Rotacja prawa głosu w Radzie Prezesów
1 grudnia 2014 (aktualizacja 1 stycznia 2023)
Co to jest rotacyjny system głosowania w Radzie Prezesów EBC?
System rotacyjny dotyczy podziału prawa głosu wśród członków Rady Prezesów Europejskiego Banku Centralnego. Rada Prezesów to najwyższy organ decyzyjny EBC, odpowiedzialny za ustalanie stóp procentowych i prowadzenie polityki pieniężnej. W skład Rady wchodzą: wszystkich sześciu członków Zarządu EBC oraz prezesi banków centralnych 20 krajów strefy euro. Wejście Litwy do strefy euro w 2015 roku pociągnęło za sobą zmianę zasad głosowania, zgodnie z decyzją Rady Prezesów z grudnia 2002.
Dlaczego jest konieczna rotacja prawa głosu?
Zasada rotacji pozwala utrzymać sprawność działania Rady Prezesów także przy większej liczbie członków, w miarę rozszerzania strefy euro o kolejne kraje. Zgodnie z traktatami unijnymi system rotacyjny musiał zostać wprowadzony, kiedy liczba prezesów krajowych banków centralnych przekroczyła 18 – nastąpiło to 1 stycznia 2015 wraz z przystąpieniem Litwy.
Którym prezesom przysługuje w danym miesiącu prawo głosu?
Stworzono ranking krajów strefy euro według wielkości ich gospodarek i sektorów finansowych i na tej podstawie podzielono te kraje na grupy. Prezesi krajowych banków centralnych z miejsc od pierwszego do piątego – obecnie są to Niemcy, Francja, Włochy, Hiszpania i Holandia – dysponują czterema głosami. Wszystkim pozostałym (odkąd 1 stycznia 2023 do strefy euro przystąpiła Chorwacja, jest ich 15) przysługuje jedenaście głosów. Poszczególni prezesi w obrębie swoich grup korzystają z prawa głosu na zmianę, każdorazowo przez miesiąc.
Czy wprowadzenie nowego systemu można było odroczyć?
Nie – to byłoby naruszeniem traktatów unijnych. Pierwotna decyzja dopuszczała odroczenie, dopóki liczba krajów w strefie euro nie przekroczy 18, ale ta możliwość została już wykorzystana. Dalsze odsuwanie zmiany w czasie nie było możliwe.
Do 1 stycznia 2015 obowiązywała zasada, że każdemu członkowi Rady Prezesów przysługuje jeden głos. Wraz z wprowadzeniem systemu rotacji pojawiły się trzy kategorie członków. Czy wpłynęło to na obrady i proces decyzyjny?
Uczestniczyć w posiedzeniach i wypowiadać się na nich mogą wszyscy członkowie Rady Prezesów, więc jeśli chodzi o przebieg obrad – nic się nie zmieniło. A jako że większość decyzji jest podejmowana przez Radę w duchu współpracy i na zasadzie konsensusu, także proces decyzyjny nie uległ zmianie. Oczywiście zasada „jeden członek, jeden głos” stosuje się do osób mających w danym czasie prawo głosu.
Czy członkowie Zarządu EBC mają stałe prawo głosu?
Tak, wszystkim członkom Zarządu EBC przysługuje stałe prawo głosu.
Czy system głosowania w Radzie Prezesów jest porównywalny z systemem stosowanym przez amerykański Fed?
System stosowany przez Fed w Federalnym Komitecie Otwartego Rynku (FOMC) jest bardzo podobny do tego, który obowiązuje w EBC. Komitet FOMC ma 12 członków głosujących, z których 7 jest członkami Rady Gubernatorów i ma stałe prawo głosu, podobnie jak członkowie Zarządu EBC w Radzie Prezesów. Prezes nowojorskiego Fed-u ma stałe prawo głosu, prezesi z Chicago i Cleveland głosują co drugi rok, a prezesi z pozostałych dziewięciu okręgów – co trzeci. Jednak w systemie amerykańskim rotacja odbywa się w cyklu rocznym, natomiast w Radzie Prezesów zmiana następuje co miesiąc.