej wartości 1,59 mld EUR. W pracach badawczych uczestniczyły 64 podmioty z dziewięciu krajów, w tym banki centralne, uczestnicy rynków finansowych i operatorzy DLT.

Ustalenia te są aktualnie analizowane w celu opracowania kolejnych kroków na drodze do realizacji europejskiej wizji przyszłej unii cyfrowych rynków kapitałowych^[57]. Przez cały rok 2024 Eurosystem kontynuował dialog z rynkiem w ramach specjalnej grupy kontaktowej ds. nowych technologii dla rozrachunku hurtowego.

Wreszcie, w styczniu 2024 została uruchomiona usługa EIS (EU Issuance Service). Usługa ta, wykorzystywana przez Komisję Europejską do emisji i rozrachunku dłużnych papierów wartościowych UE w bezpieczny, wydajny i neutralny sposób w T2S, jest intensywnie i z powodzeniem wykorzystywana od momentu jej uruchomienia. W 2024 za pośrednictwem centralnego depozytu papierów wartościowych prowadzonego przez Nationale Bank van België/Banque Nationale de Belgique wyemitowano dłużne papiery wartościowe o wartości ponad 100 mld EUR przy zastosowaniu zasady neutralności technologicznej przyjętej w EIS.

4.3 Projekt cyfrowego euro

W listopadzie 2023 EBC rozpoczął dwuletnią fazę przygotowawczą projektu cyfrowego euro, aby przygotować fundamenty potencjalnej emisji cyfrowego euro. W 2024 Eurosystem osiągnął postęp w realizacji kluczowych etapów i regularnie przedstawiał zaktualizowane informacje na ten temat. Pierwszy raport z postępów prac nad cyfrowym euro został opublikowany w czerwcu, a drugi – w grudniu. W ramach fazy przygotowawczej EBC pracuje nad zbiorem zasad systemu cyfrowego euro, który będzie niezbędny do standaryzacji sposobu wykorzystywania cyfrowego euro i zarządzania nim w strefie euro. W 2024 grupa ds. opracowania zbioru przepisów skupiła się na dwóch głównych zadaniach: na przeglądzie pierwszego projektu zbioru przepisów i dalszym opracowywaniu jego dodatkowych rozdziałów przy wsparciu siedmiu nowych zespołów w ramach grupy ds. opracowania zbioru przepisów.

Projekt cyfrowego euro miałby opierać się na najnowocześniejszych technologiach zapewniających mu odporność na ataki cybernetyczne i zaspokajających potrzeby użytkowników. W styczniu EBC ogłosił zaproszenie do składania wniosków dla potencjalnych dostawców komponentów cyfrowego euro i powiązanych z tym usług, i osiągnął już postępy w ich wyborze.

Dalsze eksperymenty i badania użytkowników rozpoczęły się we wrześniu 2024 w celu zebrania informacji na temat preferencji użytkowników. Obejmowały one ankiety internetowe i wywiady z grupami docelowymi, takimi jak drobni handlowcy i wrażliwe grupy konsumentów. Nawiązano współpracę w zakresie innowacji z podmiotami prywatnymi i publicznymi w celu przetestowania „płatności warunkowych” i przeanalizowania innych innowacyjnych przypadków zastosowania.

Europejski Bank Centralny osiągnął postęp w opracowywaniu funkcji cyfrowego euro w trybie offline, która umożliwiłaby dokonywanie płatności bez połączenia z internetem, przy zachowaniu poziomu prywatności zbliżonego do gotówki. Analizowano, jak wdrożyć funkcję offline w urządzeniach użytkowników końcowych z uwzględnieniem aspektów technologicznych, bezpieczeństwa i operacyjnych.

Priorytetem w roku 2024 pozostawała współpraca z interesariuszami, a EBC aktywnie komunikował się z opinią publiczną, uczestnikami rynku i decydentami. Obejmowało to sesje techniczne z Radą ds. Płatności Detalicznych w Euro (ERPB), dwustronne spotkania z uczestnikami rynku oraz starania na rzecz zwiększenia świadomości społecznej i przejrzystości projektu poprzez seminaria na temat cyfrowego euro z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego.

Przez cały rok 2024 EBC zapewniał wkład techniczny podczas dyskusji w Parlamencie Europejskim i Radzie Unii Europejskiej na temat wniosku Komisji Europejskiej dotyczącego rozporządzenia w sprawie cyfrowego euro, opublikowanego w czerwcu 2023.

Europejski Bank Centralny regularnie współpracował również z innymi ustawodawcami i interesariuszami z rynku, aby na bieżąco informować o postępach projektu i zbierać opinie na temat różnych elementów metodologii kalibracji limitu utrzymywanej kwoty^[58]. Chociaż limit utrzymywanej kwoty dla cyfrowego euro zostałby ustalony bliżej daty jego wprowadzenia – aby zapewnić, że będzie odzwierciedlał warunki gospodarcze panujące w tym czasie – w roku 2024 EBC rozpoczął opracowywanie metodologii obejmującej aspekty monetarne i gospodarcze, a mającej na celu zrównoważenie celów określonych w projekcie przepisów, czyli z jednej strony zapewnienia powszechnego użycia cyfrowego euro jako środka płatniczego, a z drugiej ochrony stabilności finansowej i transmisji polityki pieniężnej. Specjalny zespół roboczy z udziałem ekspertów EBC, przy wsparciu krajowych banków centralnych i właściwych organów krajowych, rozpoczął identyfikację kluczowych czynników wpływających na kalibrację limitu utrzymywanej kwoty, aby pomóc w ustanowieniu spójnej metodologii uwzględniającej te czynniki.

Do końca roku 2025 Rada Prezesów zdecyduje, czy należy rozpocząć kolejną fazę projektu cyfrowego euro. Decyzja o emisji cyfrowego euro zostanie podjęta dopiero po przyjęciu ram prawnych Unii Europejskiej.

4.4 Nadzór i rola banku centralnego emitującego euro

Bezpieczne i efektywne funkcjonowanie infrastruktur rynków finansowych oraz płatności w strefie euro, to stałe priorytety Eurosystemu w zakresie pełnionych funkcji nadzorczych. Ponadto, jako bank centralny emitujący euro, Eurosystem uczestniczy w porozumieniach o współpracy z innymi podmiotami sprawującymi nadzór systemowy lub właściwymi organami w odniesieniu do infrastruktur rynku finansowego prowadzących istotną działalność denominowaną w euro.

W odniesieniu do nadzoru nad usługami TARGET kluczowym priorytetem było przeprowadzenie pierwszej kompleksowej oceny po konsolidacji T2 i T2S w 2023. Ocena, która zostanie zakończona w 2025, zwraca szczególną uwagę na monitorowanie wdrażania zasad zarządzania ryzykiem oraz odporności na ataki cybernetyczne i bezpieczeństwa informacji w ramach funkcji zarządzania ryzykiem usług TARGET. Prowadzono również ocenę systemów płatności o znaczeniu systemowym (SIPS) poza T2, a mianowicie EURO1, STEP2-T i Mastercard Clearing Management System, która to ocena również zostanie sfinalizowana w 2025, a także prowadzono stały nadzór nad usługami TARGET i wszystkimi SIPS.

Ponadto Eurosystem przeprowadził przegląd rozporządzenia EBC w sprawie wymogów nadzorczych w odniesieniu do systemów płatności o znaczeniu systemowym (rozporządzenie SIPS)^[59] i określił szereg obszarów wymagających aktualizacji. Aktualizacja zakłada przekształcenie rozporządzenia obejmujące wprowadzenie nowych wymogów w zakresie zarządzania, ryzyka cybernetycznego i outsourcingu, a także zmiany w definicji operatora SIPS, tak aby wyjątkowo obejmowała ona oddział podmiotu prawnego spoza strefy euro. Konsultacje społeczne w sprawie planowanego przekształcenia rozporządzenia SIPS rozpoczęły się w październiku 2024, a ostateczne przekształcone rozporządzenie zostanie opublikowane w roku 2025.

Eurosystem kontynuował działania dotyczące nadzoru nad elektronicznymi instrumentami płatniczymi, schematami i uzgodnieniami płatniczymi (PISA) w ramach zasad PISA, finalizując wdrażanie nowych nadzorowanych podmiotów i przeprowadzając kompleksowe oceny nadzorowanych ogólnoeuropejskich schematów i uzgodnień. W drugiej połowie 2024 pion nadzoru kontynuował przygotowania do wdrożenia nowych obowiązków wynikających z rozporządzenia w sprawie rynków kryptoaktywów^[60].

W obszarze odporności cybernetycznej Eurosystem dokonał przeglądu swojej strategii odporności cybernetycznej, rozszerzając jej zasięg o podmioty nadzorowane w ramach PISA. Ponadto Europejski System Banków Centralnych pracował nad zmianą europejskich ram etycznego red-teamingu opartego na analizie zagrożeń (TIBER-UE), m.in. w celu dostosowania ich do regulacyjnych standardów technicznych na mocy ustawy o cyfrowej odporności operacyjnej (DORA)^[61] w zakresie testów penetracyjnych opartych na zagrożeniach^[62]. Zaktualizowane ramy TIBER-EU zostały opublikowane w lutym 2025.

Jako bank centralny emitujący euro, Eurosystem uczestniczył w pracach kolegiów ds. nadzoru i restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji kontrahentów centralnych (CCP) w UE i prowadził bieżący nadzór nad CCP o znaczeniu systemowym z państw trzecich. W odniesieniu do rozrachunku papierów wartościowych, Eurosystem kontynuował regularny przegląd i ocenę centralnych depozytów papierów wartościowych (CSD) zgodnie z rozporządzeniem dotyczącym CSD (CSDR)^[63] Zaczął również pełnić swoją rolę w procesie udzielania zezwoleń podmiotom prowadzącym infrastruktury rynkowe oparte na technologii rozproszonego rejestru (DLT) na mocy rozporządzenia w sprawie pilotażowego systemu DLT^[64].

Europejski Bank Centralny uczestniczył w wielu międzynarodowych zespołach roboczych z perspektywy nadzoru, w tym w zakresie marż CCP, ryzyka klimatycznego i ryzyka ogólnej działalności, a także zarządzania i nadzoru nad wzajemnie powiązanymi systemami szybkich płatności. W przestrzeni regulacyjnej Unii Europejskiej, Eurosystem przyczynił się do rozwoju regulacyjnych standardów technicznych, w tym w zakresie zmienionego rozporządzenia w sprawie infrastruktury rynku europejskiego (EMIR 3)^[65], DORA i CSDR REFIT (dalsze dostosowanie i wyjaśnienie ram CSDR), we współpracy z odpowiednimi europejskimi organami nadzoru. W kontekście dyskusji na temat EMIR 3, EBC stale monitorował rozwój sytuacji w zakresie rozliczeń w UE i przeprowadzał analizy ilościowe dotyczące środków regulacyjnych, takich jak wymóg posiadania aktywnego rachunku w ramach EMIR 3. Wreszcie, EBC i Europejski Urząd Nadzoru Bankowego opublikowały pierwszy wspólny raport na temat oszustw płatniczych, podkreślając skuteczność wymogów dotyczących silnego uwierzytelniania klientów.

5 Operacje rynkowe i usługi finansowe na rzecz innych instytucji

Linie swap i repo Eurosystemu są instrumentami polityki pieniężnej, które wykorzystuje się jako narzędzia stabilizujące w czasach napięć na światowych rynkach finansowych. Linie płynnościowe w euro dla banków centralnych spoza strefy euro znów zapewniły zabezpieczenie dla finansowania rynkowego. Ponadto EBC nadal regularnie oferował uprawnionym kontrahentom ze strefy euro operacje dolarowe, oparte na stałej sieci linii swap w największych bankach centralnych, obejmującej EBC wraz z Systemem Rezerwy Federalnej oraz banki centralne Kanady, Wielkiej Brytanii, Japonii i Szwajcarii. Na rynku walutowym EBC nie podjął żadnych interwencji w roku 2024. EBC pozostawał nadal odpowiedzialny za zarządzanie różnymi operacjami finansowymi w imieniu Unii Europejskiej i dalej pełnił rolę koordynującą usługi świadczone w ramach Eurosystemu w zakresie zarządzania rezerwami.

5.1 Zmiany w operacjach rynkowych

Linie płynnościowe w euro i w walutach obcych

Linie swap i repo Eurosystemu są instrumentami polityki pieniężnej, które pomagają zapobiegać niekorzystnemu wpływowi wywieranemu przez napięcia na międzynarodowych rynkach finansowania na efektywność transmisji polityki pieniężnej strefy euro. Tabela 5.1 przedstawia linie płynnościowe funkcjonujące według stanu na dzień 31 grudnia 2024.

W zakresie linii płynnościowych w walutach obcych w roku 2024 EBC nadal zapewniał płynność w dolarach amerykańskich w okresach tygodniowych z siedmiodniowym terminem zapadalności, w koordynacji z Systemem Rezerwy Federalnej oraz bankami centralnymi: Kanady, Wielkiej Brytanii, Japonii i Szwajcarii (sieć linii swap). Korzystanie z finansowania przez kontrahentów ze strefy euro pozostawało w ciągu roku bardzo ograniczone.

Po wejściu w życie nowych ram EBC dotyczących zapewniania płynności w euro dla banków centralnych spoza strefy euro 16 stycznia 2024 wszystkie linie płynnościowe w euro, dla których złożone zostały wnioski o przedłużenie, zostały przedłużone wstępnie do 31 stycznia 2025, a następnie do 31 stycznia 2027^[66]. Wykorzystanie linii płynnościowych w euro w 2024 było ograniczone.

Sprawozdawczość w zakresie interwencji walutowych

W roku 2024 EBC nie interweniował na rynku walutowym. Od wprowadzenia euro EBC interweniował na rynku walutowym dwukrotnie – w latach 2000 i 2011. Dane dotyczące interwencji walutowych są publikowane z częstotliwością kwartalną, z opóźnieniem jednego kwartału, na stronie internetowej EBC i w Portalu Danych EBC, a także zostały zebrane w tabeli 5.2. W przypadku, gdy w danym kwartale nie wystąpiła interwencja walutowa, jest to wyraźnie zaznaczone.

Ramy sprawozdawczości obejmują interwencje walutowe przeprowadzane przez EBC jednostronnie i w koordynacji z innymi międzynarodowymi organami, jak również interwencje „na krańcach pasma” w ramach europejskiego mechanizmu kursowego (ERM II).

5.2 Zarządzanie operacjami zaciągania i udzielania pożyczek przez UE

Europejski Bank Centralny odpowiada za zarządzanie kontami i przetwarzanie płatności związanych z operacjami zaciągania i udzielania pożyczek przez EU w ramach instrumentu średnioterminowej pomocy finansowej (MTFA)^[67] dla bilansów płatniczych państw członkowskich, europejskiego mechanizmu stabilizacji finansowej (EFSM)^[68], europejskiego instrumentu tymczasowego wsparcia w celu zmniejszenia zagrożeń związanych z bezrobociem w sytuacji nadzwyczajnej (SURE)^[69], programu Next Generation EU (NGEU)^[70], instrumentu na rzecz Ukrainy, w tym wyjątkowego finansowania pomostowego^[71] oraz krótkoterminowej pomocy makrofinansowej dla Arabskiej Republiki Egiptu^[72]. EBC odpowiada również za zarządzanie określonymi płatnościami powstającymi w związku z operacjami w ramach Europejskiego Instrumentu Stabilności Finansowej (EFSF)^[73] i Europejskiego Mechanizmu Stabilności (EMS)^[74] oraz za przetwarzanie wszystkich płatności w związku z umową pożyczki dla Grecji^[75]. W 2024 EBC świadczył usługi agenta płatniczego na rzecz Komisji Europejskiej^[76].

