Waarom is de ECB onafhankelijk?

12 januari 2017

De politieke onafhankelijkheid van de ECB is van essentieel belang voor verwezenlijking van haar hoofddoel: het handhaven van prijsstabiliteit. Onafhankelijkheid is een hoeksteen van het monetaire stelsel van het eurogebied.

Waarom is het noodzakelijk dat centrale banken onafhankelijk zijn?

Centrale banken zijn niet altijd onafhankelijk geweest, maar in de loop der tijd is er sprake geweest van een duidelijke tendens het monetair beleid te beschermen tegen politieke beïnvloeding. Uitgebreid empirisch bewijs en theoretische analyses hebben aangetoond dat onafhankelijke centrale banken beter in staat zijn een lage inflatie te handhaven.

Als de hoedsters van prijsstabiliteit leggen centrale banken de basis voor een gezonde en stabiele economie. Als overheden directe zeggenschap zouden hebben over centrale banken, zouden politici in de verleiding kunnen komen de rente in hun voordeel te veranderen om zo op de korte termijn een economische hausse te creëren of centralebankgeld te gebruiken om populaire beleidsmaatregelen te financieren. Dit zou echter op de lange termijn de economie ernstige schade toebrengen.

Juist om ervoor te zorgen dat de ECB handelt in het beste belang van de Europese burger is zij opgericht als een onafhankelijke instelling. In het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie heeft de ECB het zeer eenduidige en beperkte mandaat toegewezen gekregen de prijsstabiliteit in het eurogebied te handhaven. Op deze wijze is de ECB in staat een monetair beleid te voeren dat economische groei en de werkgelegenheid in Europa bevordert.

Wat zijn de belangrijkste pijlers onder de onafhankelijkheid van de ECB?

Het institutionele kader voor het gemeenschappelijk monetair beleid beschermt de ECB tegen alle soorten politieke beïnvloeding. De onafhankelijkheid van de ECB stoelt op vijf hoofdpijlers die zijn opgenomen in de Statuten van het Europees Stelsel van Centrale Banken en in het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie.

Institutionele onafhankelijkheid

In het Verdrag is bepaald dat de ECB van geen enkele instelling, regering of ander orgaan instructies mag vragen of aanvaarden. Tegelijkertijd is het regeringen van lidstaten en andere EU-instellingen niet toegestaan invloed uit te oefenen op de besluitvormende organen van de ECB.

Persoonlijke onafhankelijkheid

In de Statuten wordt de persoonlijke onafhankelijkheid van de leden van de Directie van de ECB beschermd. Zij worden benoemd voor een niet verlengbare ambtstermijn van acht jaar en kunnen alleen uit hun ambt worden ontheven in geval van ernstig wangedrag. Hierdoor zijn zij in een positie om verantwoorde en objectieve beslissingen te nemen.

Functionele en operationele onafhankelijkheid

Door middel van de Statuten heeft de ECB alle noodzakelijke bevoegdheden toegekend gekregen om haar hoofddoel van prijsstabiliteit te verwezenlijken. Hiertoe heeft de ECB de exclusieve bevoegdheid voor het monetair beleid in het eurogebied. Daarnaast is het de ECB verboden rechtstreeks krediet te verstrekken aan de publieke sector. Hierdoor wordt zij beschermd tegen druk vanuit overheidsinstanties.

Financiële en organisatorische onafhankelijkheid

Om eventuele beïnvloeding van buitenaf op de ECB verder te beperken, beschikken de ECB en de nationale centrale banken over hun eigen financiële middelen en inkomsten. Op grond van de Statuten mag de ECB haar interne structuur organiseren zoals zij nodig acht. Deze autonomie stelt het Eurosysteem in staat al zijn taken zoals vereist uit te voeren.

Juridische onafhankelijkheid

De ECB heeft ten slotte ook een eigen rechtspersoonlijkheid. Hierdoor kan zij, zo nodig, haar onafhankelijkheid afdwingen door een zaak voor het Europese Hof van Justitie te brengen.

Hoe waarborgt de ECB het afleggen van verantwoording?

Het afleggen van verantwoording is een belangrijke aanvulling op de onafhankelijkheid van een centrale bank. De ECB legt daarom haar besluiten en de daaraan ten grondslag liggende overwegingen uit aan de burgers van de EU en hun gekozen vertegenwoordigers. Zo woont de President van de ECB ieder kwartaal een hoorzitting van de Commissie Economische en Monetaire Zaken van het Europees Parlement bij. Leden van het Europees Parlement kunnen tevens schriftelijke vragen richten aan de ECB.

Hoe legt de ECB verantwoording af voor haar handelen?

Over het geheel genomen stellen de vijf pijlers van de onafhankelijkheid de ECB in staat het monetair beleid onafhankelijk en efficiënt ten uitvoer te leggen. Tegelijkertijd zorgt een veelomvattend kader ervoor dat de ECB verantwoording aflegt. Dit maakt het voor de ECB mogelijk haar hoofddoel van prijsstabiliteit na te streven en te handelen in het beste belang van de burgers van het eurogebied en de Europese economie.