Pięć rzeczy, które trzeba wiedzieć o EBC
10 lipca 2015 (aktualizacja 25 sierpnia 2021)
1. Jesteśmy instytucją europejską służącą około 350 milionom obywateli
Europejski Bank Centralny (EBC) odpowiada za euro – wspólną walutę 20 krajów europejskich. Powstał w 1998 roku i jest oficjalną instytucją Unii Europejskiej. Ma siedzibę w Niemczech, we Frankfurcie nad Menem.
Głównym zadaniem EBC jest ochrona stabilności cen w krajach, których walutą jest euro. Wykonuje on to zadanie przez kształtowanie i realizację polityki pieniężnej w Eurosystemie (tym terminem określa się zbiorczy organ władzy monetarnej złożony z EBC i banków centralnych 20 krajów strefy euro).
Decyzje EBC oddziałują bezpośrednio na gospodarkę strefy euro. To znaczy, że mogą wpływać na życie około 350 milionów mieszkańców tej strefy.
2. Naszym celem są stabilne ceny w strefie euro
Podstawowym zadaniem EBC jest ochrona stabilności cen. W praktyce znaczy to, że staramy się utrzymać tempo wzrostu cen (stopę inflacji) na poziomie 2% w średnim okresie. Wtedy ceny nie rosną tak szybko, żeby z czasem oszczędności stawały się bezwartościowe, a jednocześnie inflacja nie tkwi w miejscu na tak niskim poziomie, że ceny mogą zacząć spadać (zjawisko określane mianem deflacji). Podczas deflacji ludzie odkładają różne zakupy na później, co prowadzi do zablokowania gospodarki i uruchamia samonapędzającą się spiralę wzrostu bezrobocia i jeszcze szybszego spadku cen.
Stabilność cen jest potrzebna, żeby ludzie i firmy mogli z ufnością planować przyszłe inwestycje.
Tak jak w przypadku innych banków centralnych, standardowym sposobem oddziaływania EBC na ceny jest ustalanie krótkoterminowej stopy procentowej, po której pożycza on pieniądze bankom komercyjnym. Przez regulowanie wysokości tej stopy EBC stara się wpływać na ilość i koszt kredytów napływających za pośrednictwem tych banków do firm i gospodarstw domowych, czyli do szeroko rozumianej gospodarki. Kiedy panuje dekoniunktura, a inflacja jest poniżej celu, bank centralny utrzymuje swoje stopy na niskim poziomie (prowadzi łagodną politykę pieniężną), dzięki czemu obniża koszt kredytów i zwiększa ich napływ do podmiotów gospodarczych. W ten sposób pobudza popyt w całej gospodarce i z czasem doprowadza inflację z powrotem do docelowego poziomu. Natomiast kiedy gospodarka się przegrzewa i inflacja przewyższa cel, bank centralny utrzymuje wysokie stopy procentowe (prowadzi restrykcyjną politykę pieniężną), co przynosi odwrotne skutki: kredyty drożeją, dzięki czemu następuje schłodzenie gospodarki i spowolnienie wzrostu cen.
Stopy procentowe to tylko jedno z narzędzi wykorzystywanych przez nas do prowadzenia polityki pieniężnej. Nasze instrumentarium obejmuje różne narzędzia, za pomocą których oddziałujemy na inflację. Możemy je stosować osobno lub w kombinacji. W odpowiedzi na wielkie zmiany zachodzące w ostatnich latach w gospodarce, które utrudniają utrzymywanie stabilności cen, wprowadziliśmy również nowe instrumenty.
Jednym z nich jest skup aktywów. Kiedy krótkoterminowe stopy procentowe są już bardzo niskie czy wręcz ujemne, bank centralny może próbować jeszcze bardziej złagodzić politykę pieniężną przez obniżanie stóp długoterminowych – w tym celu nabywa takie aktywa jak obligacje państwowe. Spadek stóp długoterminowych wpływa na zmniejszenie kosztu kredytów dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Ponadto w wyniku zakupów obligacji jest kreowany pieniądz banku centralnego (innymi słowy, rośnie ilość pieniędzy w gospodarce). Za te środki podmioty sprzedające obligacje kupują następnie inne aktywa. W ten sposób podbijają ceny tych aktywów, dzięki czemu zwiększa się majątek ich posiadaczy i chęć dalszego inwestowania. To pomaga skierować gospodarkę z powrotem na ścieżkę zrównoważonego wzrostu i doprowadzić stopę inflacji do poziomu spójnego z celem EBC.
3. Dbamy o bezpieczeństwo sektora bankowego
Od listopada 2014 roku EBC ma jeszcze jedno zadanie: sprawuje bezpośredni nadzór nad największymi bankami w strefie euro. W ramach jednolitego mechanizmu nadzorczego wspólnie z krajowymi organami nadzoru kontroluje, w jaki sposób te banki prowadzą działalność. Może im przyznawać i odbierać licencje bankowe. Jest też w stanie wcześnie rozpoznawać zagrożenia i im przeciwdziałać.
Nadzór bankowy prowadzony przez EBC ma sprawić, że przepisy finansowe będą stosowane jednolicie w całej Europie. Ponieważ banki europejskie są między sobą ściśle powiązane, zharmonizowany nadzór bankowy zwiększa stabilność sektora bankowego, a tym samym – jego wiarygodność wobec obywateli i podmiotów gospodarczych.
4. Jesteśmy instytucją niezależną, ale rozliczalną
Zadania i kompetencje EBC są określone w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Jako instytucja ponadnarodowa EBC działa w interesie całej Unii Europejskiej, a jako bank centralny jest niezależny od ingerencji politycznych i biznesowych. To bardzo ważne: wiemy z historii, że kiedy bank centralny wykonuje polecenia polityków, może stracić z pola widzenia swój główny cel, jakim jest ochrona stabilności cen.
Jednak mimo tego niezależnego statusu EBC rozlicza się ze swoich działań. Jego prezes i inni przedstawiciele uczestniczą w regularnych wysłuchaniach przed Parlamentem Europejskim. Ponadto EBC jako pierwszy z wielkich banków centralnych zaczął organizować regularne konferencje prasowe bezpośrednio po posiedzeniach monetarnych.
Na tych posiedzeniach decyzje w sprawie polityki pieniężnej są podejmowane większością głosów przez Radę Prezesów – główny organ decyzyjny EBC, złożony z wszystkich sześciu członków Zarządu EBC oraz 20 prezesów krajowych banków centralnych (z których każdorazowo 15 ma prawo głosu, na zasadzie rotacji).
5. Produkujemy pieniądze dla strefy euro
Banknoty są drukowane w całej strefie euro pod nadzorem EBC. Każdy banknot jest opatrzony podpisem prezesa EBC, wyrażającym dumę z naszej pracy i poczucie wspólnoty. Euro jest jednym z najbardziej namacalnych symboli integracji europejskiej. Ułatwia handel i współpracę gospodarczą ponad granicami oraz podróżowanie i codzienne życie w strefie euro.
Tekst zaktualizowano w sierpniu 2021, żeby odzwierciedlić wyniki przeglądu strategii przeprowadzonego w latach 2020−21.