Na dzień 31 grudnia 2024 łączna nominalna kwota zadłużenia wynosiła 0,2 mld EUR z tytułu instrumentu MTFA, 42 mld EUR z tytułu EFSM, 98,35 mld EUR z tytułu SURE i 31 605 mld EUR z tytułu umowy pożyczki dla Grecji. Ponadto w 2024 roku EBC przetwarzał wypłaty i płatności z tytułu odsetek od pożyczek i dotacji NGEU dla i z różnych państw członkowskich oraz pożyczek dla Ukrainy.

5.3 Usługi Eurosystemu w zakresie zarządzania rezerwami

W roku 2024 Eurosystem w dalszym ciągu świadczył kompleksowe usługi zarządzania aktywami rezerwowymi klientów, denominowanymi w euro, w ramach programu ERMS (Eurosystem reserve management services) wprowadzonego w 2005. Wiele krajowych banków centralnych należących do Eurosystemu oferuje w ramach tego programu – na jednolitych warunkach zgodnych z ogólnymi standardami rynkowymi – usługi finansowe bankom centralnym, władzom monetarnym i agencjom rządowym spoza strefy euro oraz organizacjom międzynarodowym. EBC pełni rolę ogólnego koordynatora, monitoruje sprawność realizacji usług, promuje zmiany mające na celu poprawę ram prawnych oraz przygotowuje odpowiednie sprawozdania dla organów decyzyjnych EBC.

Liczba rachunków klientów obsługiwanych w ramach ERMS na koniec roku 2024 wyniosła 287, w porównaniu z 273 na koniec roku 2023. W czwartym kwartale 2024 łączne zagregowane zasoby ogółem (obejmujące aktywa pieniężne i papiery wartościowe) zarządzane w ramach ERMS zwiększyły się o ok. 8% w stosunku do wartości z czwartego kwartału 2023.

6 Gotówka pozostaje instrumentem płatniczym, którym najczęściej posługują się obywatele Europy

W 2024 wolumen banknotów w obiegu umiarkowanie wzrósł, przy czym gotówka nadal była najbardziej powszechnie stosowanym środkiem płatniczym w punktach sprzedaży.

Eurosystem dąży do zapewnienia dostępności gotówki i jej akceptowalności jako środka płatniczego, przy jednoczesnym zagwarantowaniu, że jest ona instrumentem w najwyższym możliwym stopniu zrównoważonym i przyjaznym dla środowiska. Przygotowania do opracowania nowej serii banknotów euro są okazją do tego, by wszyscy Europejczycy poczuli się bardziej związani z banknotami euro.

6.1 Obieg gotówkowy i obsługa gotówki

Na koniec roku 2024 liczba banknotów euro w obiegu osiągnęła poziom 30,5 mld sztuk a ich łączna wartość wyniosła ok. 1,6 bln EUR (wykres 6.1). Liczba i wartość banknotów w obiegu wzrosły w ciągu roku odpowiednio o 2,4% i 1,3%.

Wykres 6.1

Liczba i wartość banknotów euro w obiegu

(skala po lewej stronie: bln EUR; skala po prawej stronie: miliardy sztuk)

W roku 2024 instytucje kredytowe zwróciły krajowym bankom centralnym (KBC) strefy euro 25,4 mld banknotów, co stanowi niewielki spadek o 0,9 mld w porównaniu z rokiem 2023. Wartość banknotów odprowadzonych do KBC w 2024 wyniosła 856 mld EUR, co oznacza spadek w porównaniu z 890 mld EUR w roku 2023. Spadek ten wynikał z wyższych wolumenów banknotów wprowadzonych ponownie do obrotu przez instytucje kredytowe zamiast odprowadzenia ich do KBC. Zmiana w obsłudze gotówkowej banknotów przez instytucje kredytowe odzwierciedla ich wysiłki na rzecz poprawy efektywności, którą osiągają, na przykład dzięki rozmieszczaniu większej liczby bankomatów z funkcją akceptacji wpłat banknotów i funkcją ich ponownego wprowadzania do obrotu.

W roku 2024 wzrost liczby monet euro w obiegu (emisje netto) w strefie euro był podobny jak w poprzednich dwóch latach i wyniósł 3,0 mld sztuk o wartości nominalnej 953 mln EUR.

Europejski Bank Centralny z dużym zadowoleniem przyjmuje zamiar ustanowienia w prawie UE prawnie wiążących zasad dotyczących statusu banknotów i monet euro jako środka płatniczego. Przyjęcie rozporządzenia unijnego zapewniłoby obywatelom większą pewność, że będą mogli sprawnie dokonywać bezpośrednich transakcji gotówkowych. Na instytucjach kredytowych spoczywa społeczny obowiązek zapewnienia obywatelom i przedsiębiorstwom kompleksowych i skutecznych usług gotówkowych. W roku 2024 EBC i krajowe banki centralne pogłębiły analizy dostępu do usług gotówkowych oferowanych obywatelom przez instytucje kredytowe, odnotowując dalsze pogorszenie tych usług w niektórych obszarach. Dlatego wyraźnie oczekiwane jest wprowadzenie w prawie UE regulacji chroniących dostęp obywateli do gotówki.

6.2 Wykorzystanie gotówki przez konsumentów i firmy

Między wrześniem 2023 a czerwcem 2024 EBC prowadził badanie preferencji płatniczych konsumentów w strefie euro w celu oceny zachowań i preferencji płatniczych konsumentów oraz ich dostępu do różnych instrumentów płatniczych. Badanie pokazało, że płatności gotówkowe są najczęściej stosowaną metodą płatności w punktach sprzedaży, którą wykorzystano w 52% wszystkich transakcji. Jednak udział płatności gotówkowych spadł z poziomu 59% w 2022. Pod względem wartości płatności kartami stanowiły wyższy odsetek transakcji (45%) niż płatności gotówkowe (39%). Udział płatności internetowych w codziennych płatnościach dokonywanych przez konsumentów wzrósł z 17% do 21%, a udział płatności w punktach płatniczych spadł z 80% do 75%. Badanie wykazało również, że większość konsumentów (62% w 2024, wzrost z 60% w 2022) uważało, że posiadanie gotówki jako opcji płatności jest ważne. Jednocześnie większość konsumentów w strefie euro (87% w 2024 w porównaniu z 89% w 2022) ocenia dostęp do bankomatu lub banku jako dość łatwy lub bardzo łatwy.

W roku 2024 EBC opublikował wyniki badania ankietowego na temat korzystania z gotówki przez firmy ze strefy euro, które rzucają światło na akceptowanie przez firmy różnych instrumentów płatniczych oraz na ich strategiczne podejście do stosowania i akceptacji gotówki. Badanie pokazało, że udział firm akceptujących płatności gotówkowe spadł z 96% w roku 2021 do 88% w 2024. Spadek akceptacji gotówki był szczególnie duży w hotelach, restauracjach i kawiarniach. Spośród firm, które obecnie akceptują płatności gotówkowe, 94% zadeklarowało zamiar ich akceptacji również w przyszłości.

6.3 Fałszowanie banknotów euro i opracowanie nowych banknotów euro

W roku 2024 z obiegu wycofano około 554 000 fałszywych banknotów euro, co było jednym z niższych w historii poziomów w stosunku do liczby banknotów w obiegu ogółem (wykres 6.2). Choć odsetek fałszerstw jest bardzo niski, jest on wyższy niż w poprzednich latach, kiedy liczba falsyfikatów była wyjątkowo niska ze względu na pandemię COVID-19. W sumie wykryto około 18 fałszywych banknotów na milion autentycznych banknotów w obiegu. Prawdopodobieństwo natrafienia na fałszywy banknot jest więc niewielkie.

Większość fałszywych banknotów jest niskiej jakości, bez imitacji zabezpieczeń lub z miernymi ich imitacjami. Autentyczność banknotów można sprawdzić przy pomocy prostej metody „sprawdź dotykiem, pod światło i pod kątem” opisanej na stronie internetowej poświęconej zabezpieczeniom banknotów i na stronach internetowych krajowych banków centralnych strefy euro.

Wykres 6.2

Liczba wykrytych rocznie falsyfikatów na milion autentycznych banknotów euro w obiegu

Przygotowania do wprowadzenia przyszłych banknotów euro

Europejski Bank Centralny przygotowuje się do opracowania nowej serii banknotów euro, w celu utrzymania ich niskiej podatności na fałszerstwa a także zapewnienia, że są w najwyższym możliwym stopniu przyjazne dla środowiska. Proces ten odzwierciedla znaczenie, jakie Eurosystem przywiązuje do gotówki, oraz jest szansą na to, by wszyscy Europejczycy czuli się jeszcze bardziej związani z banknotami euro.

W ciągu roku 2024 grupa doradcza skupiająca specjalistów z wielu dziedzin zebrała rozważane motywy mające zilustrować dwa wybrane tematy przewodnie: „Kultura europejska” oraz „Rzeki i ptaki”. 29 stycznia 2025 Rada Prezesów wybrała motywy obu tematów przewodnich i powołała jury konkursu – z udziałem przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich strefy euro – dla wsparcia konkursu mającego wyłonić projekt, który planuje się rozpocząć w dalszej części roku. Oczekuje się, że EBC podejmie w 2026 decyzje o wzorach przyszłych banknotów oraz terminie ich produkcji i emisji. Upłynie kilka lat, zanim pierwsze banknoty zostaną wyprodukowane i wyemitowane.

7 Statystyka

Europejski Bank Centralny z pomocą krajowych banków centralnych opracowuje, zbiera, zestawia oraz udostępnia różnego rodzaju statystyki oraz dane, które są potrzebne do wspierania polityki pieniężnej EBC oraz zadań Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego związanych ze stabilnością finansową, a także innych zadań. Z danych tych korzystają również instytucje publiczne, międzynarodowe organizacje, uczestnicy rynków finansowych, media i zwykli ludzie, a EBC pomagają one zwiększyć przejrzystość jego działań.

W roku 2024 EBC rozszerzył populację sprawozdawczą na potrzeby statystyki rynku pieniężnego, dzięki czemu zbiór danych rynkowych stał się bardziej reprezentatywny. EBC opublikował także nowe statystyki rachunków finansowych, a mianowicie bardziej szczegółowe dane dotyczące udziałów/jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych w posiadaniu gospodarstw domowych, oraz rozpoczął publikację nowych danych szczegółowych na temat kwartalnych statystyk zagranicznych spółek specjalnego przeznaczenia. W ramach planu EBC na rzecz klimatu i przyrody dalej opracowywano wskaźniki na potrzeby statystyki związanej z klimatem. EBC kontynuował realizację strategii ograniczania obciążeń sprawozdawczych banków w oparciu o ramy zintegrowanej sprawozdawczości i o słownik zintegrowanej sprawozdawczości banków.

7.1 Postęp w dziedzinie statystyki strefy euro w celu zaspokojenia zmieniających się potrzeb w zakresie polityki

Rozszerzona populacja sprawozdawcza dla celów statystyki rynku pieniężnego w euro

Rozszerzenie populacji sprawozdawczej na potrzeby sprawozdawczości statystycznej dotyczącej rynku pieniężnego (MMSR) sprzyja jakości statystyki rynku pieniężnego w euro. 1 lipca 2024 populację sprawozdawczą dla celów MMSR poszerzono przez dodanie 24 nowych banków do 45 banków, które już obecnie składają sprawozdania. Rozszerzenie populacji sprawozdawczej zwiększyło wielkość próbki o kilka krajów strefy euro i po raz pierwszy objęło Luksemburg i Portugalię.

Dane otrzymane od nowych podmiotów składających sprawozdania zostaną uwzględnione w wyliczeniach krótkoterminowej stopy dla euro (€STR) po stwierdzeniu, że dane te mają wystarczająco wysoką jakość. Rozszerzenie populacji sprawozdawczej służy lepszej reprezentatywności, sile i wiarygodności statystyki rynków pieniężnych w euro.

Publikacja nowych statystyk rachunków finansowych

W kwietniu 2024 EBC zaczął publikować dane o udziałach/jednostkach uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych będących w posiadaniu gospodarstw domowych w podziale na aktywa bazowe i sektor kontrahenta. Dane te dają lepszy wgląd w pośrednie ekspozycje gospodarstw domowych poprzez fundusze inwestycyjne, umożliwiając dokładniejszą analizę ich bilansu finansowego oraz ekspozycji na różne klasy aktywów i kontrahentów.

W październiku 2024, po zmianie Wytycznych w sprawie wymogów sprawozdawczości statystycznej EBC w dziedzinie kwartalnych rachunków finansowych^[77], EBC rozpoczął publikację dodatkowych danych o rachunkach finansowych pozostałych instytucji finansowych w podziale na podsektory. Pozostałe instytucje finansowe, które stanowią drugi co do wielkości sektor finansowy w strefie euro po monetarnych instytucjach finansowych, zapewniają przede wszystkim finansowanie dla przedsiębiorstw niefinansowych oraz – choć w mniejszym stopniu – gospodarstw domowych i innych sektorów. Odgrywają one również rolę w kierowaniu środków za granicę i z zagranicy.

Nowo opublikowane dane o emisji dłużnych papierów wartościowych przedsiębiorstw niefinansowych poprzez spółki pozyskujące finansowanie na rzecz innych podmiotów dostarczają dodatkowych informacji na temat finansowania rynkowego przedsiębiorstw niefinansowych w strefie euro i w krajach strefy euro.

Nowe dane o spółkach specjalnego przeznaczenia w statystykach zagranicznych

W kwietniu 2024 EBC rozpoczął publikację nowych szczegółowych informacji na temat zagranicznych statystyk spółek specjalnego przeznaczenia, zgodnie ze wskazaniami w zmienionych Wytycznych w sprawie wymogów sprawozdawczości statystycznej EBC w zakresie statystyki zagranicznej^[78]. Nowe informacje na temat kwartalnych transakcji i pozycji transgranicznych spółek specjalnego przeznaczenia w strefie euro i w krajach strefy euro, począwszy od danych za pierwszy kwartał 2020, mają na celu lepsze zrozumienie roli spółek specjalnego przeznaczenia w różnych komponentach statystyki zagranicznej^[79].

7.2 Dalszy rozwój wskaźników statystycznych związanych z klimatem w ramach planu EBC na rzecz klimatu i przyrody

Europejski Bank Centralny publikuje trzy szerokie zestawy wskaźników statystycznych związanych ze zmianą klimatu.

