Μειώσαμε τα επιτόκια. Γιατί το κάναμε και τι σημαίνει αυτό για σας;
6 Ιουνίου 2024
Οι τιμές δεν αυξάνονται πια με τόσο γρήγορο ρυθμό και ο πληθωρισμός βρίσκεται σε τροχιά επανόδου προς τον στόχο μας του 2%. Κατά συνέπεια, το Διοικητικό Συμβούλιο μείωσε πρόσφατα τα επιτόκια, αφού τα είχε διατηρήσει σε υψηλά επίπεδα για εννέα μήνες.
Γιατί μειώσαμε τα επιτόκια;
Είμαστε η κεντρική τράπεζα για το ευρώ και η εντολή που μας έχει ανατεθεί είναι να διατηρούμε τις τιμές σταθερές. Όταν ο πληθωρισμός ήταν υπερβολικά υψηλός – δηλαδή όταν οι τιμές στην οικονομία μας αυξάνονταν με υπερβολικά γρήγορο ρυθμό – αυξήσαμε τα επιτόκια για να συμβάλουμε στη μείωσή του. Αρχίσαμε να αυξάνουμε τα επιτόκια τον Ιούλιο του 2022 και συνεχίσαμε να το κάνουμε μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2023.
Ο στόχος μας είναι να διατηρούμε τον πληθωρισμό στο 2% μεσοπρόθεσμα. Τώρα που ο πληθωρισμός πλησιάζει αυτόν τον στόχο, δεν χρειάζεται πια να διατηρούμε τα επιτόκια τόσο υψηλά.
Ωστόσο, θα τα κρατήσουμε σε επίπεδα που διασφαλίζουν ότι ο πληθωρισμός θα επανέλθει στο 2% σε εύθετο χρόνο και δεν θα «κολλήσει» σε υψηλότερο επίπεδο. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, καθώς ο υψηλός πληθωρισμός δυσκολεύει τη ζωή των ανθρώπων και τη λειτουργία των επιχειρήσεων.
Τι είναι τα επιτόκια;
Τα επιτόκια είναι το κόστος που συνεπάγεται ο δανεισμός χρημάτων (κάποιες φορές λέμε ότι τα επιτόκια είναι η «τιμή του χρήματος»). Παραδείγματος χάριν, για να πάρετε δάνειο από κάποια τράπεζα, πρέπει πρώτα να συμφωνήσετε το επιτόκιο που θα πληρώσετε, το οποίο συνήθως εφαρμόζεται σε ετήσια βάση. Ας πούμε ότι δανείζεστε 10.000 ευρώ με ετήσιο επιτόκιο 5%. Αυτό σημαίνει ότι, πέρα από το ποσό που απαιτείται για την αποπληρωμή του δανείου, θα πρέπει να πληρώνετε στην τράπεζά σας επιπλέον 500 ευρώ κάθε χρόνο. Επομένως, το επιτόκιο είναι ουσιαστικά το ποσό που σας χρεώνει η τράπεζα για να σας δανείσει χρήματα.
Συμβαίνει όμως και το αντίστροφο. Οι τόκοι είναι τα χρήματα που η τράπεζα σάς πληρώνει για τις αποταμιεύσεις σας, δηλαδή όταν η ίδια «δανείζεται» χρήματα από εσάς. Για παράδειγμα, εάν καταθέσετε 1.000 ευρώ σε έναν λογαριασμό ταμιευτηρίου με ετήσιο επιτόκιο 3%, στο τέλος του έτους θα λάβετε τόκους 30 ευρώ.
Ποια είναι τα αίτια της μεταβολής των επιτοκίων;
Τα επιτόκια που οι τράπεζες προσφέρουν στους ανθρώπους και στις επιχειρήσεις επηρεάζονται έντονα από τα επιτόκια που καθορίζει η ΕΚΤ. Έτσι, όταν η ΕΚΤ αλλάζει τα επιτόκιά της, συνήθως τα επιτόκια των δανείων και των αποταμιεύσεων ακολουθούν παρόμοια, σε γενικές γραμμές, πορεία.
Τα επιτόκια δανεισμού και αποταμίευσης επηρεάζονται όμως και από τη ζήτηση και την προσφορά πιστώσεων: με άλλα λόγια, από το μέγεθος των δαπανών και των επενδύσεων που θέλουν να κάνουν οι άνθρωποι και οι επιχειρήσεις καθώς και από το ύψος των διαθέσιμων πιστώσεων.
Οι αγορές άλλων αγαθών και υπηρεσιών λειτουργούν με παρεμφερή τρόπο. Για παράδειγμα, αν πολλοί άνθρωποι θέλουν να αγοράσουν φράουλες, αλλά δεν υπάρχουν πολλές στην αγορά (επειδή δεν είναι η εποχή τους), η τιμή τους ανεβαίνει.
