Για μια πιο πράσινη νομισματική πολιτική

Άρθρο του Frank Elderson, Μέλους της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΚΤ

13 Φεβρουαρίου 2021

Η κλιματική αλλαγή απαιτεί επείγουσα ανάληψη δράσης και τα περιθώρια στενεύουν γρήγορα. Η ΕΚΤ πρέπει να είναι δεσμευμένη να πράττει αυτό που της αναλογεί. Ωστόσο, αυτή η δέσμευση ενδέχεται να προκαλέσει κάποιες απορίες: γιατί πρέπει η ΕΚΤ να ενδιαφέρεται για την κλιματική αλλαγή και πώς αυτό το ενδιαφέρον συμβαδίζει με την εντολή της; Αυτά είναι σημαντικά ερωτήματα τα οποία λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίζεται από το κράτος δικαίου και η ΕΚΤ μπορεί να ενεργεί μόνο εντός των ορίων που θέτουν οι ιδρυτικές Συνθήκες.

Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής δεν ήταν επείγον ζήτημα όταν οριζόταν η εντολή της ΕΚΤ. Ωστόσο, αυτοί που την όρισαν έθεσαν σοφά κανόνες και αρχές σχετικά με το τι απαιτείται να κάνουμε, τι θα μπορούσαμε να κάνουμε και πού βρίσκονται τα όρια της ευθύνης μας για την αντιμετώπιση μελλοντικών προκλήσεων, συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής. Αυτό που προκύπτει από την προσεκτική ανάγνωση των Συνθηκών είναι ότι οριοθετούν έναν ζωτικής σημασίας χώρο πολιτικής εντός του οποίου πρέπει τώρα να πάρουμε τις αποφάσεις μας.

Πρώτον, ο πρωταρχικός στόχος της ΕΚΤ είναι η διατήρηση της σταθερότητας των τιμών. Η κλιματική αλλαγή μπορεί να επηρεάσει άμεσα τον πληθωρισμό. Για παράδειγμα, αυτό μπορεί να συμβεί όταν πιο συχνές πλημμύρες και ξηρασίες καταστρέφουν τις καλλιέργειες με αποτέλεσμα την άνοδο των τιμών των ειδών διατροφής. Οι πολιτικές αντιμετώπισης μπορούν επίσης να επηρεάσουν τις τιμές καταναλωτή, όπως είναι οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας και της βενζίνης, άμεσα ή έμμεσα, παραδείγματος χάριν μέσω του υψηλότερου κόστους παραγωγής. Αυτά τα ζητήματα σαφώς βρίσκονται στον πυρήνα της εντολής μας. Επιπλέον, η αποτελεσματικότητα της νομισματικής πολιτικής θα μπορούσε να παρεμποδιστεί από τον αντίκτυπο των διαρθρωτικών αλλαγών που σχετίζονται με το κλίμα ή από τη διατάραξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Για παράδειγμα, οι ζημιές από καταστροφές και αχρηστευμένα περιουσιακά στοιχεία θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά τη δημιουργία πιστώσεων. Κατά τη διάρκεια της κρίσης δημοσίου χρέους και της πανδημίας, η ΕΚΤ ανέλαβε αποφασιστική δράση και ανέπτυξε νέα μέσα πολιτικής για τη διατήρηση της μοναδικότητας και της αποτελεσματικότητας της νομισματικής πολιτικής. Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιβεβαίωσε ότι η μέριμνα για τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για την επίτευξη του πρωταρχικού μας στόχου βρίσκεται εντός των ορίων της εντολής μας να διατηρούμε τη σταθερότητα των τιμών.

Δεύτερον, οι Συνθήκες ανέθεσαν στην ΕΚΤ την υποχρέωση – που μερικές φορές παραβλέπεται – «να στηρίζει τις γενικές οικονομικές πολιτικές της Ένωσης». Αυτή η υποστήριξη δεν πρέπει να θίγει τον στόχο της σταθερότητας των τιμών. Σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ, αυτό περιλαμβάνει τη συμβολή στη «βιώσιμη ανάπτυξη της Ευρώπης με βάση [...] ένα υψηλό επίπεδο προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος». Η εντολή αυτή, η οποία μερικές φορές αναφέρεται ως ο «δευτερεύων στόχος» της ΕΚΤ, ορίζει ότι είναι καθήκον της ΕΚΤ, όχι επιλογή, να παρέχει τη στήριξή της.