• Wskaźniki zrównoważonego finansowania przedstawiają ogólny zarys instrumentów dłużnych o cechach zrównoważonego rozwoju, emitowanych lub posiadanych przez rezydentów strefy euro. Dostarczają one danych na temat dochodów pozyskiwanych w celu finansowania projektów zrównoważonego rozwoju oraz przejścia na gospodarkę o zerowej emisji gazów cieplarnianych netto.
• Analityczne wskaźniki emisji dwutlenku węgla dla instytucji finansowych dostarczają informacji na temat intensywności emisji dwutlenku węgla portfeli papierów wartościowych i kredytów, a tym samym są pomocne w ocenie roli sektora w finansowaniu przejścia na gospodarkę o zerowej emisji gazów cieplarnianych netto oraz związane w tym ryzyka.
• Analityczne wskaźniki dotyczące ryzyka fizycznego portfeli kredytów i papierów wartościowych w posiadaniu instytucji finansowych oceniają ryzyko wynikające z wpływu katastrof naturalnych spowodowanych przez zmiany klimatu, takich jak powodzie czy pożary lasów, dla wywiązania się ze zobowiązań wynikających z kredytów, obligacji czy kapitałowych papierów wartościowych.

Wskaźniki te zostały opracowane w ścisłej współpracy z Europejskim Systemem Banków Centralnych (ESBC) i stanowią element szeroko zakrojonego planu EBC na rzecz klimatu i przyrody. Są one opracowywane przy użyciu kilku zbiorów danych EBC/ESBC i zbiorów danych zewnętrznych, takich jak AnaCredit, statystyki inwestycji w papiery wartościowe, Rejestr Instytucji i Podmiotów Powiązanych (Register of Institutions and Affiliates Data, RIAD) oraz danych o emisji gazów cieplarnianych, a także danych o zagrożeniach fizycznych otrzymanych z Centrum Danych na temat Ryzyka w ramach centrum wiedzy o zarządzaniu ryzykiem związanym z klęskami żywiołowymi, programu Copernicus, Delft University of Technology i innych.

Wskaźniki te zaktualizowano w kwietniu 2024. Wskaźniki zrównoważonego finansowania wzbogacono o nowe szczegóły dotyczące poziomów pewności w odniesieniu do zrównoważonych dłużnych papierów wartościowych. Aktualizacja wskaźników emisji dwutlenku węgla i wskaźników ryzyka fizycznego obejmowała znaczną poprawę koncepcji, zasięgu, spójności i szczegółowości^[80]. We wrześniu 2024 opublikowano dodatkowe podziały wskaźników zrównoważonego finansowania, a status zbioru danych został zmieniony z danych eksperymentalnych na oficjalne statystyki ESBC.

Trwają prace nad wszystkimi trzema zbiorami danych w celu dalszej poprawy jakości dostępnych danych i ich podziałów. Inne obszary badawcze są również badane pod auspicjami Inicjatywy grupy G20 dotyczącej luk w danych, a mianowicie pomiaru wydatków dostosowawczych, aspektów związanych z ochroną ubezpieczeniową i bezpośrednimi inwestycjami zagranicznymi (BIZ) oraz ram koncepcyjnych na potrzeby opracowania perspektywicznych wskaźników ryzyka fizycznego i ryzyka transformacji. Oczekuje się, że wraz ze ulepszeniami międzynarodowych standardów statystycznych, takich jak System rachunków narodowych i Podręcznik do bilansu płatniczego, które umożliwią dokonanie kolejnych podziałów danych związanych z klimatem w szerokim zestawie danych ekonomicznych, wzrośnie dostępność przedmiotowych danych w najbliższych latach.

7.3 Usprawnienie przekazywania danych przez banki

Strategia EBC na rzecz zmniejszenia obciążenia sprawozdawczego banków opiera się na trzech filarach: a) współpraca z innymi organami europejskimi i krajowymi w celu zintegrowania sprawozdawczości statystycznej, ostrożnościowej oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji; b) włączenie istniejącej sprawozdawczości statystycznej w ramy zintegrowanej sprawozdawczości (IReF) jako pierwszy krok w kierunku szerszej integracji; oraz c) współpraca z sektorem bankowym w celu spełnienia wymogów organów w zakresie danych oraz języka i definicji stosowanych przez banki za pośrednictwem słownika zintegrowanej sprawozdawczości banków (BIRD).

W roku 2024 współpraca z innymi organami nabrała rozmachu wraz z ustanowieniem Wspólnego Komitetu ds. Sprawozdawczości Banków, w którym uczestniczą EBC, Europejski Urząd Nadzoru Bankowego, Komisja Europejska, Jednolita Rada ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji oraz odpowiednie organy krajowe. W 2024 Wspólny Komitet ds. Sprawozdawczości Banków utworzył podjednostkę zwaną grupą kontaktową ds. sprawozdawczości, w skład której wchodzą eksperci z branży bankowej w zakresie sprawozdawczości regulacyjnej banków. Grupa kontaktowa ds. sprawozdawczości służy jako stały kanał współpracy i wymiany poglądów z organami. Pierwszym priorytetem Wspólnego Komitetu ds. Sprawozdawczości Banków jest ustanowienie jednolitych pojęć i definicji, które mają być stosowane w nowej i istniejącej sprawozdawczości.

Celem IReF jest harmonizacja sprawozdawczości statystycznej banków w całej strefie euro. W roku 2024 EBC ogłosił, że przekazywanie danych w ramach IReF ma rozpocząć się pod koniec roku 2029. Nowy harmonogram odzwierciedla uwagi sektora bankowego na temat potrzeby sprawnego wdrożenia IReF.

W roku 2024 współpraca w ramach BIRD, obejmująca organy i branżę bankową, uwzględniała pierwsze ramy nadzorcze i statystyczne. Zintegrowany model danych, który określa sposób pobrania danych z systemów wewnętrznych banków oraz zasady przekształcania danych w raporty wymagane przez organy, zostały opublikowane na stronie internetowej BIRD.

Ramka 5
Poszerzenie statystyk makroekonomicznych w celu lepszego zrozumienia transgranicznych powiązań finansowych w strefie euro

Europejski Bank Centralny opublikował kilka nowych podziałów statystycznych dotyczących bilansu płatniczego i międzynarodowej pozycji inwestycyjnej strefy euro oraz kwartalnych rachunków sektorowych (QSA). Nowe dane odnoszą się do wyzwań, jakie globalizacja stawia przed pomiarami, jak podkreślono w dokumencie z przeglądu strategii polityki pieniężnej EBC z roku 2021, które związane są w szczególności z istnieniem przedsiębiorstw wielonarodowych i rozpowszechnieniem się międzynarodowych łańcuchów pośrednictwa finansowego.

W zbiorach danych o bilansie płatniczym i międzynarodowej pozycji inwestycyjnej dostępne są teraz bardziej szczegółowe dane sektorowe, geograficzne i dane odnoszące się do instrumentów finansowych, oraz odrębne dane o spółkach specjalnego przeznaczenia, które są szczególnie przydatne do analizy zmian w inwestycjach portfelowych i bezpośrednich inwestycjach zagranicznych. Obie te kategorie bilansu płatniczego i międzynarodowej pozycji inwestycyjnej są głównymi komponentami wpływającymi na zmiany w międzynarodowych przepływach finansowych strefy euro w ostatnich latach^[81]. Analiza przepływów finansowych obejmuje również nowe dane o podsektorach pozostałych instytucji finansowych, które są obecnie dostępne w kwartalnych danych sektorowych, oraz o emisjach dłużnych papierów wartościowych przedsiębiorstw niefinansowych prowadzonych poprzez spółki pozyskujące finansowanie na rzecz innych podmiotów. Wreszcie nowe kwartalne rachunki sektorowe dotyczące zasobów gospodarstw domowych, uzyskiwane za pośrednictwem funduszy inwestycyjnych, w podziale na rodzaj inwestycji bazowej i sektor kontrahenta, ułatwiają analizę ekspozycji gospodarstw domowych na różne klasy aktywów.

Poszerzony podział sektorowy statystyki bilansu płatniczego i międzynarodowej pozycji inwestycyjnej oraz nowe dane kwartalnych rachunków sektorowych w zakresie pośrednich ekspozycji gospodarstw domowych wskazują na dominację sektora funduszy inwestycyjnych jako posiadacza papierów wartościowych inwestycji portfelowych wyemitowanych przez rezydentów spoza strefy euro^[82]. Bardziej szczegółowe podziały na kraje kontrahentów pozwalają na lepsze uwzględnienie geografii transgranicznych przepływów finansowych pomiędzy strefą euro a zarówno rozwiniętymi, jak i wschodzącymi gospodarkami^[83].

Najświeższe opublikowane dane o spółkach specjalnego przeznaczenia i pozostałych instytucjach finansowych podkreślają rolę tych podmiotów w powiązaniach finansowych strefy euro. Pomimo ich bardzo ograniczonego wpływu na realną działalność gospodarczą kraju, w którym są zlokalizowane, spółki specjalnego przeznaczenia, które odgrywają ważną rolę w określonej grupie krajów, wykazują znaczne przepływy finansowe i odpowiadają za ok. 30% transgranicznych powiązań z tytułu bezpośrednich inwestycji zagranicznych strefy euro (wykres A)^[84]. Pozostałe instytucje finansowe zapewniają 23% pożyczek udzielonych przedsiębiorstwom niefinansowym ze strefy euro i 8% kredytów udzielonych gospodarstwom domowym ze strefy euro. Około 15% całkowitego finansowania przedsiębiorstw niefinansowych za pomocą dłużnych papierów wartościowych dokonano za pośrednictwem podmiotów pozyskujących finansowanie na rzecz innych podmiotów z innych krajów strefy euro.

Wykres A

Analityczna dekompozycja pozycji bezpośrednich inwestycji zagranicznych strefy euro

(bln EUR, stany na koniec okresu)

8 Działalność badawcza w EBC

Niniejsza część raportu na temat istotnych dla polityki EBC badań przedstawia podsumowanie prac przeprowadzonych w roku 2024. Rozpoczyna się ona od przedstawiania informacji o jakości badań EBC, a następnie przechodzi do opisu pięciu głównych obszarów badań i doradztwa w zakresie prowadzonej polityki oraz postępów poczynionych w 2024, w tym postępów w zakresie badań nad skutkami rozwoju sztucznej inteligencji. W Ramce 6 przedstawiono prace grupy zadaniowej ds. różnorodności w dziedzinie makroekonomii i finansów.

W roku 2024 eksperci EBC przeprowadzili szeroko zakrojone badania w dziedzinie ekonomii oraz polityki monetarnej i finansów, dostarczając istotnych informacji na temat kształtowania polityki, w tym oceny bieżącej strategii polityki pieniężnej. Badania oparte np. na badaniu oczekiwań konsumentów (Consumer Expectations Survey (CES)) oraz badaniu finansów i konsumpcji gospodarstw domowych (Household Finance and Consumption Survey (HFCS)) nadal stanowiły bardzo istotny wkład w politykę pieniężną.

Europejski Bank Centralny stara się prowadzić najwyższej jakości badania w dziedzinach istotnych z punktu widzenia pracy banków centralnych. Od grudnia 2024 RePEc – centralny wskaźnik badań ekonomicznych – uplasował EBC na pierwszym miejscu wśród instytucji działających w dziedzinie polityki monetarnej, na drugim miejscu znalazł się Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW), a na trzecim miejscu – Rada Gubernatorów Systemu Rezerwy Federalnej. W dziedzinie szerszej makroekonomii EBC uplasował się o jedno miejsce wyżej w porównaniu z rokiem 2023 i zajmuje drugie miejsce za Wydziałem Ekonomii Uniwersytetu Harvarda, tuż przed MFW. W dziedzinie bankowości EBC zajmuje pierwsze miejsce w porównaniu z rokiem 2023, wyprzedzając Booth School of Business Uniwersytetu w Chicago i Bank Rozrachunków Międzynarodowych (BIS). Wśród banków centralnych i podobnych instytucji w skali całego świata, EBC zajmuje drugie miejsce, za MFW i przed Radą Rezerwy Federalnej w Nowym Jorku oraz BIS. W skali całej Europy EBC zajmuje trzecie miejsce we wszystkich dziedzinach i wśród wszystkich instytucji, w tym uniwersytetów (za London School of Economics and Political Science oraz Paris School of Economics).

Projekty badawcze realizowane w roku 2024 można podzielić na 5 szerokich obszarów tematycznych. W realizacji wszystkich tych projektów badawczych uczestniczyły krajowe banki centralne i klastry badawcze Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Po pierwsze, w dziedzinie kształtowania i realizacji polityki pieniężnej prowadzono badania nad optymalnym kształtem polityki pieniężnej i nowymi ramami operacyjnym. Do innych ważnych zadań należały badania nad funkcjonowaniem rynku, zabezpieczeniami i wpływem polityki pieniężnej na dynamikę inflacji. Szeroko zakrojone prace badawcze prowadzone pod auspicjami sieci badawczej ds. wyzwań dla transmisji polityki pieniężnej w zmieniającym się świecie (ChaMP) miały na celu zwiększenie świadomości zmieniających się mechanizmów transmisji polityki pieniężnej. Po drugie, w zakresie rozwoju sytuacji gospodarczej w strefie euro prowadzono analizy dotyczące firm, wydajności i inwestycji, spożycia gospodarstw domowych oraz rynków pracy, cen i aktywności gospodarczej. Jednocześnie rozwijano nowe metody i techniki służące poprawie prognozowania. Po trzecie, w obszarze gospodarki światowej prowadzono analizy dotyczące międzynarodowego systemu walutowego, globalnych rynków finansowych i handlu, skutków globalnych, czynników napędzających inflację w skali międzynarodowej oraz perspektyw wzrostu gospodarczego na świecie. Po czwarte, jeśli chodzi o integrację i zarządzanie unią gospodarczą i walutową (UGW), badania koncentrowały się w dużej mierze na wpływie polityki fiskalnej na gospodarkę makroekonomiczną, w tym na wpływie programu Next Generation EU (NGEU), reformie ram budżetowych UE oraz wzajemnych zależnościach pomiędzy polityką fiskalną a inflacją, a także na interakcjach polityki pieniężnej i fiskalnej. Po piąte, w obszarze stabilności finansowej, polityki (makro)ostrożnościowej i nadzoru bankowego prace badawcze obejmowały analizę kondycji banków i instytucji niebankowych, wpływ polityki pieniężnej na rynki finansowe i stabilność finansową oraz opracowania i oceny polityki ostrożnościowej. Badania w dziedzinie nadzoru bankowego koncentrowały się w szczególności na skuteczności nadzoru i wpływie regulacji klimatycznych na zachowanie banków. W roku 2024 kontynuowano badania nad cyfrowymi walutami banku centralnego, koncentrując się na konsekwencjach szerokiego zakresu cech konstrukcyjnych (np. wynagrodzenia, utrzymywania limitów kwotowych i prywatności).

