Τι είναι η υποαπασχόληση των πόρων στην οικονομία;
18 Ιουλίου 2018
Είναι μια έννοια την οποία χρησιμοποιούμε συνήθως για να περιγράψουμε την ποσότητα των αχρησιμοποίητων πόρων σε μια οικονομία. Για έναν οικονομολόγο μπορεί να αφορά τα μηχανήματα ενός εργοστασίου που παραμένουν ανενεργά ή τα άτομα που δεν μπορούν να βρουν θέση εργασίας.
Η υποαπασχόληση των πόρων οφείλεται συνήθως σε ανεπαρκή ζήτηση σε σχέση με αυτά που μια οικονομία είναι ικανή να παράγει. Παρακολουθείται από τους οικονομολόγους γιατί μπορεί να παρέχει σημαντικές ενδείξεις για την κατάσταση μιας οικονομίας.
Γιατί οι κεντρικές τράπεζες παρακολουθούν τον βαθμό υποαπασχόλησης των πόρων;
Αν ο βαθμός υποαπασχόλησης των πόρων στην οικονομία είναι υψηλός, αυτό συνήθως σημαίνει ότι ένας μεγάλος αριθμός ατόμων αναζητεί εργασία. Ακόμα και αν η οικονομία αρχίζει να εισέρχεται σε φάση ανάπτυξης, η πίεση που ασκείται στους παραγωγούς για να αυξήσουν τους μισθούς στη φάση αυτή εξακολουθεί να είναι μικρή. Δηλαδή, δεν χρειάζεται να αυξήσουν τις τιμές των προϊόντων τους για να καλύψουν την αύξηση της μισθολογικής δαπάνης. Συνεπώς, ο πληθωρισμός δεν κινδυνεύει να τεθεί εκτός ελέγχου· άρα για την κεντρική τράπεζα αυτό ενδέχεται να σημαίνει ότι μπορεί να διατηρήσει τα επιτόκια αμετάβλητα. Η κεντρική τράπεζα μπορεί ακόμη να εξετάσει το ενδεχόμενο να παρέχει ώθηση στην οικονομία, για παράδειγμα μειώνοντας τα επιτόκια ή λαμβάνοντας μη συμβατικά μέτρα, προκειμένου να αποτρέψει τη μείωση του πληθωρισμού σε πολύ χαμηλό επίπεδο για παρατεταμένο χρονικό διάστημα ή ακόμη και την εμφάνιση αποπληθωρισμού.
Ωστόσο, έπειτα από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, καθώς η απασχόληση αρχίζει να αυξάνεται και οι επιχειρήσεις παράγουν περισσότερα, η υποαπασχόληση των πόρων αρχίζει να εξαφανίζεται. Η οικονομία πλέον χρησιμοποιεί σχεδόν τη μέγιστη ποσότητα των πόρων της. Η εξεύρεση νέων εργαζομένων γίνεται δύσκολη και οι παραγωγοί χρειάζεται να αυξήσουν τους μισθούς για να κρατήσουν αυτούς που ήδη έχουν. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να αναμένονται πιο έντονες αυξήσεις των τιμών. Για μια κεντρική τράπεζα, αυτό σημαίνει ότι μάλλον ήρθε η στιγμή να αυξήσει τα επιτόκια προκειμένου να διατηρήσει τις τιμές σταθερές.
Ο βαθμός υποαπασχόλησης των πόρων παρέχει επομένως πληροφορίες σχετικά με τις τρέχουσες και τις μελλοντικές πληθωριστικές πιέσεις στην οικονομία. Αποτελεί έναν από τους παράγοντες που μπορεί να βοηθήσουν την κεντρική τράπεζα να λάβει αποφάσεις νομισματικής πολιτικής, δηλαδή πότε θα αυξήσει ή θα μειώσει τα επιτόκια. Η χρονική στιγμή κατά την οποία θα ληφθεί μια τέτοια απόφαση πολιτικής έχει πολύ μεγάλη σημασία. Αν η αύξηση των επιτοκίων συμβεί πολύ νωρίς, αυτό μπορεί να λειτουργήσει σε βάρος της οικονομικής ανάκαμψης αλλά αν συμβεί πολύ αργά αυτό μπορεί να οδηγήσει σε άνοδο του πληθωρισμού.
Πώς μετρείται ο βαθμός υποαπασχόλησης των πόρων στην οικονομία;
Η μέτρηση του βαθμού υποαπασχόλησης των πόρων θέτει σημαντικές προκλήσεις· γι’ αυτό μάλιστα αυτή η έννοια είναι τακτικό θέμα των συζητήσεων οικονομικής πολιτικής. Οι οικονομολόγοι χρησιμοποιούν συχνά ως δείκτη μέτρησης το παραγωγικό κενό, δηλαδή τη διαφορά μεταξύ του προϊόντος που πραγματικά παράγει μια οικονομία (πραγματικό προϊόν) και του προϊόντος που η οικονομία είναι ικανή να παράγει (δυνητικό προϊόν). Το πραγματικό προϊόν μετρείται με το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν. Το δυνητικό προϊόν είναι μια έννοια που αφορά την ποσότητα των αγαθών και των υπηρεσιών που μια οικονομία είναι ικανή να παράγει όταν οι πόροι της, όπως το εργατικό δυναμικό, ο εξοπλισμός, οι υποδομές και η τεχνολογία, χρησιμοποιούνται με αποδοτικό τρόπο που μπορεί να διατηρηθεί σε βάθος χρόνου.
Το πραγματικό προϊόν μπορεί να είναι χαμηλότερο ή υψηλότερο από το δυνητικό προϊόν. Αν είναι χαμηλότερο, οι οικονομολόγοι κάνουν λόγο για αρνητικό παραγωγικό κενό. Αυτό συμβαίνει όταν υπάρχει αναξιοποίητο παραγωγικό δυναμικό (ή υποαπασχόληση των πόρων) στην οικονομία. Αν το πραγματικό προϊόν είναι υψηλότερο του δυνητικού, οι οικονομολόγοι κάνουν λόγο για θετικό παραγωγικό κενό. Αυτό συμβαίνει όταν η ζήτηση είναι πολύ υψηλή και η οικονομία λειτουργεί σε επίπεδο υψηλότερο από αυτό που είναι διατηρήσιμο με βιώσιμο τρόπο.
Ως θεωρητική έννοια, το δυνητικό προϊόν δεν μπορεί να μετρηθεί απευθείας, γι' αυτό οι εμπειρογνώμονες χρησιμοποιούν διαφορετικές μεθόδους υπολογισμού. Έτσι, εξάγουν διαφορετικά αποτελέσματα. Αυτό που δυσκολεύει ακόμη περισσότερο τα πράγματα είναι το γεγονός ότι οι εκτιμήσεις του δυνητικού προϊόντος χαρακτηρίζονται συχνά από πολύ υψηλό βαθμό αβεβαιότητας για τη χρονική περίοδο που ενδιαφέρει περισσότερο τις κεντρικές τράπεζες: το πρόσφατο παρελθόν και παρόν. Ως αποτέλεσμα, η υποαπασχόληση των πόρων και το παραγωγικό κενό δεν απουσιάζουν σχεδόν ποτέ από τις συζητήσεις οικονομικής πολιτικής.