Τι είναι οι περικοπές αποτίμησης;
Τελευταία ενημέρωση: 30 Ιουνίου 2023
Στις χρηματοπιστωτικές αγορές, ως περικοπή αποτίμησης νοείται η μείωση που εφαρμόζεται επί της αξίας ενός περιουσιακού στοιχείου, η οποία εκφράζεται ως ποσοστό. Για παράδειγμα, αν ένα περιουσιακό στοιχείο, όπως ένα συγκεκριμένο κρατικό ομόλογο, έχει αξία ύψους 1 εκατ. ευρώ επί της οποίας όμως εφαρμόζεται περικοπή αποτίμησης 20%, αυτό σημαίνει ότι αντιμετωπίζεται σαν να είχε αξία μόνο 0,8 εκατ. ευρώ.
Πότε χρησιμοποιούνται οι περικοπές αποτίμησης;
Για παράδειγμα, οι περικοπές αποτίμησης χρησιμοποιούνται όταν οι κεντρικές τράπεζες δανείζουν χρήματα σε εμπορικές τράπεζες. Σε ανταπόδοση για το δάνειο, η κεντρική τράπεζα ζητεί ως μορφή εγγύησης κάποια εξασφάλιση (μάθετε περισσότερα για τις εξασφαλίσεις). Θα εφαρμόσει όμως περικοπή αποτίμησης (δηλ. μείωση) επί της αξίας αυτής της εξασφάλισης. Με βάση το παραπάνω παράδειγμα, η εμπορική τράπεζα θα λάβει δάνειο 0,8 εκατ. ευρώ, δεδομένου ότι αυτή είναι η αποτίμηση της αξίας του περιουσιακού στοιχείου μετά από περικοπή αποτίμησης 20%.
Γιατί χρησιμοποιούνται οι περικοπές αποτίμησης;
Οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να είναι σίγουρες ότι θα πάρουν πίσω τα χρήματα που δανείζουν. Εννοείται ότι η πρώτη γραμμή άμυνας είναι η συμφωνία που έχουν συνάψει με τον δανειολήπτη σχετικά με την αποπληρωμή του δανείου. Αν ο δανειολήπτης δεν αποπληρώσει το δάνειο, η κεντρική τράπεζα θα πωλήσει την εξασφάλιση. Επομένως, η κεντρική τράπεζα πρέπει να είναι σίγουρη ότι θα μπορέσει να πωλήσει την εξασφάλιση σε τιμή που θα καλύψει το ποσό του δανείου. Όμως, η αξία των περιουσιακών στοιχείων παρουσιάζει διακυμάνσεις και οι κεντρικές τράπεζες μπορεί να χρειαστούν κάποιο χρόνο για να πωλήσουν συγκεκριμένα περιουσιακά στοιχεία. Άρα, η περικοπή αποτίμησης αποτελεί δικλείδα ασφαλείας έναντι τυχόν μείωσης της αξίας κατά τη χρονική περίοδο που μεσολαβεί μέχρι την πώληση του περιουσιακού στοιχείου.
Ενδεικτικά, ας υποθέσουμε ότι έχουμε ένα ομόλογο αξίας 1 εκατ. ευρώ. Μπορεί σήμερα η αξία του να είναι 1 εκατ. ευρώ αλλά κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι, αν πωληθεί στο μέλλον, η αξία του θα εξακολουθεί να είναι 1 εκατ. ευρώ. Μπορεί να υπάρχει αστάθεια στις χρηματοπιστωτικές αγορές και η αξία των περιουσιακών στοιχείων μπορεί να επηρεαστεί από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής ευρωστίας του εκδότη αυτού του ομολόγου. Γι' αυτό περιουσιακά στοιχεία με τρέχουσα αγοραία αξία 1 εκατ. ευρώ δεν αρκούν για τη λήψη ισόποσου δανείου.