Szybki rozwój sztucznej inteligencji wymusił konieczność podjęcia przez EBC prac badawczych mających na celu lepsze zrozumienie wpływu sztucznej inteligencji na gospodarkę i kształtowanie polityki. Obszarem, który był przedmiotem szczególnej uwagi w 2024, było wykorzystanie technik sztucznej inteligencji do analizy ekonomicznej, takich jak prognozy gospodarcze i analiza komunikacji banku centralnego. W ramach badań analizowano wykorzystanie technik uczenia maszynowego w prognozowaniu inflacji. Takie techniki mogą pomóc uwzględniać konkretną dynamikę gospodarczą, a tym samym poprawić prognozy w okresach zawirowań. W ramach innych badań wykorzystano wskaźniki nastrojów wynikające z analizy językowej informacji generowanych przez duże modele językowe (LLM) do krótkoterminowego prognozowania aktywności gospodarczej^[85]. Jeśli chodzi o komunikację z bankami centralnymi, w celu zbadania, w jaki sposób sprawozdania EBC wpływają na rynki finansowe, zwłaszcza w okresach niepewności gospodarczej, wykorzystano analizę tekstową wygenerowaną przez LLM. Badanie to pozwala uzyskać wgląd w to, w jaki sposób nastroje, które poznano dzięki komunikacji banku centralnego mogą przyczynić się do lepszego zrozumienia oczekiwań rynku co do inflacji i stóp procentowych^[86].

Poziom badań w EBC w roku 2024 był nadal wysoki. Ogółem eksperci EBC opublikowali 124 artykuły w serii Working Paper Series EBC i 12 artykułów w Biuletynie Naukowym. Wiele z opracowań roboczych zamieszczono w czasopismach akademickich innych niż publikacje EBC.

9 Działania i obowiązki prawne

Niniejszy rozdział przedstawia orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w sprawach związanych z EBC, informacje na temat opinii EBC oraz przypadków nieprzestrzegania obowiązku konsultowania z EBC projektów aktów prawnych z zakresu jego kompetencji. Ponadto omawia on monitorowanie przez EBC przestrzegania zakazu finansowania ze środków banku centralnego i zakazu uprzywilejowanego dostępu.

9.1 Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dotyczące EBC

W czerwcu 2024 Sąd Unii Europejskiej oddalił skargę o odszkodowanie złożoną przez akcjonariuszy Banca Carige (T‑134/21, Malacalza Investimenti i Malacalza przeciwko EBC), którzy wystąpili o rekompensatę za rzekomą szkodę, którą ich zdaniem ponieśli na skutek działań podejmowanych przez EBC w kontekście sprawowania przez niego funkcji nadzorczych nad przedmiotowym bankiem w latach 2014–2019. W wyroku tym Sąd w szczególności stwierdził, że EBC, wykonując uprawnienia nadzorcze, realizuje publiczny interes związany z właściwym funkcjonowaniem i stabilnością rynków. Odpowiedzialność pozaumowna EBC za działania i zaniechania związane z realizowaniem uprawnień nadzorczych jest zatem ograniczona, ponieważ wymagałaby naruszenia porządku prawnego mającego na celu przyznawanie praw osobom fizycznym. Jednocześnie Sąd uznał, zgodnie z obowiązującym orzecznictwem, że naruszenie ogólnych zasad prawa – na przykład zasady dobrej administracji – może potencjalnie prowadzić do powstania odpowiedzialności pozaumownej. W przedmiotowej sprawie Sąd stwierdził jednak, że nie doszło do naruszenia. Omawiana sprawa stworzyła TSUE pierwszą okazję do oceny zasadności skargi o odszkodowanie z tytułu działań nadzorczych EBC. Odwołanie jest obecnie w toku (sprawa C‑557/24 P, Malacalza Investimenti i Malacalza przeciwko EBC).

W czerwcu 2024 Sąd oddalił 7 skarg wniesionych przez nadzorowane banki^[87] wnioskujące o stwierdzenie nieważności wymogu odliczenia oraz związanego z nim wymogu sprawozdawczości nałożonego w związku z nieodwołalnymi zobowiązaniami płatniczymi nadanymi krajowym systemom gwarancji depozytów i jednolitemu funduszowi restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w ramach ich składek ex ante. EBC nałożył te środki w ramach filaru II, żeby pokryć ryzyko przeszacowania pozycji kapitałowej banku, wywołane nieuwzględnieniem straty ekonomicznej wynikającej z transferu zabezpieczenia nieodwołalnych zobowiązań płatniczych, które nie mogło być dłużej wykorzystywane do bieżącego pokrywania strat. EBC nałożył te środki zgodnie z nową metodologią mającą na celu uwzględnienie wyroków Sądu z roku 2020 unieważniających decyzje nakładające te same środki z powodu braku indywidualnej oceny sposobu zarządzania zidentyfikowanym ryzykiem i jego pokrycia przez rozwiązania wdrożone przez banki oraz posiadany przez nie kapitał i płynność. Te nowe decyzje EBC zostały zatem przyjęte z większą motywacją do lepszego odzwierciedlenia przeprowadzonej oceny indywidualnej. Zostały one podtrzymane przez Sąd w wyżej wymienionych siedmiu wyrokach, potwierdzających, że EBC prawidłowo zastosował art. 16 rozporządzenia w sprawie jednolitego mechanizmu nadzorczego^[88], oceniając, czy banki były narażone na niewystarczająco pokryte ryzyko i nakładając środek na jego pokrycie. Od poszczególnych wyroków odwołały się 4 spośród 7 banków, i ich odwołania oczekują obecnie na rozstrzygnięcie w TSUE.

W listopadzie 2024 TSUE (piąta izba) wydał orzeczenie w trybie prejudycjalnym na wniosek złożony przez federalny sąd administracyjny Niemiec (połączone sprawy C-758/22 i C-759/22). W tej sprawie sąd odsyłający dążył do wyjaśnienia, czy kilka instytucji oferujących pracownicze ubezpieczenia wzajemne w Niemczech było funduszami emerytalno-rentowymi w rozumieniu rozporządzenia Europejskiego Banku Centralnego (UE) 2018/231 z 26 stycznia 2018 w sprawie wymogów sprawozdawczości statystycznej w odniesieniu do funduszy emerytalno-rentowych, a tym samym podlegało wymogom sprawozdawczości statystycznej EBC. Wnioskodawcy argumentowali, że są funduszami zabezpieczenia społecznego i w związku z tym nie podlegają wymogom sprawozdawczym EBC. Trybunał uznał, że wnioskodawców można sklasyfikować jako fundusze emerytalno-rentowe, gdyż ich działalność spełnia 4 kryteria wymagane, aby być zaklasyfikowanym do tego sektora. Podsumowując, a) ich funkcją było oferowanie świadczeń z tytułu ryzyka związanego z przejściem na emeryturę, śmiercią i inwalidztwem; b) miały autonomię zarządzania i prowadziły pełen zestaw ksiąg rachunkowych; c) ogromna większość ich członków była zobowiązana do przystąpienia do instytucji ubezpieczeń wzajemnych, które nie były co do zasady uprawnione do świadczenia swoich usług na rzecz innych osób; oraz d) usługi nie były gwarantowane przez państwo i zależały od wysokości wpłaconych składek oraz powodzenia instytucji ubezpieczeń wzajemnych w zarządzaniu ich aktywami. Ta sprawa jest ważna, ponieważ potwierdza, że EBC ma prawo zbierać informacje statystyczne na temat działalności finansowej wnioskodawców jako funduszy emerytalno-rentowych. Jako że fundusze emerytalno-rentowe pełnią ważną rolę w gospodarce strefy euro, informacje te są potrzebne do wykonywania zadań Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC), szczególnie w zakresie polityki pieniężnej.

9.2 Opinie EBC i przypadki naruszenia obowiązku zasięgania opinii

Art. 127 ust. 4 i art. 282 ust. 5 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej stawiają wymóg zasięgania opinii EBC w sprawie każdego projektowanego aktu UE lub projektu regulacji krajowych w dziedzinach podlegających jego kompetencji. Wszystkie wydane przez EBC opinie są publikowane na stronie internetowej EUR-Lex.

W 2024 odnotowano 9 oczywistych i ważnych przypadków nieprzestrzegania obowiązku zasięgania opinii EBC na temat projektów aktów prawnych. Pięć przypadków nieprzestrzegania dotyczyło aktów prawnych Unii, zaś 4 przypadki dotyczyły przepisów krajowych. EBC wydał opinie z inicjatywy własnej w siedmiu przypadkach. W dwóch przypadkach wydano pismo w sprawie nieprzestrzegania.

Pierwszy przypadek unijny dotyczył propozycji UE w sprawie dyrektywy dotyczącej alternatywnych funduszy inwestycyjnych (alternative investment funds, AIF). Ten przypadek uważa się za oczywisty i ważny, ponieważ dotyczy on dostępu ESBC do szczegółowych danych na temat sektora AIF, a także wymogów statystycznych EBC w odniesieniu do tego sektora. Drugi przypadek unijny dotyczył rozporządzenia w sprawie ustanowienia Urzędu ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowaniu Terroryzmu (AMLA). Przypadek ten uważa się za oczywisty i ważny, ponieważ obejmuje przepisy dotyczące współpracy pomiędzy AMLA a EBC. Trzeci przypadek unijny dotyczył dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. Przypadek ten uważa się za oczywisty i ważny ze względu na konieczność uzyskania przez EBC dostępu do świadectw charakterystyki energetycznej. Czwarty przypadek unijny dotyczył dyrektywy w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju. Przypadek ten uważa się za oczywisty i ważny ze względu na jego znaczenie dla zarządzania przez banki ryzykiem z zakresu ochrony środowiska, polityki społecznej i ładu korporacyjnego (ESG) oraz potrzebę zapewnienia koordynacji i wymiany informacji między wszystkimi zainteresowanymi organami^[89]. Piąty przypadek unijny dotyczył rozporządzenia w sprawie przejrzystości i rzetelności ratingów ESG. Przypadek ten uznano za oczywisty i ważny, ponieważ dotyczy on niezależnej oceny przez Eurosystem jego wymogów dotyczących zabezpieczeń.

Pierwszy krajowy przypadek nieprzestrzegania dotyczy bułgarskich przepisów dotyczących banku centralnego Bułgarii. Przypadek ten uważa się za oczywisty i ważny, ponieważ czasowe mianowanie prezesa lub wiceprezesów banku centralnego Bułgarii na tymczasowego premiera wiąże się z istotnymi kwestiami dotyczącymi niezależności banku centralnego Bułgarii. Drugi przypadek dotyczy greckiej ustawy przenoszącej pozostałe udziały państwa w bankach greckich do innego podmiotu publicznego. Przypadek ten uważa się za oczywisty i ważny, ponieważ ustawa ta wywiera wpływ na greckie instytucje kredytowe podlegające bezpośredniemu nadzorowi EBC. Trzeci przypadek dotyczy węgierskiej ustawy, zgodnie z którą Magyar Nemzeti Bank został objęty zakresem ustawy o cyberbezpieczeństwie. Przypadek ten uważa się za oczywisty i ważny z uwagi na jego wpływ na niezależność banku centralnego Węgier. Czwarty przypadek dotyczy maltańskiej ustawy wpływającej na wynagrodzenie prezesa i wiceprezesów banku centralnego Malty. Przypadek ten uważa się za oczywisty i ważny z uwagi na jego wpływ na niezależność banku centralnego Malty.

Europejski Bank Centralny wydał 4 opinie na temat unijnych wniosków ustawodawczych obejmujących a) usługi płatnicze i usługi związane z pieniądzem elektronicznym, b) porozumienia monetarne z państwami trzecimi wykorzystującymi euro, c) wymogi sprawozdawcze w dziedzinach usług finansowych i wsparcia inwestycji oraz d) ramy dostępu do danych finansowych.

Europejski Bank Centralny wydał 38 opinii na temat projektów krajowych aktów prawnych. Opinie w sprawie krajowych aktów prawnych często obejmują więcej niż jeden temat. EBC przyjął:
- 10 opinii na temat dostępu do gotówki;
- 6 opinii dotyczących krajowych banków centralnych (KBC);
- 5 opinii dotyczących kwestii związanych z Międzynarodowym Funduszem Walutowym (MFW);
- 4 opinie dotyczące podatków od banków specjalnego przeznaczenia lub podatków od transakcji finansowych;
- 2 opinie dotyczące cyberbezpieczeństwa;
- 2 opinie dotyczące sankcji międzynarodowych;
- opinię dotyczącą wprowadzenia euro;
- opinię dotyczącą nadzoru nad systemem płatniczym;
- opinię dotyczącą wymogów utrzymywania rezerwy obowiązkowej;
- opinię dotyczącą kryptoaktywów;
- opinię dotyczącą pomocy dla kredytobiorców;
- opinię dotyczącą restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji kontrahentów centralnych;
- opinię dotyczącą stosowania wymogów rejestracji działalności lobbyingowej wobec urzędników KBC;
- opinię dotyczącą udzielania awaryjnego wsparcia płynnościowego przez KBC;
- opinię dotyczącą sprawozdawczości w zakresie statystyki płatności;
- opinię dotyczącą krajowej rady ds. stabilności finansowej.

9.3 Przestrzeganie zakazu finansowania ze środków banku centralnego i uprzywilejowanego dostępu

Zgodnie z art. 271 lit. d) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej zadanie monitorowania krajowych banków centralnych (KBC) państw członkowskich UE w zakresie przestrzegania zakazów określonych w art. 123 i 124 Traktatu oraz w rozporządzeniach Rady (WE) nr 3603/93 i 3604/93 powierzono Europejskiemu Bankowi Centralnemu. Art. 123 zabrania EBC i krajowym bankom centralnym udzielania kredytów w rachunku bieżącym i wszelkich innych rodzajów kredytu instytucjom rządowym bądź instytucjom i organom UE, a także nabywania na rynku pierwotnym instrumentów dłużnych emitowanych przez te instytucje. Art. 124 zakazuje podejmowania jakichkolwiek działań, które nie wynikają z przesłanek ostrożnościowych, a które umożliwiałyby instytucjom rządowym oraz instytucjom i organom UE uprzywilejowany dostęp do instytucji finansowych. Komisja Europejska, równolegle z Radą Prezesów EBC, monitoruje przestrzeganie powyższych postanowień przez państwa członkowskie UE.

Europejski Bank Centralny monitoruje także dokonywane przez KBC państw UE na rynku wtórnym zakupy instrumentów dłużnych emitowanych przez krajowy sektor publiczny, sektor publiczny innych państw członkowskich UE oraz instytucje i organy UE. Zgodnie z preambułą rozporządzenia Rady (WE) nr 3603/93 nabycie instrumentów dłużnych sektora publicznego na rynku wtórnym nie może być wykorzystane do obejścia celu art. 123 Traktatu.

Monitorowanie prowadzone przez EBC w roku 2024 potwierdziło, że art. 123 i 124 Traktatu były na ogół respektowane.

Europejski Bank Centralny będzie kontynuował monitorowanie zaangażowania banku centralnego Węgier w Giełdę Papierów Wartościowych w Budapeszcie, gdyż zakup większościowego pakietu udziałów w tej giełdzie przez bank centralny Węgier w 2015 wciąż może budzić obawy co do finansowania ze środków banku centralnego.

