Hoe werkt het programma van de ECB voor de aankoop van activa?

22 januari 2016 (bijgewerkt op 25 november 2022)

Waartoe dient het programma voor de aankoop van activa?

In een normale economische situatie beïnvloedt de ECB het algemene financiële klimaat en uiteindelijk de macro-economische ontwikkelingen en de inflatie door de korte basisrentetarieven vast te stellen. Als gevolg van de mondiale financiële crisis in 2008 en veranderingen in de manier waarop onze economie werkt, kwamen de basisrentetarieven echter in de buurt van hun effectieve ondergrens – het punt waarop een verdere verlaging van de rentetarieven weinig of geen effect zou hebben. We moesten dus andere maatregelen nemen om het risico aan te pakken dat de inflatie te lang te laag zou blijven, en om de inflatie terug te brengen naar de doelstelling van de Raad van Bestuur van 2% op middellange termijn. Het programma voor de aankoop van activa (asset purchase programme – APP) is een van de instrumenten die we daarvoor kunnen gebruiken. In juli 2022 hebben we de nettoaankopen in het kader van het APP beëindigd, maar de aflossingen op effecten die de vervaldatum hebben bereikt worden nog volledig opnieuw geïnvesteerd.

Hoe werkt het APP?

Samen met de nationale centrale banken hebben we verschillende soorten activa gekocht, waaronder staatsobligaties, waardepapier van Europese supranationale instellingen, bedrijfsobligaties, effecten op onderpand van activa en gedekte obligaties. Dergelijke aankopen beïnvloeden het algemene financiële klimaat en uiteindelijk de economische groei en de inflatie, en wel via de onderstaande drie kanalen.

Rechtstreekse doorwerking

Wanneer we waardepapier van de private sector aankopen, zoals effecten op onderpand van activa en gedekte obligaties, die gekoppeld zijn aan leningen van banken aan huishoudens en bedrijven in de reële economie, stijgt de prijs van dit waardepapier door de toegenomen vraag. Dit stimuleert banken om meer kredieten te verstrekken, die ze vervolgens kunnen gebruiken om meer effecten op onderpand van activa of gedekte obligaties te creëren en te verkopen. Door het toegenomen kredietaanbod dalen de bancaire leentarieven voor bedrijven en huishoudens, waardoor het algemene financieringsklimaat verbetert.

Herschikking van portefeuilles

De ECB koopt door de private en de publieke sector uitgegeven waardepapier van beleggers zoals pensioenfondsen, banken en huishoudens. Deze beleggers kunnen ervoor kiezen de uit de verkoop van waardepapier aan de ECB ontvangen geldmiddelen te beleggen in andere activa. Het mechanisme van portefeuilleherschikking verhoogt de vraag naar activa in algemene zin, doet de prijzen stijgen en de rendementen dalen, zelfs van activa die niet direct onder het APP vallen. Dit resulteert in lagere kosten (de effectieve marktrente) voor bedrijven die op zoek zijn naar financiering op de kapitaalmarkt. Tegelijkertijd stimuleren lagere rendementen op effecten banken om kredieten te verstrekken aan bedrijven en huishoudens. Meer bankkrediet aan de reële economie doet de leenkosten voor huishoudens en bedrijven dalen. Gebruiken de beleggers de extra geldmiddelen echter om buiten het eurogebied activa met een hoger rendement aan te kopen, dan kan dit ook tot een lagere wisselkoers van de euro leiden, hetgeen doorgaans opwaartse druk zet op de inflatie.

Zowel de rechtstreekse doorwerking als de portefeuilleherschikking verbetert het algemene financiële klimaat voor bedrijven en huishoudens in het eurogebied. Aankopen van waardepapier drukken de financieringskosten en kunnen de investeringen en de consumptie stimuleren. Wanneer de inflatie te laag is, draagt een krachtiger vraag van zowel bedrijven als consumenten uiteindelijk bij aan een terugkeer van de inflatie naar 2% op middellange termijn.

Signaalwerking

In periodes waarin de inflatie te lang te laag is, geven aankopen van activa ook een signaal af dat de centrale bank de basisrentetarieven gedurende een lange periode laag zal houden. Dat vermindert de volatiliteit en de onzekerheid in de markt over toekomstige renteontwikkelingen, wat de investeringsbeslissingen van bedrijven en huishoudens vergemakkelijkt. De rente op langlopende kredieten zal lager blijven, omdat de banken uitgaan van een langdurige periode van lage rente.

Update: deze explainer werd voor het laatst bijgewerkt op 25 november 2022, naar aanleiding van het einde van de nettoaankopen van activa.