Πέραν αυτού, οι Συνθήκες αναφέρουν ρητά ότι οι απαιτήσεις για την προστασία του περιβάλλοντος πρέπει να ενσωματώνονται στον ορισμό και την εφαρμογή όλων των πολιτικών και δραστηριοτήτων της ΕΕ, οι οποίες περιλαμβάνουν και τις ενέργειες της ΕΚΤ. Γενικότερα, οι Συνθήκες απαιτούν συνέπεια μεταξύ των πολιτικών της ΕΕ. Αυτές οι διατάξεις, αν και δεν αναθέτουν συγκεκριμένη εντολή για τη δράση της ΕΚΤ απέναντι στην κλιματική αλλαγή, απαιτούν από εμάς να λαμβάνουμε υπόψη τους περιβαλλοντικούς στόχους και πολιτικές της ΕΕ κατά την επιδίωξη τόσο του πρωταρχικού όσο και των δευτερευόντων στόχων μας. Και σε κάθε περίπτωση, η ΕΚΤ πρέπει να αντιμετωπίσει τους κινδύνους που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και ενδέχεται να έχουν αντίκτυπο στον ισολογισμό της.

Οι Συνθήκες θέτουν επίσης όρια όσον αφορά τις ενέργειες που μπορεί να αναλάβει η ΕΚΤ σχετικά με το κλίμα. Πρώτον, η στήριξη της ΕΚΤ στις πολιτικές της ΕΕ δεν θα πρέπει να θίγει τον πρωταρχικό στόχο της σταθερότητας των τιμών. Δεύτερον, δεν πρέπει να παρεμβαίνουμε στο πεδίο αρμοδιότητας άλλων αρχών που είναι υπεύθυνες για την περιβαλλοντική πολιτική σε επίπεδο ΕΕ ή σε εθνικό επίπεδο. Σε αντίθεση με τη σταθερότητα των τιμών, δεν είμαστε φορείς χάραξης πολιτικής σε αυτόν τον τομέα, αλλά χρειάζεται να σεβόμαστε την ισορροπία που έχει επιτευχθεί μεταξύ περιβαλλοντικών ανησυχιών και άλλων κοινωνικών συμφερόντων από τα πολιτικά θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη της ΕΕ. Πρέπει να συμβάλουμε στην επιτυχία των πολιτικών που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, αλλά δεν μπορούμε να χαράξουμε τέτοιες πολιτικές οι ίδιοι. Επιπλέον, η αρχή της αναλογικότητας απαιτεί το περιεχόμενο και η μορφή των ενεργειών μας να μην υπερβαίνουν τις ενέργειες που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων των Συνθηκών. Τέλος, η ΕΚΤ πρέπει να ενεργεί «σύμφωνα με την αρχή της οικονομίας της ανοικτής αγοράς με ελεύθερο ανταγωνισμό που ευνοεί την αποτελεσματική κατανομή των πόρων».

Αυτοί οι βασικοί κανόνες ορίζουν γενικές –αλλά σαφείς– υποχρεώσεις και όρια όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο η ΕΚΤ πρέπει να συμβάλει στην επείγουσα ανάγκη της κοινωνίας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Παρέχουν σημαντικά περιθώρια για την απαραίτητη δράση στο πλαίσιο όλων των λειτουργιών μας. Το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της συνεχιζόμενης επανεξέτασης της στρατηγικής νομισματικής πολιτικής μας. Ήδη αναλαμβάνουμε δράση όπου υπάρχει αλληλοεπικάλυψη μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και των τομέων αρμοδιότητάς μας σχετικά με τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, έχουμε διευκρινίσει τις εποπτικές μας προσδοκίες σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι τράπεζες θα πρέπει να διαχειρίζονται τους κλιματικούς κινδύνους, διεξάγουμε προσομοίωση ακραίων καταστάσεων για κλιματικούς κινδύνους και αποτελούμε ένα από τα 83 μέλη του δικτύου για την ενσωμάτωση της οικολογικής διάστασης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Αυτοί οι προβληματισμοί και δράσεις καταδεικνύουν την αποφασιστικότητα της ΕΚΤ να εκπληρώσει την εντολή της, δίνοντας παράλληλα την απαραίτητη προτεραιότητα στα ζητήματα της κλιματικής αλλαγής.

Το παρόν δημοσιεύθηκε ως άρθρο γνώμης στις εφημερίδες De Tijd και Le Soir (Βέλγιο), Φιλελεύθερος (Κύπρος), Hufvudstadsbladet (Φινλανδία), Le Monde (Γαλλία), Frankfurter Allgemeine Zeitung (Γερμανία), Τα Νέα (Ελλάδα), Domani (Ιταλία), Delfi (Λετονία), Times of Malta (Μάλτα), Het Financieele Dagblad (Κάτω Χώρες), Observador (Πορτογαλία) και La Razón (Ισπανία).