Finansowania przez KBC zobowiązań wobec Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW) spoczywających na sektorze publicznym nie uważa się za finansowanie ze środków banku centralnego, pod warunkiem że prowadzi ono do powstania należności zagranicznych mających wszystkie cechy aktywów rezerwowych. Jednak darowizny finansowe przekazane w poprzednich latach przez banki centralne Belgii i Francji poprzez MFW na pomoc w spłacie zobowiązań głęboko zadłużonych krajów ubogich nie doprowadziły do powstania należności zagranicznych, a zatem wciąż wymagają działań naprawczych.

Finansowanie przez bank centralny Hiszpanii hiszpańskiej jednostki analityki finansowej (Servicio Ejecutivo de la Comisión de Prevención del Blanqueo de Capitales e Infracciones Monetarias – Sepblac) nie jest zgodne z zakazem finansowania ze środków banku centralnego zawartym w art. 123, ponieważ Sepblac jest organem sektora publicznego. W konsekwencji ustalenia dotyczące Sepblac należy zrewidować w celu zapewnienia przestrzegania przedmiotowego zakazu.

10 EBC w kontekście unijnym i międzynarodowym

W roku 2024 EBC kontynuował otwarty dialog ze swoimi kontrahentami europejskimi i międzynarodowymi. Współpraca między EBC a Parlamentem Europejskim stanowi zasadniczy element zakresu odpowiedzialności EBC. EBC odbywał regularne wysłuchania i prowadził wymianę korespondencji z Komisją Gospodarczą i Monetarną Parlamentu Europejskiego (ECON). Dodatkowo EBC współpracował z ECON przy bieżących pracach dotyczących cyfrowego euro. W wymiarze międzynarodowym EBC współpracował z partnerami z grupy G20, podkreślając potrzebę wzmocnienia odporności zarówno sektora bankowego, jak i pozabankowego sektora finansowego oraz przyspieszenia realizacji uzgodnionych planów działania grupy G20 i pakietu Bazylea III. EBC uczestniczył również w dyskusjach dotyczących polityki banków centralnych w Międzynarodowym Funduszu Walutowym (MFW), w tym w odniesieniu do polityki kredytowej MFW i instrumentów kredytowych dla wschodzących gospodarek rynkowych i krajów o niskich dochodach.

10.1 Odpowiedzialność EBC

Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) zapewnia EBC niezależność, dzięki której może on realizować swój mandat na rzecz stabilności cen bez ingerencji politycznej. Niezależności tej towarzyszy obowiązek ponoszenia odpowiedzialności za swoje działania przed Parlamentem Europejskim, organem reprezentującym obywateli Unii Europejskiej. Praktyki EBC w zakresie odpowiedzialności, oparte na art. 284 ust. 3 TFUE, umożliwiają dwukierunkowy dialog między EBC i Parlamentem Europejskim. Pozwala to EBC na wyjaśnianie swojej polityki i decyzji oraz wysłuchiwanie obaw wybranych przedstawicieli społeczeństwa. Ponadto kontrola sądowa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej uzupełnia ramy rozliczalności EBC.

W czerwcu 2024 obywatele Unii wybrali nowy Parlament Europejski, który miał przerwę w obradach od końca kwietnia do początku lipca. W związku z tym prezes EBC wzięła udział w trzech regularnych wysłuchaniach przed komisją ECON – jednym w lutym z ustępującą komisją i w dwóch w drugiej połowie roku z nowo wybranymi deputowanymi. Prezes wzięła także udział w debacie plenarnej na temat Raportu rocznego EBC za rok 2022. Działania te ułatwiły wymianę poglądów na temat kluczowych decyzji dotyczących polityki pieniężnej i innych aspektów bankowości centralnej. W kwietniu wiceprezes EBC przedstawił również Komisji ECON Raport roczny EBC za rok 2023. Ponadto w kwietniu EBC opublikował swoją opinię na temat rezolucji Parlamentu Europejskiego w sprawie Raportu rocznego za rok 2022.

W ciągu roku EBC odpowiedział na 12 pisemnych interpelacji posłów do Parlamentu Europejskiego. Pytania te dotyczyły m.in. polityki pieniężnej, perspektyw gospodarczych, cyfrowego euro i aspektów instytucjonalnych EBC. Po wyborze nowego Parlamentu we wrześniu odbyła się sesja wprowadzająca na temat EBC, której celem było zapoznanie pracowników Parlamentu z działalnością EBC i jego obowiązkami w zakresie rozliczalności. W listopadzie 2024 delegacja Komisji ECON, w skład której weszło kilku nowych posłów do Parlamentu Europejskiego, wzięła udział w dorocznej wizycie w siedzibie EBC we Frankfurcie nad Menem.

W 2024 EBC kontynuował ścisłą współpracę z Parlamentem Europejskim dotyczącą etapu przygotowań do wprowadzenia cyfrowego euro. Członek Zarządu Piero Cipollone wziął udział w dwóch wysłuchaniach przed komisją ECON, przedstawiając aktualne informacje na temat postępów projektu cyfrowego euro^[90]. Ponadto przewodniczący ECON i członkowie Komitetu byli na bieżąco informowani za pośrednictwem powiadomień o wszystkich najważniejszych wydarzeniach dotyczących cyfrowego euro. EBC uczestniczył również w spotkaniach organizowanych przez posłów do Parlamentu Europejskiego, poświęconych różnym aspektom projektu cyfrowego euro.

Standardowe badanie Eurobarometru z jesieni 2024 wykazało, że 81% respondentów w strefie euro popiera wspólną walutę, co stanowi nowy historyczny rekord. Ponadto 51% respondentów ze strefy euro wyraziło zaufanie do EBC, co oznacza najwyższy poziom od jesieni 2009 i wzrost o 8 pkt proc. w porównaniu z tym samym okresem w 2023. EBC jest nadal zaangażowany w aktywny udział w konstruktywnym dialogu z Parlamentem Europejskim i obywatelami strefy euro. Wyjaśniając swoje decyzje, odpowiadając na obawy opinii publicznej i prowadząc otwarty dialog, EBC dąży do wzmocnienia zaufania i zapewnienia skutecznego wypełniania swoich obowiązków w zakresie rozliczalności.

10.2 Współpraca międzynarodowa

G20

Podczas brazylijskiej prezydencji w G20 w roku 2024, pomimo złagodzenia presji inflacyjnej i wzrostu globalnej odporności gospodarek, światowa gospodarka nadal borykała się z poważnymi wyzwaniami związanymi z wojną Rosji z Ukrainą i eskalacją konfliktów na Bliskim Wschodzie. Pomimo napięć geopolitycznych prezydencja brazylijska z powodzeniem rozwijała współpracę wielostronną, osiągając porozumienie w sprawie komunikatów na lipcowych i październikowych spotkaniach ministrów finansów i prezesów banków centralnych grupy G20 oraz w sprawie deklaracji przywódców z Rio de Janeiro w listopadzie. Priorytety koncentrowały się na nierównościach, zmianach klimatycznych, zrównoważonym rozwoju, zwiększeniu roli wielostronnych banków rozwoju, stabilności finansowej i międzynarodowej współpracy podatkowej. Przyjęto plan działań grupy G20 na rzecz lepszych, większych i skuteczniejszych wielostronnych banków rozwoju. EBC z zadowoleniem przyjął uznanie przez prezydencję brazylijską roli Rady Stabilności Finansowej (FSB) w procesie regulacji sektora bankowego i pozabankowego sektora finansowego, podkreślając potrzebę wdrożenia a) planu działania G20 i zaleceń FSB dotyczących kryptoaktywów; b) planu działania G20 dotyczącego płatności transgranicznych; c) pakietu Bazylea III; oraz d) zaleceń FSB dotyczących pozabankowych pośredników finansowych. EBC podkreślił również znaczenie regulacji innowacyjnych technologii, takich jak sztuczna inteligencja i tokenizacja, w celu zapewnienia, aby wynikające z nich korzyści były poparte solidnymi ramami regulacyjnymi.

Zagadnienia polityki pieniężnej związane z MFW oraz międzynarodową architekturą finansową

Europejski Bank Centralny nadal odgrywał aktywną rolę w dyskusjach dotyczących międzynarodowego systemu walutowego i finansowego toczących się w ramach MFW^[91] i na innych forach. W roku 2024 MFW podjął istotne kroki w celu dalszego wspierania gospodarek wschodzących i krajów o niskich dochodach.

W październiku MFW powitał nowego 25. przewodniczącego Rady Wykonawczej. Nowy przewodniczący, wraz z dwoma innymi przewodniczącymi, reprezentuje Afrykę Subsaharyjską, wzmacniając głos i reprezentację tego regionu. MFW przeprowadził również reformę swojego systemu opłat i dopłat w celu znacznego obniżenia kosztów pożyczek dla potrzebujących krajów członkowskich, przy jednoczesnym zabezpieczeniu swojej zdolności finansowej. W odniesieniu do krajów o niskich dochodach, MFW określił strategię mającą na celu zapewnienie stabilności funduszu powierniczego na rzecz ograniczania ubóstwa i wzrostu gospodarczego (PRGT), częściowo poprzez uzgodnienie pakietu wieloletnich reform polityki i finansowania zabezpieczającego środki umożliwiające dalsze udzielanie pożyczek przez MFW na preferencyjnych warunkach. Ponadto przeprowadzono pierwszy okresowy przegląd funduszu powierniczego na rzecz odporności i zrównoważonego rozwoju (RST). Fundusz ten pomaga krajom o niskich dochodach i podatnym na zagrożenia krajom o średnich dochodach we wzmacnianiu ich odporności makroekonomicznej na zmiany klimatu i przyszłe pandemie, przyczyniając się tym samym do zwiększenia stabilności bilansu płatniczego w przyszłości. Państwa członkowskie UE i ich banki centralne wnoszą istotny wkład zarówno w PRGT, jak i RST. Wkład banków centralnych UE można wykorzystać tylko pod warunkiem, że wynikające z niego roszczenie wobec funduszu powierniczego ma status aktywów rezerwowych, co wyklucza wniesienie wkładu w formie dotacji lub darowizn. Ponadto EBC kontynuował wspieranie inicjatyw międzynarodowych mających na celu pomoc podatnym na zagrożenia krajom w pokonywaniu trudności z obsługą zadłużenia, w szczególności ulepszenie wspólnych ram postępowań oddłużeniowych grupy G20 oraz inicjatywa MFW i Banku Światowego pomocy krajom doświadczającym problemów z płynnością, których zadłużenie jest stabilne.

Po trzech latach od ostatniego ogólnego przydziału specjalnych praw ciągnienia (SDR) przez MFW w roku 2021 EBC i krajowe banki centralne Eurosystemu dokonały przeglądu swoich dobrowolnych umów handlowych (VTA) zawartych z MFW^[92]. W listopadzie Rada Prezesów EBC stwierdziła, że obecne VTA Eurosystemu są odpowiednie, włączając w to ich zakresy handlowe.

11 Promowanie dobrego zarządzania i zrównoważonego podejścia do zagadnień społecznych i środowiskowych

Europejski Bank Centralny prowadzi ważne działania związane z zagadnieniami środowiskowymi, społecznymi i ładem korporacyjnym (ESG). Jako instytucja publiczna EBC odpowiada przed obywatelami Unii Europejskiej i wybranymi przez nich urzędnikami. Odpowiedzialność ta obejmuje skuteczną komunikację i zaangażowanie różnych grup odbiorców, utrzymywanie najwyższych standardów etycznych i przejrzystości, wzmacnianie pozycji pracowników przy jednoczesnym promowaniu ich dobrostanu oraz ocenę skutków i zagrożeń związanych z klimatem i środowiskiem. W roku 2024 zrealizowano kilka celów wyznaczonych w planie EBC na rzecz klimatu i środowiska.

11.1 Aktualizacja kwestii środowiskowych, społecznych i związanym z zarządzaniem

Niniejszy przegląd najważniejszych zmian w zakresie ESG w roku 2024 uzupełniają informacje zawarte w innych podrozdziałach niniejszego Raportu rocznego oraz dodatkowe informacje dostępne na stronie internetowej EBC (tabela 11.1).

W podrozdziałach 11.2 i 11.3 opisano szczegółowo, w jaki sposób EBC realizował w 2024 najważniejsze inicjatywy mające na celu ciągłe wzmacnianie jego ram zarządzania jako instytucji europejskiej, przy jednoczesnym promowaniu przejrzystości i współpracy z obywatelami. W podrozdziale 11.2 przedstawiono, w jaki sposób EBC ściśle współpracuje z innymi instytucjami na szczeblu europejskim i międzynarodowym w celu wzmocnienia etyki, uczciwości i dobrego postępowania, reagując w ten sposób również na zwiększone zainteresowanie opinii publicznej tymi kwestiami. W podrozdziale 11.3 przedstawiono inicjatywy wdrożone przez EBC w celu wzmocnienia jego działań informacyjnych oraz zwiększenia ich przejrzystości i dostępności dla opinii publicznej. W podrozdziale 11.4 przedstawiono przegląd strategii dotyczących pracowników oraz dane na temat sposobów wspierania przez EBC otwartej kultury pracy i rozwoju kariery, a także aktualizacje działań na rzecz różnorodności i włączenia społecznego, w których przedstawiono najważniejsze zmiany, jakie zaszły w 2024. Wreszcie w podrozdziale 11.5 omówiono prace EBC na temat zagadnień związanych z klimatem i środowiskiem oraz podano szczegółowe informacje na temat bardziej specjalistycznych publikacji w tej dziedzinie.

Ryzyka ESG są oceniane w ramach stosowanych przez EBC zasad zarządzania ryzykiem finansowym i niefinansowym. Opisano je w rozdziale na temat zarządzania ryzykiem w Rocznym sprawozdaniu finansowym EBC za rok 2024. Jednym z elementów tych zasad jest klimatyczny test warunków skrajnych bilansu Eurosystemu^[93], w ramach którego EBC ocenia wrażliwość profilu ryzyka finansowego Eurosystemu na zmiany klimatyczne. Pierwszy klimatyczny test warunków skrajnych został przeprowadzony w 2022 i od tego czasu stał się regularną praktyką, a nowy test zostanie przeprowadzony w roku 2024.

11.2 Wzmocnienie etyki i uczciwości

Biuro ds. Zgodności i Ładu Wewnętrznego (CGO) w EBC odpowiada za określenie zasad etyki i zarządzania zgodnie z najwyższymi standardami postępowania oraz za monitorowanie ich przestrzegania.

W roku 2024, w celu wsparcia krajowych banków centralnych i właściwych organów krajowych w zakresie wdrażania Wytycznych dotyczących etyki, Komitet ds. Etyki i Zgodności przedstawił wytyczne w sprawach związanych z ograniczeniami prywatnych transakcji finansowych oraz konfliktami interesów w odniesieniu do działalności zewnętrznej i urlopów bezpłatnych. Ponadto, w celu uzyskania maksymalnych korzyści i wiedzy wynikającej z różnorodności perspektyw, Komitet zorganizował sesje tematyczne z udziałem prelegentów zewnętrznych, w których wzięli udział uczestnicy z około 50 różnych instytucji i organizacji publicznych. Z okazji Światowego Dnia Etyki Komitet opublikował plakat z tekstem „Etyka: nasz wspólny kompas” we wszystkich językach urzędowych UE, podkreślając wspólne zobowiązania.