Κατά τον ίδιο τρόπο, όταν οι επιχειρήσεις και οι άνθρωποι θέλουν να πραγματοποιήσουν δαπάνες και επενδύσεις, αλλά δεν μπορούν εύκολα να εξασφαλίσουν επαρκείς πιστώσεις, τα επιτόκια συνήθως αυξάνονται. Ο δανεισμός χρημάτων γίνεται πιο ακριβός. Αντιθέτως, όταν οι άνθρωποι και οι επιχειρήσεις αποταμιεύουν πολλά χρήματα στην τράπεζα, τότε τα επιτόκια συνήθως μειώνονται.
Η ΕΚΤ είναι η κεντρική τράπεζα για το ευρώ. Δεν καθορίζουμε τα επιτόκια που σας χρεώνονται για τα δάνειά σας ή που λαμβάνετε για τις καταθέσεις σας. Μπορούμε όμως να τα επηρεάζουμε.
Εμείς καθορίζουμε τα βασικά επιτόκια ή «επιτόκια πολιτικής». Πρόκειται για τα επιτόκια που προσφέρουμε στις τράπεζες που θέλουν να δανειστούν από εμάς, αλλά και για το ηλεκτρονικό χρήμα που καταθέτουν σε εμάς για μία ημέρα.
Κάθε μεταβολή των βασικών επιτοκίων μας επηρεάζει ολόκληρη την οικονομία, μεταξύ άλλων τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων, των τραπεζικών δανείων ή των τραπεζικών καταθέσεων.
Το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ λαμβάνει αποφάσεις σχετικά με τα βασικά επιτόκια περίπου κάθε έξι εβδομάδες.
Πώς επηρεάζουν τα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ τον πληθωρισμό;
Αν ο πληθωρισμός είναι υπερβολικά υψηλός, μπορούμε να αυξήσουμε τα επιτόκια για να κάνουμε τις πιστώσεις πιο ακριβές. Με αυτόν τον τρόπο ηρεμεί η οικονομία, μειώνονται οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό και υποχωρεί ο ίδιος ο πληθωρισμός.
Αν ο πληθωρισμός είναι υπερβολικά χαμηλός, μπορούμε να μειώσουμε τα επιτόκια και να κάνουμε τις πιστώσεις φθηνότερες με σκοπό να τονώσουμε τις επενδύσεις και τις δαπάνες, πράγμα που αυξάνει τον πληθωρισμό.
Τα τελευταία χρόνια ο πληθωρισμός ήταν υπερβολικά υψηλός. Οι τιμές είχαν αυξηθεί πολύ, ιδίως στον τομέα της ενέργειας και των ειδών διατροφής. Ένας λόγος γι’ αυτήν την αύξηση ήταν η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ένας άλλος λόγος ήταν ότι πολλές επιχειρήσεις δυσκολεύονταν να βρουν τις πρώτες ύλες, τα εξαρτήματα και τους εργαζομένους που χρειάζονταν για την παραγωγή, πράγμα που επιδείνωσε τα προβλήματα που είχε ήδη προκαλέσει η πανδημία.
Η αποφασιστική χρήση των επιτοκίων διατηρεί υπό έλεγχο και τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό
Οι αυξήσεις των επιτοκίων μας βοήθησαν να επανέλθει ο πληθωρισμός σε χαμηλότερα επίπεδα, περιορίζοντας τη ζήτηση και μεταδίδοντας το μήνυμα ότι είμαστε αποφασισμένοι να διασφαλίσουμε την επάνοδο του πληθωρισμού στον στόχο μας του 2%.
Είναι σημαντικό οι κεντρικές τράπεζες να παρακολουθούν προσεκτικά το πώς οι άνθρωποι και οι επιχειρήσεις πιστεύουν ότι θα αυξηθούν οι τιμές στο μέλλον – με άλλα λόγια, τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό. Αν οι άνθρωποι πιστεύουν ότι ο πληθωρισμός θα έχει διάρκεια, είναι πολύ πιθανότερο να ζητήσουν υψηλότερους μισθούς, και οι επιχειρήσεις μπορεί με τη σειρά τους να αυξήσουν τις τιμές για να προστατεύσουν τα κέρδη τους. Με αυτόν τον τρόπο, οι υψηλές προσδοκίες για τον πληθωρισμό μπορούν να οδηγήσουν σε φαύλο κύκλο αυξήσεων των τιμών και των μισθών. Δεν θα επιτρέψουμε να συμβεί αυτό.
Προσαρμόζοντας τα επιτόκια όταν ο πληθωρισμός είναι υπερβολικά υψηλός ή υπερβολικά χαμηλός, δίνουμε στις επιχειρήσεις, στους εργαζομένους και στους επενδυτές τη βεβαιότητα ότι ο πληθωρισμός θα διαμορφωθεί σε 2% μεσοπρόθεσμα. Αυτή η δέσμευση – υποστηριζόμενη από πράξεις – βοηθά να σταθεροποιηθούν οι προσδοκίες για διατήρηση της σταθερότητας των τιμών. Είναι επίσης ένας λόγος για τον οποίο μπορούμε με σιγουριά να μειώσουμε τα επιτόκια τώρα.