Πώς ορίζεται το ύψος της περικοπής αποτίμησης;
Ο δανειστής (στην περίπτωση αυτή, η κεντρική τράπεζα) πρέπει να εξετάσει ποιο ποσοστό αποτίμησης επαρκεί για να καλύψει τον κίνδυνο να μην μπορέσει να πωλήσει το περιουσιακό στοιχείο στην τρέχουσα αξία του. Αυτό θα εξαρτηθεί από τους προαναφερόμενους παράγοντες, μεταξύ άλλων από τον βαθμό κινδύνου που παρουσιάζει συγκεκριμένο είδος περιουσιακού στοιχείου, δηλ. πόσο ευμετάβολη είναι η τιμή του, και από τη δυνατότητα ρευστοποίησής του (δηλ. πόσο εύκολα μπορεί να πωληθεί γρήγορα χωρίς να μειωθεί η αξία του). Με άλλα λόγια, το ύψος της περικοπής αποτίμησης εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά τόσο της εξασφάλισης όσο και του εκδότη αυτής της εξασφάλισης. Για παράδειγμα, ορισμένα ομόλογα της κεντρικής κυβέρνησης τείνουν να είναι σχετικά ασφαλείς και εύκολα ρευστοποιήσιμες επενδύσεις, οπότε λαμβάνουν μικρότερη περικοπή αποτίμησης από ό,τι τα τραπεζικά δάνεια.
Τι περικοπές αποτίμησης εφαρμόζει το Ευρωσύστημα;
Το Ευρωσύστημα, το οποίο αποτελείται από την ΕΚΤ και τις εθνικές κεντρικές τράπεζες της ζώνης του ευρώ, αποφασίζει προσεκτικά ποιες περικοπές αποτίμησης θα εφαρμόσει στις εξασφαλίσεις που αποδέχεται. Βεβαιώνεται πάντα ότι η περικοπή αποτίμησης είναι επαρκής και ανάλογη προς την ελαχιστοποίηση του κινδύνου ζημίας.
Όταν αποδέχεται μια εξασφάλιση, το Ευρωσύστημα δεν ευνοεί κάποιο συγκεκριμένο είδος περιουσιακού στοιχείου, υπό την προϋπόθεση ότι πληρούνται οι απαιτήσεις του. Για παράδειγμα, ως εξασφάλιση για δάνειο 1 εκατ. ευρώ ο δανειολήπτης θα μπορούσε να παράσχει τραπεζικά δάνεια αξίας 1,7 εκατ. ευρώ με περικοπή αποτίμησης 40% ή κρατικά ομόλογα ύψους 1,06 εκατ. ευρώ με περικοπή αποτίμησης 5%, δεδομένου ότι και τα δύο έχουν αξία εξασφάλισης που υπερβαίνει ελαφρώς το 1 εκατ. ευρώ. Το σημαντικό είναι ότι η συνολική αξία της εξασφάλισης, αφού ληφθούν υπόψη οι περικοπές αποτίμησης, είναι ίση (ή υπερβαίνει) το συνολικό ποσό του δανείου. Αυτό σημαίνει ότι ο δανειολήπτης πρέπει να παρέχει περισσότερα περιουσιακά στοιχεία με μεγαλύτερες περικοπές αποτίμησης ή λιγότερα περιουσιακά στοιχεία με χαμηλότερες περικοπές αποτίμησης.
Το Ευρωσύστημα έχει θεσπίσει αυστηρή διαδικασία διαχείρισης κινδύνων και η χρησιμοποίηση των περικοπών αποτίμησης είναι απλώς ένα από τα διάφορα μέτρα ελέγχου κινδύνων που εφαρμόζει για να διασφαλίσει ότι δεν αναλαμβάνει άσκοπο κίνδυνο. Το πλαίσιο ελέγχου κινδύνων επανεξετάζεται τακτικά και η ΕΚΤ δημοσιεύει κατάλογο των κατηγοριών περικοπών αποτίμησης που εφαρμόζει στις εξασφαλίσεις.
Πρόσθετες πληροφορίες για τις περικοπές αποτίμησεις διατίθενται στο τεύχος της σειράς Occasional Paper Series με τίτλο «The valuation haircuts applied to eligible marketable assets for ECB credit operations».