Na szczeblu europejskim EBC wraz z innymi instytucjami europejskimi dążył do przyjęcia porozumienia międzyinstytucjonalnego ustanawiającego Urząd ds. Etyki UE. Podpisanie tego porozumienia jest dużym osiągnięciem i ma zasadnicze znaczenie dla wspierania wspólnej kultury dobrego postępowania wśród instytucji europejskich. Na poziomie międzynarodowym EBC był aktywnie zaangażowany w wymianę wiedzy i najlepszych praktyk w ramach globalnej Sieci Etyki Organizacji Wielostronnych (ENMO), zarówno poprzez pełnienie funkcji wiceprzewodniczącego sieci, jak i poprzez swój udział w posiedzeniach, grupach roboczych i dorocznej konferencji organizowanej przez Światową Organizację Zdrowia, wzmacniając w ten sposób współpracę na poziomie globalnym.

Utrzymanie świadomości etyki i uczciwości pozostało kluczowym priorytetem w 2024. Oprócz programów dla nowych pracowników CGO skoncentrowało się na organizacji szkoleń zaprojektowanych i dostosowanych do konkretnych funkcji biznesowych, a także sesji dokształcających na temat zasad obowiązujących w prywatnych transakcjach finansowych. Z okazji Światowego Dnia Etyki zorganizowano także kilka inicjatyw informacyjnych, w tym stoiska i quiz dla wszystkich pracowników EBC. CGO kontynuowało działania na rzecz cyfryzacji, aby ułatwić pracownikom dostęp do porad z zakresu etyki, np. za pośrednictwem urządzeń mobilnych EBC. Ponadto proces składania deklaracji o braku konfliktu interesów przez urzędników EBC wysokiego szczebla został zdigitalizowany, co umożliwiło szybsze i sprawniejsze składanie deklaracji.

Inicjatywy mające na celu podnoszenie świadomości i ciągłe starania na rzecz opracowania intuicyjnych narzędzi cyfrowych doprowadziły do zauważalnego wzrostu liczby wniosków o udzielenie porady w zakresie etyki zawodowej – z 2767 w roku 2023 do 3070 w roku 2024 (wykres 11.1). Coroczne kontrole zgodności organizowane przez CGO w 2024 ponownie potwierdziły, że pracownicy EBC i urzędnicy wysokiego szczebla ogólnie przestrzegają zasad dotyczących prywatnych transakcji finansowych.

Wykres 11.1

Przegląd wniosków o doradztwo otrzymanych od pracowników EBC w 2024

Niezależny Komitet ds. Etyki EBC – wraz z Komitetem ds. Audytu EBC – uzupełnia strukturę zarządzania EBC. Komitet ten doradza urzędnikom wysokiego szczebla EBC w kwestiach etycznych, głównie dotyczących działalności prywatnej i pracy zarobkowej po ustaniu zatrudnienia w EBC, a także ocenia ich deklaracje o braku konfliktu interesów. Ponadto Komitet monitoruje europejskie i międzynarodowe zmiany w dziedzinie etyki i dobrego postępowania. W roku 2024 Komitet przeprowadził przegląd przestrzegania zasad dotyczących prywatnych transakcji finansowych przez urzędników EBC wysokiego szczebla za pomocą deklaracji o braku konfliktu interesów i wydał 34 opinie na różne tematy, w tym 10 opinii w sprawie ograniczeń po ustaniu zatrudnienia (kilka z tych opinii zawierało one zalecenia dotyczące przestrzegania okresów karencji). Opinie Komitetu ds. Etyki są publikowane na stronie internetowej EBC po upływie 6 miesięcy od daty ich wydania.

11.3 Komunikacja i przejrzystość polityki EBC

Ze względu na dalszy spadek inflacji w 2024 i jej zbliżenie się do celu 2% w 2025, politykę EBC wspierała stabilność oczekiwań inflacyjnych. Badania coraz częściej pokazują, że oczekiwania konsumentów i przedsiębiorstw mają co najmniej takie samo znaczenie dla transmisji polityki pieniężnej, jak oczekiwania rynków finansowych. W celu skutecznego kształtowania oczekiwań EBC musi komunikować się w sposób jasny, spójny i zrozumiały.

Rok 2024 charakteryzował się zwrotem w cyklu zmian stóp procentowych. Pierwszej obniżce stóp procentowych w czerwcu 2024 towarzyszyły skoordynowane działania komunikacyjne mające na celu wyjaśnienie decyzji i prognoz dla gospodarki. Obejmowały one felietony prezes, które ukazały się w kilku mediach w całej Europie (oraz zostały opublikowane jako post na blogu EBC poświęconym przyczynom obniżki stóp), a także wywiady telewizyjne i radiowe udzielone przez członków Zarządu. Wyjaśnienie, które koncentrowało się wokół znaczenia obniżek stóp procentowych dla ludzi w ich codziennym życiu, zostało udostępnione we wszystkich językach UE i opublikowane za pośrednictwem kanałów mediów społecznościowych EBC.

Zwiększanie zasięgu

W czasie ostatniego gwałtownego wzrostu inflacji rosnące ceny stały się niezwykle istotnym problemem dla mieszkańców Europy, budząc wiele pytań i obaw. EBC kontynuował wyjaśnianie swoich działań opinii publicznej. Badania pokazują, że większość Europejczyków nadal dowiaduje się o EBC z telewizji i radia, a coraz więcej osób korzysta również z wiadomości dostępnych w internecie. W związku z tym kierownictwo EBC skoncentrowało się na telewizji, mediach społecznościowych i mediach ogólnego zainteresowania jako kanałach wyjaśniania polityki EBC i sposobów zapewniania stabilności cen z korzyścią dla wszystkich.

Przeanalizowano także inne formaty, takie jak telewizyjny film dokumentalny „zza kulis”, pokazujący, w jaki sposób podejmowane są decyzje i umożliwiający osobisty wgląd w sposób działania EBC. W celu nawiązania bezpośredniego kontaktu z obywatelami we wszystkich krajach strefy euro decydenci EBC często łączyli oficjalne wizyty z możliwością interakcji z obywatelami w takich miejscach, jak lokalne targi rolne lub szkoły i uniwersytety. Podjęto szczególne działania mające na celu dotarcie do osób, które zwykle nie mają wiedzy na temat polityki banku centralnego, poprzez wystąpienie prezes Lagarde w znanym telewizyjnym programie komediowym, aby w prosty i przystępny sposób wyjaśnić, co robi EBC, aby utrzymać ceny pod kontrolą, jak sztuczna inteligencja wpływa na gospodarkę i jak radzić sobie z większą niepewnością gospodarczą.

Chcąc przybliżyć związek między polityką pieniężną a realną działalnością gospodarczą, decydenci EBC odwiedzili przedsiębiorstwa w różnych krajach strefy euro – na przykład laboratorium obliczeń kwantowych Pasqal we Francji, dostawcę technologii i usług Bosch w Niemczech oraz port w Rotterdamie w Holandii. Wizyty te są nie tylko okazją do omówienia wpływu polityki EBC na gospodarkę i przedsiębiorstwa. Pomagają również decydentom lepiej zrozumieć wyzwania gospodarcze stojące przed firmami – na przykład wpływ regulacji i technologii na produktywność, trudności związane ze znalezieniem dobrze wyszkolonych pracowników lub wymagania związane z transformacją ekologiczną.

Europejski Bank Centralny kontynuował starania, aby odgrywać rolę dobrego obywatela instytucjonalnego Frankfurtu nad Menem i bezpośrednio współpracować z mieszkańcami. W 2024 roku Europejski Bank Centralny ponownie otworzył swoje podwoje dla zwiedzających podczas dorocznego festiwalu „Noc Muzeów”. Wziął również udział w lokalnych obchodach Europafest z okazji Dnia Europy (9 maja), prezentując tłumnie odwiedzane stoisko, a wraz z Orkiestrą Symfoniczną Radia we Frankfurcie zorganizował bardzo udany koncert Europa OpenAir concert w pobliżu siedziby EBC, w którym wzięło udział około 17 000 gości.

Zwiększanie dostępności EBC

Przez cały rok Centrum dla Zwiedzających EBC odwiedziło łącznie 21 325 osób, z czego 12 798 uczestniczyło w wycieczkach z przewodnikiem, a 8527 – w wykładach. Z uwagi na duże zainteresowanie zwiedzających architekturą głównego budynku EBC, w lipcu 2024 ponownie uruchomiono wycieczki architektoniczne z przewodnikiem, w których wzięło udział 1040 zwiedzających. Jest to zaledwie niewielka część zainteresowanych osób, ale liczba miejsc w wycieczkach jest ograniczona ze względu na limity przepustowości.

Aby ułatwić dostęp do EBC i jego polityki – w tym dostęp za pośrednictwem internetu – EBC zmodernizował strukturę swoich stron internetowych, przyjmując podejście ukierunkowane na użytkownika, aby ułatwić wyszukiwanie informacji. Ponadto utworzono nowy kanał na platformie WhatsApp, aby docierać do nowych odbiorców. Oferuje on wiadomości, quizy i inne interaktywne treści, a do końca roku 2024 zgromadził ponad 90 000 subskrybentów. Europejski Bank Centralny kontynuował również działania mające na celu wykorzystanie technologii, aby publikowane informacje były łatwe do zrozumienia. W tym celu opracowywane jest narzędzie oparte na sztucznej inteligencji, które poprawia styl pisania i coraz więcej treści wielojęzycznych jest dostarczanych z pomocą eTranslation, usługi tłumaczenia maszynowego Komisji Europejskiej.

Szczególne dni i rocznice są okazją, żeby zwrócić uwagę opinii publicznej na Europejski Bank Centralny i jego działalność, wyjaśnić, czym się zajmuje i jak jego praca wpływa na obywateli. W roku 2024 przypadała dziesiąta rocznica ustanowienia europejskiego nadzoru bankowego. Z tej okazji zmodernizowano i ulepszono eksponaty dotyczące nadzoru bankowego w Centrum dla Zwiedzających EBC. W minionym roku swoją piątą rocznicę obchodził także podcast EBC, który został uświetniony specjalnym odcinkiem #AskECB, w którym odpowiadano na pytania obywateli. Kanał LinkedIn EBC osiągnął 500 000 obserwujących.

System dostępu do informacji publicznej EBC odgrywa kluczową rolę w jego polityce przejrzystości. System ten sprzyja otwartości i wzmacnia demokratyczny mandat EBC, umożliwiając jak najszerszy dostęp do dokumentów EBC, zapewniając jednocześnie ochronę jego niezależności i skutecznego funkcjonowania.

W roku 2024 liczba wniosków o publiczny dostęp do dokumentów EBC nieznacznie wzrosła (74 wnioski) w porównaniu z rokiem 2023 (73 wnioski). Wnioski nadal dotyczyły szerokiego spektrum tematów związanych z aspektami instytucjonalnymi i zarządczymi oraz bankowością centralną i nadzorem. Podobnie jak w 2023, najwięcej wniosków dotyczyło dokumentów związanych z takimi kwestiami instytucjonalnymi jak zamówienia publiczne. Zgodnie ze zobowiązaniem EBC do zachowania przejrzystości, dokumenty opublikowane w odpowiedzi na wnioski o dostęp do informacji publicznej były zasadniczo udostępniane za pośrednictwem publicznego rejestru dokumentów EBC. Ponadto zaktualizowano przegląd tematów objętych wnioskami o dostęp do dokumentów otrzymanymi przez EBC w 2024.

W celu podniesienia świadomości na temat ram prawnych regulujących dostęp do dokumentów i promowania kultury przejrzystości w instytucji EBC zorganizował inicjatywy informacyjne skierowane do wszystkich pracowników EBC z okazji Międzynarodowego Dnia Powszechnego Dostępu do Informacji ogłoszonego przez UNESCO.

Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich nie stwierdził przypadków niewłaściwego administrowania w odniesieniu do rozpatrywania przez EBC wniosków o udzielenie dostępu do informacji publicznej.

11.4 Mobilizowanie naszych pracowników do osiągania sukcesów na rzecz Europy

W roku 2024 EBC nadal priorytetowo traktował działania na rzecz wspierania otwartej kultury pracy oraz dynamicznego, integracyjnego i wspierającego miejsca pracy, w którym każdy pracownik może się wykazać. Wprowadził kilka inicjatyw mających na celu poprawę dobrostanu, rozwój kariery oraz różnorodność i integrację. EBC rozpoczął również proces wprowadzania dynamicznych przestrzeni do pracy, nowego projektu naszych przestrzeni biurowych, który odzwierciedla zmieniający się krajobraz hybrydowej pracy zdalnej i biurowej. Nowe zasady, takie jak w pełni płatny specjalny urlop rodzicielski i wydłużony urlop dla opiekunów, podkreślają zaangażowanie EBC w promowanie sprawiedliwego środowiska pracy. Uruchomiono portal kariery wspierający rozwój pracowników, oferujący możliwości mobilności (w ramach której pracownicy mogą zmieniać stanowiska w ramach organizacji) i mentoringu. Ukierunkowanie na różnorodność i integrację jest widoczne w ambitnych celach dotyczących równości płci i inicjatywach, które odnoszą się do różnych aspektów różnorodności i integracji. Dzięki tym działaniom EBC dąży do stworzenia miejsca pracy, w którym wszyscy pracownicy czują się doceniani i mają możliwość jak najlepszego działania na rzecz przyszłości Europy.

Kultura i warunki pracy

Europejski Bank Centralny przekształca swoje miejsca pracy, aby dostosować się do hybrydowego modelu pracy zdalnej i biurowej. W 2024 podjął pierwsze kroki w kierunku wprowadzenia dynamicznych miejsc pracy, w tym współdzielenia biurek, w celu wspierania elastyczności, integracji i współpracy, przy jednoczesnej optymalizacji wykorzystania przestrzeni biurowej. Zaangażowanie pracowników ma kluczowe znaczenie dla stworzenia środowiska pracy, które wspiera różnorodność osób i sposobów pracy. Niektóre zespoły zaprojektowały już swoje nowe przestrzenie i wprowadzą się do nich w 2025.

Od 1 stycznia 2025 EBC wprowadza specjalne zasady dotyczące urlopów dla rodziców dzieci urodzonych lub adoptowanych po tej dacie. Będą oni mogli skorzystać z 40 dni dodatkowego płatnego urlopu w ciągu pierwszych trzech lat po urodzeniu lub adopcji dziecka. Środek przejściowy przyznaje 20 dni dla dzieci urodzonych lub adoptowanych od sierpnia 2022. Urlop specjalny przyznawany opiekunom został wydłużony do 10 dni rocznie. Dodatki do istniejących świadczeń podkreślają zaangażowanie EBC na rzecz równowagi między życiem zawodowym a prywatnym oraz równości płci, a także sprzyjają tworzeniu miejsca pracy sprzyjającego integracji społecznej.

