Τι είναι η κεντρική τράπεζα;

10 Ιουλίου 2015

Η κεντρική τράπεζα είναι ένας δημόσιος οργανισμός που διαχειρίζεται το νόμισμα μιας χώρας ή μιας ομάδας χωρών και ελέγχει την προσφορά χρήματος - στην κυριολεξία, την ποσότητα χρήματος σε κυκλοφορία. Ο πρωταρχικός στόχος πολλών κεντρικών τραπεζών είναι η σταθερότητα των τιμών. Σε ορισμένες χώρες οι κεντρικές τράπεζες είναι επίσης υποχρεωμένες βάσει του νόμου να στηρίζουν την πλήρη απασχόληση.

Ένα από τα κύρια εργαλεία που διαθέτει κάθε κεντρική τράπεζα είναι ο καθορισμός των επιτοκίων - του «κόστους του χρήματος» - στο πλαίσιο της άσκησης της νομισματικής πολιτικής της. Μια κεντρική τράπεζα δεν είναι εμπορική τράπεζα. Ένας ιδιώτης δεν μπορεί να ανοίξει λογαριασμό σε κεντρική τράπεζα ή να ζητήσει από αυτή δάνειο. Η κεντρική τράπεζα, ως δημόσιος οργανισμός, δεν είναι κερδοσκοπική.

Ενεργεί ως τράπεζα των εμπορικών τραπεζών και, με αυτόν τον τρόπο, επηρεάζει τη ροή χρήματος και πιστώσεων προς την οικονομία για την επίτευξη σταθερών τιμών. Οι εμπορικές τράπεζες μπορούν να στραφούν σε μια κεντρική τράπεζα για να δανειστούν χρήμα, συνήθως προκειμένου να καλύψουν πολύ βραχυπρόθεσμες ανάγκες. Για να δανειστούν από την κεντρική τράπεζα, πρέπει να παράσχουν ασφάλεια - ένα περιουσιακό στοιχείο, για παράδειγμα ένα ομόλογο του Δημοσίου ή ένα εταιρικό ομόλογο που έχει μια ορισμένη αξία και λειτουργεί ως εγγύηση ότι θα επιστρέψουν τα χρήματα.

Επειδή οι εμπορικές τράπεζες μπορούν να χορηγούν μακροπρόθεσμα δάνεια με εγγύηση βραχυπρόθεσμες καταθέσεις, ενδέχεται να αντιμετωπίσουν προβλήματα «ρευστότητας» - δηλαδή να διαθέτουν τα χρήματα για την αποπληρωμή χρέους, αλλά να μην μπορούν να τα μετατρέψουν γρήγορα σε μετρητά. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να επέμβει μια κεντρική τράπεζα ως «δανειοδότης τελευταίας προσφυγής», συμβάλλοντας έτσι στη διατήρηση της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να έχουν ευρύ φάσμα καθηκόντων εκτός της νομισματικής πολιτικής. Συνήθως εκδίδουν τραπεζογραμμάτια και κέρματα, συχνά εξασφαλίζουν την ομαλή λειτουργία των συστημάτων πληρωμών για τράπεζες και εισηγμένα προς διαπραγμάτευση χρηματοπιστωτικά μέσα, διαχειρίζονται τα συναλλαγματικά διαθέσιμα και συμβάλλουν στην ενημέρωση του κοινού σχετικά με την οικονομία. Πολλές κεντρικές τράπεζες ενισχύουν επίσης τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος εποπτεύοντας τις εμπορικές τράπεζες, έτσι ώστε να εξασφαλίζουν ότι οι δανειοδότες δεν αναλαμβάνουν υπερβολικά πολλούς κινδύνους.