Hoe de ECB bedrijven en huishoudens helpt

Blogbericht van Christine Lagarde, president van de ECB

Overal ter wereld komen autoriteiten in actie om het coronavirus te bestrijden. Covid-19 heeft een economische schok veroorzaakt die niet kan worden bedwongen met bestaande recepten. Maatregelen zijn nodig, gericht op wie het meest door deze crisis wordt getroffen.

Dat zijn op dit moment bedrijven en gezinnen die hun inkomsten fors zien teruglopen en met toenemende bezorgdheid naar de toekomst kijken. Het beleid van de ECB is er precies op gericht om deze mensen te bereiken. Binnen ons mandaat hebben we onze maatregelen zo vormgegeven dat de liquiditeit terechtkomt bij de burgers en sectoren die dat het hardst nodig hebben.

Om te begrijpen hoe onze maatregelen werken, moeten we weten wat deze crisis bijzonder maakt. De oorsprong ervan is niet te vergelijken met die van een financiële crisis of een gewone recessie. De scherpe daling van de economische bedrijvigheid is toe te schrijven aan de noodzakelijke beslissing om mensen te vragen thuis te blijven. Nu is het cruciaal ervoor te zorgen dat levensvatbare bedrijven overeind blijven en te voorkomen dat werknemers hun baan verliezen als gevolg van een tijdelijke crisis waaraan ze geen schuld hebben.

Voor werknemers was er nooit een groter risico sinds de jaren 30 dan nu. In 2009 bereikte het aantal nieuwe werkloosheidsaanvragen in de Verenigde Staten bijvoorbeeld een recordpeil van 665.000 in één week. De afgelopen twee weken werden achtereenvolgens 3,3 miljoen en 6,6 miljoen aanvragen opgetekend. Hoewel de werkloosheid in Europa doorgaans trager reageert en minder volatiel is, zien we al verontrustende tekens: de inkoopmanagersindex voor de werkgelegenheid liet in maart een recorddaling optekenen.

Om blijvende schade te vermijden moeten we de economie als het ware ‘stilleggen’ en zo dicht mogelijk bij de situatie van vóór de uitbraak houden. Daarvoor zijn verschillende instrumenten beschikbaar. Een daarvan is de invoering van overheidsregelingen voor de ondersteuning van de werkgelegenheid op korte termijn. Een ander instrument is het inzetten van de banksector om ondernemingen te voorzien van werkkapitaal, zodat ze hun personeel en hun rekeningen kunnen blijven betalen. Gezien de grote rol die de banken in de economie van het eurogebied spelen, helpt de stimulering van de kredietverlening om snel liquiditeit te verstrekken aan alle geledingen van de economie.

Overheden en centrale banken nemen elk op hun terrein maatregelen zodat banken hun rol kunnen spelen. Overheden verstrekken garanties om het kredietrisico van banken te verminderen: in het eurogebied is al een bedrag van ongeveer 16% van het bbp voor dergelijke regelingen uitgetrokken. En de ECB verstrekt voldoende liquiditeit om het liquiditeitsrisico van de banken weg te nemen en zeker te stellen dat de financieringscondities de gehele economie blijven ondersteunen.

We hebben twee soorten maatregelen ingevoerd om deze doelstellingen te bereiken.

Ten eerste zijn er de grootschalige, gerichte maatregelen die ervoor zorgen dat de liquiditeit terechtkomt bij wie die het hardst nodig heeft. Onze nieuwe gerichte kredietfaciliteit (TLTRO) verschaft banken tot ongeveer € 3.000 miljard aan liquiditeit tegen een negatief rentetarief, dat zo laag kan zijn als -0,75%, het laagste tarief dat we ooit hebben aangeboden. Het verleden leert ons dat dergelijke maatregelen een krachtig effect kunnen hebben. Volgens onze ramingen hebben de twee voorgaande rondes van dergelijke gerichte maatregelen de banken ertoe aangezet ongeveer € 125 miljard meer krediet te verstrekken dan zonder deze faciliteiten het geval zou zijn geweest.

Om ervoor te zorgen dat banken deze nieuwe faciliteit ten volle benutten, hebben we ook een gericht pakket voor de versoepeling van de onderpandvoorwaarden ingevoerd, met bijzondere aandacht voor kleinere bedrijven, zelfstandigen en particulieren. Leningen aan bedrijven en zelfstandigen die een overheidsgarantie hebben in verband met het coronavirus kunnen door de nationale centrale banken van het Eurosysteem als onderpand bij onze krediettransacties worden aanvaard. Dit geldt ook voor kleinere leningen.

Deze maatregelen zullen de banken ertoe aanzetten om leningen te verstrekken aan microbedrijven en eenmanszaken – die doorgaans minder toegang hebben tot krediet – en deze leningen te herfinancieren door tegen een negatieve rente voor maximaal drie jaar bij ons te lenen. Het eurogebied telt ongeveer 22 miljoen zelfstandigen, goed voor 14% van de totale werkgelegenheid. Deze maatregelen zullen de toegang tot krediet voor een groter gedeelte van onze beroepsbevolking vergemakkelijken.

Ten tweede kopen we grote hoeveelheden van door de overheid en de private sector uitgegeven obligaties, zodat alle economische sectoren kunnen profiteren van soepele financieringscondities. Ons speciale aankoopprogramma in verband met de pandemie (PEPP) stelt ons in staat om, samen met onze andere aankoopprogramma’s, tot het einde van dit jaar meer dan € 1.000 miljard aan obligaties te kopen. Met dit programma kunnen we onze aankopen bovendien flexibel spreiden over activacategorieën en landen. We hebben onze aankopen ook uitgebreid tot kortlopend schuldpapier, dat een belangrijke bron van liquiditeit is voor bedrijven. Daardoor krijgen ze extra middelen om hun dagelijkse kasstromen te beheren en onnodige ontslagen te vermijden.

Dit geheel van maatregelen laat zien dat we geen procyclische verkrapping van de financieringscondities zullen tolereren, tegen de achtergrond van een van de grootste macro-economische rampen van de moderne tijd. Onze reactie wordt echter nog krachtiger als alle beleidsmaatregelen elkaar versterken. Het is van cruciaal belang dat het budgettaire antwoord op deze crisis in alle delen van het eurogebied voldoende krachtig is. Overheden moeten elkaar ondersteunen, zodat ze samen op de best mogelijke manier kunnen reageren op een schok die iedereen treft, maar waarvoor niemand verantwoordelijk is.

Budgettaire en monetaire beleidsmaatregelen volledig op elkaar afstemmen – en een gelijk speelveld ter bestrijding van het virus – is de beste manier om onze productiecapaciteit en werkgelegenheid te beschermen. Alleen zo kunnen we terugkeren naar duurzame groei en houdbare inflatie zodra de uitbraak van het coronavirus achter de rug is. Als niet alle landen genezen, zullen de andere ook lijden. Solidariteit is in feite eigenbelang. De ECB zal haar rol blijven spelen door onze opdracht inzake prijsstabiliteit te volbrengen en de Europese burgers ten dienste te staan.