Europejski Bank Centralny nadal priorytetowo traktował wsłuchiwanie się w głos pracowników, aby lepiej zrozumieć ich potrzeby. Kierując się informacjami uzyskanymi z ankiet, EBC wprowadził inicjatywy mające na celu poprawę dobrego samopoczucia i wzmocnienie kultury zgłaszania problemów. Na przykład grupy dyskusyjne pomogły lepiej zrozumieć pierwotne przyczyny i określić rozwiązania dla wyzwań związanych z dobrym samopoczuciem, kampanie komunikacyjne zwiększyły świadomość na temat elastycznych opcji pracy, a warsztaty przygotowały pracowników i menedżerów do radzenia sobie z przejawami braku szacunku.

Dodatkowo przeprowadzono przegląd ram postępowania w różnych obszarach działalności w przypadku niewłaściwego zachowania w miejscu pracy, mający na celu zapewnienie większej przejrzystości i skuteczności procedur oraz lepszej ochrony i wsparcia.

W roku 2024 zakończył się przegląd metodologii ogólnej waloryzacji wynagrodzeń (GSA). Metodologia ta określa sposób corocznej waloryzacji wynagrodzeń w EBC. Nowe podejście opiera się na danych publikowanych przez Eurostat, co gwarantuje przejrzystość i obiektywizm.

Rozwój talentów i kariery

W EBC rozwój kariery jest priorytetem, a w 2024 uruchomiono kluczową inicjatywę – nowy Portal Kariery. Stanowi on centralny punkt, w którym pracownicy mogą szukać takich możliwości jak mobilność i mentoring. Portal Kariery oferuje również nową opcję, która umożliwia pracownikom wyszukiwanie osób w organizacji, z którymi mogą zamienić się pracą, co umożliwia przeniesienie poziome, poszerzanie umiejętności i wzmacnianie sieci kontaktów zawodowych. W 2025 do Portalu Kariery zostaną dodane nowe funkcje, takie jak możliwość zapoznania się z życiem zawodowym kolegów poprzez naukę polegającą na przyglądaniu się pracy bardziej doświadczonego pracownika, czyli tzw. job shadowing. W ciągu pierwszych 6 tygodni od uruchomienia Portalu Kariery skorzystało z niego 1207 pracowników.

W zakresie mobilności, w szóstej edycji Programu Schumana uruchomionej w 2024 zaoferowano 39 projektów w formie możliwości oddelegowania, pozwalających na wymiany pracowników między EBC, właściwymi organami krajowymi (NCA) i krajowymi bankami centralnymi (KBC). Pracownicy EBC nadal uczestniczyli w wymianie z kilkoma właściwymi organami krajowymi i instytucjami europejskimi w ramach specjalnego programu wymiany dla Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego (SSM). Na koniec 2024 obowiązywało 7 umów wymiany z czterema właściwymi organami krajowymi (Banca d'Italia, De Nederlandsche Bank, Banco de España i ACPR) oraz trzema agencjami (Jednolitą Radą ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji, Europejskim Bankiem Inwestycyjnym i Europejskim Urzędem Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych).

Nasze środowisko pracy zmienia się i stawia przed nami nowe wyzwania w coraz szybszym tempie. Rozwijanie i zdobywanie nowych umiejętności mają kluczowe znaczenie zarówno dla rozwoju osobistego, jak i sukcesu organizacji. W roku 2024 program edukacyjny koncentrował się na sztucznej inteligencji (AI), zagrożeniach klimatycznych i przywództwie. W obszarze AI skoncentrowano się na podnoszeniu świadomości i wzmacnianiu zainteresowań: pracownicy byli zachęcani do odkrywania, czym jest AI i do rozpoczęcia testowania technologii i narzędzi. Program edukacyjny dotyczący zagrożeń klimatycznych umożliwił pracownikom ESBC i SSM zrozumienie wpływu na system finansowy. Inicjatywy na rzecz rozwoju przywództwa obejmowały ocenę 360 stopni dla wszystkich poziomów przywództwa oraz, po raz pierwszy, specjalny program rozwoju dla kierowników zespołów.

Różnorodność i integracja

W EBC pielęgnowanie kultury różnorodności, integracji i przynależności wymaga wspólnych działań. Nasi sponsorzy główni ds. różnorodności i integracji (R&I) zapewniają wsparcie przywódcze i nadają wagę temu tematowi, natomiast ambasadorzy R&I promują różnorodność i integrację w obszarach biznesowych, wraz z sześcioma sieciami R&I, które wzmacniają głosy słabiej reprezentowanych grup. Poprzez włączenie perspektywy R&I do projektowania polityki i umożliwienie prowadzenia otwartego dialogu w banku, doradca R&I i zespół HR jednoczą te wysiłki. W celu wykorzystania naszych wspólnych doświadczeń i wiedzy w zakresie R&I, sieć R&I ESBC i SSM spotyka się regularnie, przybliżając nasze instytucje do odwzorowania i osiągania coraz lepszych wyników dla obywateli, którym służy EBC.

Dążąc do zapewnienia równości płci, EBC wprowadził ambitne cele w zakresie równości płci i towarzyszące im działania. W roku 2024 kobiety stanowiły 33,3% pracowników na stanowiskach kierowniczych (kategorie zaszeregowania I-L) i 37,3% na wyższych stanowiskach kierowniczych (kategorie zaszeregowania K-L), co stanowiło 0,7 pkt proc. mniej niż zakładano dla tych stanowisk. Analiza składu kadry kierowniczej pokazuje, że w ciągu ostatnich 10 lat osiągnięto znaczące postępy. Niemniej jednak zniwelowanie różnic na poziomie eksperckim (kategorie zaszeregowania F/G-G) i na poziomie kierowników zespołów (kategoria zaszeregowania H) wciąż stanowi wyzwanie (rysunek 11.1), co podkreśla potrzebę utrzymania równowagi płci na wysokim miejscu w naszym programie strategicznym.

W roku 2024 rozszerzono zakres działań, aby poza wspieraniem kobiet zaangażować mężczyzn poprzez specjalną serię rozmów na temat norm płci, tożsamości męskiej i urlopu ojcowskiego. W celu pielęgnowania i utrzymywania środowiska, w którym cenione są wszystkie indywidualne doświadczenia i umiejętności, zorganizowano kilka warsztatów koncentrujących się na działaniach integracyjnych i przywództwie, integracji LGBT+, rasie, pochodzeniu etnicznym i sojuszach.

Europejski Bank Centralny poświęcił Europejski Miesiąc Różnorodności 2024 kwestiom rasowym i etnicznym, współpracując z ekspertami zewnętrznymi i pilotując program mentorski oraz grupy dyskusyjne dla pracowników wywodzących się z mniejszości etnicznych i rasowych. Zebrane spostrzeżenia na temat mocnych stron i obszarów wymagających poprawy stanowiły podstawę pilotażowych warsztatów dla kadry kierowniczej na temat integracji rasowej.

Rysunek 11.1

Nasi ludzie w skrócie

11.5 Podejmowanie wyzwań związanych z ochroną środowiska i klimatem

Ostatnie postępy w dziedzinie ekonomii klimatu i modelowania pokazują, że koszty niepowstrzymanej zmiany klimatu są znacznie wyższe niż zakładano. Wynika to częściowo z niewystarczających postępów w zakresie łagodzenia zmian klimatycznych. Odpowiednio szybkie przejście na bardziej ekologiczną gospodarkę byłoby znacznie mniej kosztowne^[94]. Roczne globalne poziomy emisji dwutlenku węgla są obecnie rekordowo wysokie, a naukowcy przewidują, że globalne ocieplenie osiągnie w tym stuleciu 2,6-2,8°C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej, nawet jeśli obecne zobowiązania polityczne zostaną spełnione. To znacznie więcej niż limit 1,5°C ustalony w ramach porozumienia paryskiego^[95]. Ryzyko ocieplenia planety i zbyt późnej transformacji jest zatem coraz większe. Ponadto degradacja przyrody wpływa na gospodarkę i stwarza ryzyko finansowe. Klimat i przyroda są ze sobą wzajemnie powiązane, a EBC musi zrozumieć ich łączny wpływ na gospodarkę i sektor finansowy, aby skutecznie wypełniać swój mandat.

W roku 2024 EBC kontynuował prace nad planem klimatyczno-przyrodniczym na lata 2024–2025. Prace te koordynuje centrum ds. zmiany klimatu EBC i są one prowadzone we współpracy z wewnętrznymi interesariuszami oraz odpowiednimi komitetami i forami klimatycznymi Eurosystemu. Plan opiera się na dotychczasowych osiągnięciach i nakreśla wizję EBC dotyczącą przeciwdziałania skutkom zmiany klimatu i degradacji przyrody w ramach jego kompetencji. Oprócz kontynuacji wdrażania środków uzgodnionych w przeszłości^[96] zidentyfikowano 3 główne obszary dalszego działania: a) przejście na zieloną gospodarkę, b) zrozumienie zwiększonego fizycznego wpływu zmiany klimatu i c) postęp w pracach nad zagrożeniami związanymi z przyrodą. Centrum ds. zmiany klimatu opracowało również inicjatywy na rzecz budowania potencjału i zwiększenia synergii w ramach Eurosystemu, poprzez wspólne programy szkoleniowe, wspólne seminaria i projekty. Pracownicy EBC brali także udział w kursach szkoleniowych i warsztatach z innymi bankami centralnymi i innymi interesariuszami spoza Eurosystemu. EBC przyczynił się do rozwoju agendy klimatycznej na forach międzynarodowych, w tym w ramach Sieci Banków Centralnych i Organów Nadzoru na rzecz Ekologicznego Systemu Finansowego (NGFS), Rady Stabilności Finansowej, Bazylejskiego Komitetu Nadzoru Bankowego, Europejskich Organów Nadzoru i Europejskiej Rady Ryzyka Systemowego, Banku Rozrachunków Międzynarodowych (BIS), Komitetu BIS ds. Płatności i Infrastruktury Rynkowej, grupy G7, grupy G20 oraz Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego.

W zakresie wdrażania polityki pieniężnej opublikowane w czerwcu 2024 informacje finansowe związane z klimatem dotyczące zasobów polityki pieniężnej Eurosystemu i rezerw walutowych EBC rozszerzyły zakres raportu z aktywów korporacyjnych na inne klasy aktywów. Raport obejmuje obecnie 99,7% wszystkich aktywów przeznaczonych na cele polityki pieniężnej. Emisje CO₂ związane z aktywami korporacyjnymi – dla których Eurosystem wyznacza ścieżkę dekarbonizacji zgodną z celami porozumienia paryskiego i założeniami neutralności klimatycznej UE – nadal spadały. Z uwagi na zaprzestanie reinwestycji obligacji korporacyjnych z dniem 31 grudnia 2024, redukcja ta będzie opierać się na profilu zapadalności tych aktywów oraz na działaniach samych firm. W maju 2024 Rada Prezesów uzgodniła, że dla aktywów korporacyjnych zostaną ustalone tymczasowe cele redukcji emisji. aby na tym etapie monitorować wewnętrznie trajektorię redukcji emisji w portfelach korporacyjnych. W przypadku stwierdzenia odchyleń od pożądanej trajektorii, Rada Prezesów oceni potrzebę podjęcia działań naprawczych, w ramach swoich kompetencji, indywidualnie dla każdego przypadku. Ponadto Eurosystem kontynuował dalsze prace w celu włączenia kwestii zmiany klimatu do swoich działań w zakresie polityki pieniężnej oraz usprawnienia oceny ryzyka i zarządzania nim. Na przykład KBC Eurosystemu stosują obecnie wspólne minimalne standardy wewnętrznych systemów oceny kredytowej (ICAS), zgodnie ze zobowiązaniem podjętym w lipcu 2022^[97].

Odnośnie do stabilności finansowej i analiz scenariuszy, jednorazowa analiza scenariuszy klimatycznych „Fit-for-55” przeprowadzona przez EBC, Europejską Radę ds. Ryzyka Systemowego i Europejskie Urzędy Nadzoru pokazuje, że same straty z tytułu ryzyka transformacji nie stanowią zagrożenia dla ogólnej stabilności finansowej UE. Jednak w połączeniu ze wstrząsami makroekonomicznymi ryzyko to może zwiększyć straty instytucji finansowych. Wymaga to skoordynowanego podejścia politycznego. Nowe długoterminowe scenariusze klimatyczne opracowane przez kierowany przez EBC zespół roboczy NGFS obejmują zaktualizowaną funkcję szkód, prowadzącą do bardziej niekorzystnej oceny ryzyka fizycznego i podkreślają, w jaki sposób niewystarczająco ambitna polityka klimatyczna utrudnia transformację.

Nadzór Bankowy EBC kontynuował ocenę dostosowania banków do oczekiwań nadzorczych EBC w zakresie ryzyka klimatycznego i środowiskowego. W większości banków obowiązują już ogólne zasady zarządzania ryzykiem klimatycznym i środowiskowym. Jednakże w przypadku niewielkiej liczby banków nie wprowadzono jeszcze podstawowych elementów odpowiedniego zarządzania ryzykiem klimatycznym i środowiskowym. Jeśli banki nie spełnią wymogów w ustalonych terminach, mogą zostać obciążone okresowymi karami pieniężnymi.

Jeśli chodzi o przekazywanie danych związanych z klimatem, w roku 2024 zaktualizowano i poprawiono wszystkie 3 zestawy wskaźników statystycznych EBC dotyczących klimatu (w zakresie zrównoważonego finansowania, ryzyka fizycznego i emisji CO₂) (zob. podrozdział 7.2).

Roczne informacje finansowe EBC na temat portfeli niezwiązanych z polityką pieniężną dotyczące klimatu, w tym deklaracja środowiskowa, zawierają przegląd danych dotyczących śladu węglowego finansowanych emisji EBC i celów w zakresie ich ograniczenia, a także wpływu na środowisko i celów własnych operacji EBC. Dane dotyczące wyników EBC w zakresie ochrony środowiska w 2024 zostaną opublikowane w 2025 łącznie z nowym programem zarządzania środowiskowego na lata 2025–2027.

W roku 2024 kontynuowano prace mające na celu ograniczenie wpływu banknotów euro na środowisko. Podjęte działania obejmowały kroki zmierzające do wprowadzenia do 2027 w 100% ekologicznej bawełny jako substratu papieru oraz badania dotyczące wydłużenia okresu eksploatacji banknotów w obiegu i alternatywnych zrównoważonych metod utylizacji odpadów, takich jak recykling i ponowne wykorzystanie materiałów odpadowych. Finalnie banknoty euro będą w przyszłości tworzone zgodnie z zasadami ekoprojektowania. Oznacza to, że aspekty środowiskowe są uwzględniane na wszystkich etapach procesu powstawania banknotów (zob. podrozdział 6.3). W odniesieniu do elektronicznych płatności detalicznych i pełniąc rolę katalizatora, EBC wraz z ESBC zbadał sposoby ułatwienia ograniczenia śladu środowiskowego procesu płatności. Eurosystem opracował wstępne najlepsze praktyki środowiskowe dla elektronicznych płatności detalicznych, koncentrując się wyłącznie na płatnościach cyfrowych. Podobne podejście jest stosowane w projekcie cyfrowego euro, w którym Eurosystem koncentruje się na minimalizacji śladu środowiskowego w całym łańcuchu wartości. Obejmuje to wykorzystanie istniejących standardów i optymalizację procesów, stosowanie protokołów w celu zminimalizowania zużycia energii oraz przestrzeganie najlepszych praktyk w zakresie efektywności środowiskowej i przejrzystości danych.

Oprócz wdrażania działań uzgodnionych w przeszłości EBC zintensyfikował prace w trzech obszarach (rysunek 11.2).

Rysunek 11.2

Główne obszary prac EBC związanych z klimatem w latach 2024–2025

Europejski Bank Centralny osiągnął postępy w zakresie zrozumienia i uwzględnienia wpływu transformacji w kierunku bardziej ekologicznej gospodarki. Przeprowadzona w lipcu 2024 runda ankiety EBC na temat kredytów bankowych wykazała, że ryzyko klimatyczne jest coraz częściej uwzględniane w warunkach udzielania kredytów i popycie na takie kredyty, zwłaszcza na finansowanie inwestycji związanych z zieloną transformacją. Analiza wykazała, że pomimo postępów w Europie nadal istnieje potrzeba znacznych inwestycji ekologicznych. W raporcie ESBC przeanalizowano strukturalne konsekwencje transformacji dla produktywności, natomiast informacje analityczne, takie jak ramka Biuletynu Ekonomicznego na temat makroekonomicznych skutków polityki transformacji klimatycznej, wzmocniły ramy modelowania makroekonomicznego EBC. Wpis na blogu EBC pokazuje, że energochłonne firmy cierpią z powodu niskich marż zysku i opisuje konsekwencje dla zielonej transformacji. W odniesieniu do wdrażania polityki pieniężnej Rada Prezesów potwierdziła w marcu 2024, że o ile różne konfiguracje ram operacyjnych jednakowo przyczyniają się do zapewnienia skutecznej realizacji kursu polityki pieniężnej, projekt przyszłych ram operacyjnych Eurosystemu powinien ułatwiać realizację celu drugorzędnego EBC – w szczególności przechodzenie na zieloną gospodarkę – bez uszczerbku dla jego głównego celu, jakim jest stabilność cen.

Odnosząc się do zwiększonego fizycznego wpływu zmiany klimatu, EBC zbadał, w jaki sposób można uwzględnić ten wpływ w scenariuszach klimatycznych i prognozach makroekonomicznych. Analizowano m.in. wpływ szoków temperaturowych na inflację w krajach strefy euro oraz wzmocnienie ryzyka fizycznego poprzez powiązania w łańcuchu dostaw. W odniesieniu do dostosowania do zmiany klimatu, w dokumencie na temat polityk mających na celu zmniejszenie luki w ochronie ubezpieczeniowej związanej z klimatem, opublikowanym przez EBC i Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych, przedstawiono przyczyny luki po stronie podaży i popytu w Europie oraz nakreślono możliwe kroki zmierzające do stworzenia europejskiego systemu ochrony ubezpieczeniowej na wypadek klęsk żywiołowych.

Kontynuując prace dotyczące zagrożeń środowiskowych, EBC opublikował ramkę na temat „usług ekosystemowych” oraz artykuł na temat wpływu degradacji przyrody i utraty różnorodności biologicznej w Biuletynie Ekonomicznym, w którym stwierdzono, że degradacja przyrody może stanowić poważne wyzwanie dla opartego na Traktacie celu ESBC, jakim jest utrzymanie stabilności cen i jego zadania przyczyniania się do stabilności finansowej. Ponadto EBC wraz z Poczdamskim Instytutem Badań nad Wpływem Klimatu, NatureFinance i Uniwersytetem Minnesoty przeprowadził badania, które podkreśliły znaczenie zintegrowanych scenariuszy przyrodniczo-klimatycznych dla bardziej rzetelnego spojrzenia na zagrożenia dla stabilności finansowej i gospodarczej. EBC przeprowadził również badania, które dotyczyły następstw prawnych zagrożeń środowiskowych dla banków centralnych i organów nadzoru, co zostało przedstawione w przemówieniu Franka Eldersona na temat zagrożeń związanych z degradacją przyrody.

12 Poznaj naszych ludzi

Wiele z tego, co udało się nam osiągnąć w 2024, było możliwe dzięki koleżeńskiej współpracy w ramach EBC i Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC). W szczególności Rada Prezesów i Rada Ogólna otrzymały wsparcie w procesach decyzyjnych ze strony wielu komitetów eksperckich. Komitety te, skupiające ekspertów z EBC i ESBC, udzielają porad w zakresie swoich obszarów kompetencji. W niniejszym rozdziale niektórzy koledzy wyjaśniają rolę komitetów, w których uczestniczą. Dzielą się również wrażeniami na temat własnych doświadczeń z pracy komitetu i ogólnie EBC.

Oscar Arce

Mam przywilej przewodniczenia Komitetowi ds. Polityki Pieniężnej, głównemu forum gromadzącemu ekspertów z Eurosystemu i ESBC, którzy udzielają wsparcia Radzie Prezesów i Radzie Ogólnej. Nasza praca polega na analizowaniu zmian gospodarczych i przygotowywaniu dyskusji na temat prowadzonej polityki, które pomagają w podejmowaniu decyzji o stopach procentowych i innych środkach z zakresu polityki pieniężnej. Mówiąc wprost, pomagamy w zapewnieniu, że nasza polityka utrzymuje inflację na stabilnym poziomie i wspiera gospodarkę strefy euro.

Przed podjęciem pracy w EBC pełniłem funkcję dyrektora generalnego ds. ekonomii, statystyki i badań w Banco de España, gdzie opracowywałem analizy i prognozy ekonomiczne. Spędziłem też trochę czasu w hiszpańskiej Komisji Rynku Papierów Wartościowych i biurze ekonomicznym przy premierze Hiszpanii. Uzyskałem stopień doktora nauk ekonomicznych w London School of Economics and Political Science, a zakres moich zainteresowań badawczych obejmuje politykę pieniężną, stabilność finansową i politykę makroekonomiczną.

Kierowanie Dyrekcją Generalną EBC ds. Ekonomii jest zaszczytem i ogromnym wyzwaniem zawodowym. Od dnia powstania EBC jest filarem stabilności i dobrobytu Europejskiej Unii Gospodarczej i Walutowej. Rola, którą pełnimy w ścisłej współpracy z resztą Eurosystemu, pozostanie kluczowa w nadchodzących latach. To, co najbardziej cenię w swojej pracy, to ciągła wymiana pomysłów z utalentowanymi kolegami z całej Europy.

Poza pracą cieszę się czasem spędzanym z rodziną w Madrycie i eskapadami motocyklowymi.

Cornelia Holthausen

Pełnię funkcję przewodniczącej Komitetu ds. Stabilności Finansowej, który jest forum dla dyskusji o kwestiach związanych z rozpoznawaniem i oceną ryzyka dla stabilności finansowej oraz o właściwym stanowisku w zakresie kursu polityki makroostrożnościowej.

Po obronieniu doktoratu miałam silną motywację do pracy na rzecz Europy i podjęłam pracę w EBC w roku 1999, na stanowisku ekonomistki w Dyrekcji Generalnej ds. Badań, koncentrując się na rynkach pieniężnych i systemach płatniczych. Szybko zainteresowałam się praktyczną pracą nad kształtowaniem polityki i z radością dołączyłam kilka lat później do Dyrekcji Generalnej ds. Operacji Rynkowych jako menadżer zarządzający płynnością. Praca w tym miejscu w trakcie kryzysu finansowego była fascynująca. Analizowanie i podejmowanie szybkich decyzji szły w parze, i czułam, że praca wszystkich członków zespołu naprawdę miała znaczenie.

Następnie wkroczyłam na ścieżkę kierowniczą w obszarach badań finansowych, operacji rynkowych, ekonomii i w końcu stabilności finansowej. Praca w tylu różnych jednostkach EBC i nad tyloma różnymi tematami, z różnymi zespołami, przez te wszystkie lata była wspaniałym doświadczeniem. W całej instytucji zetknęłam się z bardzo silnym oddaniem dla osiągania wysokiej jakości rezultatów.

W Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Makroostrożnościowej i Stabilności Finansowej opracowujemy wszechstronne analizy i wskazania dla decyzji w zakresie polityki makroostrożnościowej, stabilności finansowej i regulacji finansowych. Nasz zespół ma za zadanie rozpoznawanie i monitorowanie ryzyk systemowych w sektorze finansowym w całej strefie euro. W naszej pracy ściśle współpracujemy z krajowymi bankami centralnymi, Jednolitym Mechanizmem Nadzorczym, Europejską Radą ds Ryzyka Systemowego i innymi obszarami działalności EBC. Nasza praca jest wymagająca, ale jednoczenie się wokół wspólnego celu przynosi również wszystkim dużo satysfakcji.

Jestem szczęśliwa i dumna z tego, że mogę od tak dawna pracować dla instytucji, która jest integralną częścią Europy i która pozostała silna nawet w trudnych okresach. Wiem, że Europa pozostanie silnie zjednoczona w nadchodzących dekadach.

Vitaliana Rondonotti

Od roku 2017 jestem sprawozdawcą Komitetu ds. Statystyki. Koordynuję kwestie statystyczne obejmujące różne jednostki ESBC, monitoruję wprowadzanie programu prac z zakresu statystyki ESBC oraz Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego, oraz wspieram przewodniczącego komitetu w sterowaniu strategicznym. Moje doświadczenia jako sprawozdawcy były wymagające, ale też prowadziły do rozwoju. Pracowałam bezpośrednio z czterema dyrektorami generalnymi w Dyrekcji Generalnej ds. Statystyki i mogłam obserwować znaczącą zmianę funkcji statystycznej w związku ze stale rosnącym zapotrzebowaniem na dane, nowymi metodologiami, gwałtownym rozwojem technologicznym oraz potrzebą skutecznej współpracy, osobistej lub za pośrednictwem mediów wirtualnych, z coraz większą liczbą interesariuszy.

Żyjąc i studiując w różnych krajach, nauczyłam się doceniać środowiska wielonarodowe i wielokulturowe, i stałam się silnym orędownikiem współpracy międzynarodowej. Kiedy dowiedziałam się o projekcie wspólnej waluty europejskiej, byłam zachwycona możliwością dołączenia do międzynarodowej instytucji, jaką jest EBC, i pracy na rzecz Europy.

Po ukończeniu studiów z metodologii statystycznej w roku 2000 podjęłam pracę w Dyrekcji Generalnej EBC ds. Statystyki na stanowisku eksperta w zakresie korekty wahań sezonowych. Początkowo byłam zaangażowana w opracowywanie statystyki agregatów monetarnych, ale wkrótce zainteresowała mnie możliwość uczestniczenia w nowych inicjatywach statystycznych, takich jak wykorzystanie dostępu do centralnych rejestrów kredytowych czy innych nowych źródeł danych dla celów statystycznych i stworzenie bazy danych statystycznych o zasobach papierów wartościowych, jednego z pierwszych projektów ESBC w zakresie granularnych informacji statystycznych.

Jestem dumna z pracy dla Komitetu ds. Statystyki, swojego wkładu w opracowywanie wysokiej jakości statystyk europejskich, które mają zasadnicze znaczenie dla prowadzenia polityki EBC, i z własnej pracy na rzecz lepszej i silniejszej Europy.

Sylvia Hildebrandt

Jestem starszym koordynatorem biura w Dyrekcji ds. Banknotów. Od podjęcia zatrudnienia w EBC w roku 2017 jestem odpowiedzialna za ustalenia administracyjne i logistyczne dla Komitetu ds. Banknotów. Zadaniem tego komitetu jest zapewnienie, że gotówka euro jest ogólnie dostępna i akceptowana, zarówno jako środek płatniczy jak i środek przechowywania wartości, a także, że pozostaje innowacyjna, bezpieczna i przyjazna dla środowiska.

Moja rola polega na zapewnieniu sprawnej wymiany informacji pomiędzy przewodniczącym, sekretarzem i członkami komitetu, i wysoko cenię atmosferę współpracy i „ducha zespołowego”, dla których nie ma granic państwowych.

Przed zatrudnieniem w EBC pracowałam w sektorze prywatnym w obszarze zarządzania talentami, a następnie jako asystentka zespołu. Zawsze pasjonowała mnie praca z ludźmi i organizowanie wydarzeń, więc chciałam wnieść moje doświadczenie i umiejętności do roli, jaką pełnię w EBC. Doświadczam wzrostu osobistego w różnorodnym, międzynarodowym środowisku EBC i, jako absolwentka anglistyki, cieszę się z możliwości praktycznego wykorzystania na co dzień swoich umiejętności językowych. Czuję głębokie zaangażowanie w umacnianie Europy i jestem dumna ze swojego wkładu w osiąganie tego celu przez moją pracę w Komitecie ds. Banknotów.

Poza pracą chętnie spędzam czas na świeżym powietrzu, czy z moim psem, czy na rowerze górskim. Wraz z partnerem uwielbiamy jazdę na rowerze wśród pięknych krajobrazów naszego rodzimego Odenwald.

Cieszę się z możliwości dalszego przyczyniania się do wypełniania misji przez EBC i czekam na szanse, jakie otwiera przyszłość.

Christian Barontini

Pracuję jako sekretarz grupy, która zrzesza sekretarzy wszystkich komitetów ESBC. Zadania grupy polegają na wsparciu technicznym, logistycznym i strategicznym. Doradzamy w kwestiach regulaminów komitetów, zapewniamy dopasowanie treści i terminów wspólnych zadań i monitorujemy, w jaki sposób komitety odpowiadają na zgłoszenia z organów decyzyjnych.

Moje pierwsze doświadczenie pracy w komitetach pojawiło się na początku mojej kariery w bankowości centralnej, kiedy wprowadzano euro w roku 1999. Jako przedstawiciel Banque de France uczestniczyłem w grupie zadaniowej Komitetu ds. Polityki Pieniężnej. Pomogło mi to w lepszym zrozumieniu mechanizmów, które kierują projektami europejskimi, i znaczenia uwzględnienia narodowych punktów widzenia dla wypracowania wspólnego stanowiska.

Dołączyłem do EBC w 2007 jako ekonomista w Dyrekcji Generalnej ds. Stosunków Międzynarodowych i Europejskich, gdzie pomagałem w przygotowaniu stanowiska EBC w kwestiach polityki na potrzeby spotkań i forów UE w Brukseli. Następnie podjąłem pracę na obecnym stanowisku w sekretariacie Dyrekcji Generalnej, gdzie zajmuję się koordynacją spotkań organów decyzyjnych EBC. Przez cały ten okres byłem również aktywnym członkiem Komitetu ds. Komunikacji, który doradza organom decyzyjnym na temat całej gamy zagadnień komunikacji wewnętrznej i zewnętrznej, takich jak, adaptacja do zmieniających się narzędzi cyfrowych, czy aspekty komunikacyjne dużych projektów, na przykład przeglądu strategii polityki pieniężnej w 2021.

Euro jest walutą jedyną w swoim rodzaju, która została stworzona by promować wzrost, stabilność i integrację gospodarczą w Europie. Możliwość wniesienia nawet skromnego wkładu w tak ważną misję jest dla mnie źródłem wielkiej dumy.

Roczny raport finansowy

Skonsolidowany bilans Eurosystemu na dzień 31 grudnia 2024